تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ڕێکخراوەی جیهانی خاوەنداریەتی
ئەم ڕێکخراوە مێژووەکەی ئەگەڕێتەوە بۆ کۆنڤانسیۆنی پاریس (1883) و بێرن (1886) کە بریتی بوون لە یەکیەتی نێونەتەوەیی بۆ پشتگیری خاوەنداریەتی مەعنەوی و یەکیەتی نێونەتەوەیی پشتگیری لە بەرهەمە ئەدەبی و فەرهەنگییەکان. ئەم دوو کۆنڤانسیۆنە لە 1893 یەکییان گرت و سەرەنجام لە کۆنڤانسیۆنی ستۆکهۆڵم (14/7/ 1967) لەژێر سەردێڕی ڕێکخراوەی نێونەتەوەیی خاوەنداریەتی مەعنەوی، بوونی خۆی ڕاگەیاند بەڵام بەشێوەیەکی ڕەسمی لە 26/4/ 1970 پیادە کرا.
بەپێی بەندی 3ی کۆنڤانسیۆنی ستۆکهۆڵم ئامانجەکانی ئەم ڕێکخراوە بریتین لە:
ـــ پەرەپێدان بە پشتگیری لە خاوەنداریەتی مەعنەوی لە هەموو جیهان لەڕێگەی هاوکاری نێودەوڵەتی.
ـــ زامنکردنی هاوکاری ئیداری نێوان یەکیەتییەکان.
بەپێی بەندی چواری ئەم کۆنڤانسیۆنە، ڕێکخراوەکە بەمەبەستی گەیشتن بەو ئامانجانەی سەرەوە، هەڵدەستێ بە ئەنجامی ئەم ئەرکانەی خوارەوە:
ـــ پەرەپێدان بە هەر جۆرە ئاسانکارییەک بەمەبەستی پشتگیری لە خاوەنداریەتی مەعنەوی. جیاواز لەمەش، هاوئاهەنگی یاسا نەتەوەییەکان بەهەند ئەگرێت.
ــــ پیادەکردنی ئەو ڕێککەوتنە نێونەتەوەییانەی کە بۆ ئەم مەبەستە واژۆ دەکرێ.
ـــ وەڵاتانی خوازیاری یارمەتی یاسایی و تەکنیکی لە بابەت خاوەندارییەتی مەعنەوی، هاوکاری یەکتر دەکەن.
ــــ هەموو زانیارییەکی پێوەندیدار بە خاوەنداریەتی مەعنەوی کۆ دەکرێتەوە و بە تویژینەوە لەسەر ئەم بابەتە پاداش دەدرێ و ئەنجامی توێژینەوەکان بڵاو دەکرێتەوە.
ڕەسەد خانە
هودل خانه، هودلگاه.
ڕەسەد خانە
کاڵیتگا، کۆڵیتگا.[شوێنی بۆسە نانەوە، کەمینگا]
ڕەسەد خانە
مَرصَد.
ژن خال
خاڵۆژن.ژن لاڵوو
گزیر خانە
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
گنج خانە
[ا.مر ]
(گەنج خانە - genc xane)
گەنجخانە، گەنجینە، خەزێنە.
گوڵۆڵەی خاو
دُشکی، دُکچی، چَغرَشته، جَغرَسته، جَفرَسته، بَناغ، فَرموک. (گلولەی ریسمان خام)
گوڵۆڵەی خاو
دووگڵە. [گڵۆڵە بەنی نەڕێسراو.]
گوڵۆڵەی خاو
نَصلَة، نَصِیلَة.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
یاقوت خام
[ا. مر ]
(یاغووتی خام - yaxûti xam)
لێوی دڵدار، لێوی دڵبەر.
بتخانه
«نت.» ئەو شوێنەی «بت.» ی تێدا داد ەنرێ و بت پەر ست بۆ عیباد ت د ەیچنێ. *بوتخانه.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دارخال
[ا. ص ]
(دارخال - dar xal)
قه له می درەخت، نه مامی تازه چینراو.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دبدخایه
[ص. مر ]
(دب به خایه - debbe xaye)
گون ثاوسیاگ، قوری.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دبیرخانه
[ا. مر ]
(دەبیرخانه - debirxane)
نووسینگه، بەشی خویەتی له دایه ره.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دخالت
[ا.مص ]
(دەخالەت - dexalet)
مداخەله، تیکه لاوبوون.
xêşxêş (FN -خشخاش)
خشخاش نوع من الزهور
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آبخانە
[ا ]
(ئابخانە - ab xane)
ئەدەب خانە، ئاودەست، تەوالێت.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آبدارخانە
[ا ]
(ئابدارخانە - abdar xane)
دیوەخان، ئەو ژوورە تایبەتەی کە لە دایەرەکان یان لە ماڵە گەورەکاندا چاو قاوەو شەربەت و قلیانی تێدا ئامادە دەکرێ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آتش چرخان
[ا ]
(ئاتەش چەرخان - ateş çerxan)
سەبەتەیەکی بچووکی لە تەل دروستکراوە، چەند کۆڵۆ خەڵوزو ئاگری تێدەکەن و لە هەوادا بایدەدەن تا ئاگر بگرێ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آتشخانە
[ا ]
(ئاتەش خانە - ateş xane)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آتشخور، آتشخارە، آتشخای
[ص - فا ]
(ئاتشخور، ئات شخارە، ئەتەشخای - ateşxay)
ئاگر خۆرە، مەلێکە کە ئاگر دەخوات، ئایرەمەلی، کینایەیە، بۆ بنیادەمی زۆردارو ستەمکار.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئابخانە
ئابخانە
[١-( ئاب/ ١+خانە)،( فر. کو.) ]
«نتـ.» چاوگە ژوورێکە بۆ دەست بەئاو گەیاندن تەرخان دەکرێ* ئابدەست، ئابدەستخانە، ئاوخانە، ئاودەست، ئەدەبخانە. «بکـ..» ئاڤڕێژ. «فیـ..» ئاودەستخانە، پێشـــاو، سەراودەشت، کەنـــاراو.
ئابدارخانە
آبدارخانه
وسایل مخصوص سفر اشراف و ثروتمندان
ئابدارخانە
ژووری چا لێنان و قاوە ساز کردن بۆ دیوەخان
باروبنەی تایبەتی پیاوی گەورە لە سەفەردا
ئابدارخانە
[ ١- [ئابدار + خانە]، [فر. کو.] ]
«کئێر.»، «نتـ..» ١- چاوگە ژوورێکە لە کۆشکی پاتشایان و ماڵە دەوڵەمەند و دەرەبەگاندا، بۆ ساز کردنی چا و قاوە و شەربەت و ئەو جۆرە شتانە تەرخان دەکرێ. ٢- هەموو کەرەستە و نۆکەر و باربەری دەزگای خواردن و خواردنەوە کە پاتشا و ئەمیر و گەورەپیاوان دەگەڵ خۆیان دەیان بردە سەفەران.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئابدەستخانە