بەگژ یەکداچوونی دوو کەس یا زیاتر و هەرا و کێشەیان

جنگ، ستیز، آفند، توا، پَرخاش، فَرخاش، دشمنی.

شەڕ، داوا، شەڕەپۆبان. [چنگاوش، مشتومڕ، دوژمنی]

نِزاع، جِدال، دعوی، خصومَة، دَوکَة، مُضاجة.

جنگ

شەڕ، هەرا و لێکدان بە دوژمنی

شەڕ، کێشە، بەگژ یەکتریدا چوونی دوو کەسانە یا پتر، هەرا. دەمەقاڵە، دوژمنایەتی._کردن: شەڕکردن

شەڕی دەسکرد

جنگ زرگری، جنگ ساختگی.

شەڕی بەلەقەس.

نزاع صِناعی.

جەنگ ناس، پسپۆڕی شەڕ._ی: پسپۆڕێتی شەڕێ

جەنگ شوناس

کەشتی جەنگی

شەڕگە

نێوی پیاوانه.

جنگ

War /Warfare

بە هەموو جۆرە کردەوەیەکی قەهری و جەبری دەگوترێ کە دەوڵەتێک بەرانبەر دەوڵەتێکی دیکە بە ئەنجامی ئەگەێینێ تاکوو ئیرادە و ویستی خۆی بەسەرا داسەپێنێ. بەڕای کلاوزویتز، تیۆری داڕێژی بەناوبانگ،«شەڕ دەوامەی سیاسەتە بە ئامرازێکی دیکە».
لە ڕوانگەی کۆمەڵناسیەوە، شەڕ بەرەنگارییەکی بێڕەحمی ڕێکوپێکە کە لە بەینی دوو یان چەند کۆمەڵی سەربەخۆ ڕوو دەدات. شەڕ لە کۆمەڵگە سەرەتاییەکان بە هۆکارگەلێکی وەک غەنیمەت و تاڵانی و ترس لە بێگانە و خۆنوێندن و تۆڵەسەندنەوە هەڵگیرساوە بەڵام لە ئێستادا شەڕ دەرەنجامی هۆکاری تیۆری و پراکتیکی ئاڵۆزە. چۆنیەتی شەڕ پێوەندیەکی زۆری هەیە بە ئاستی تەکنۆلۆجییەوە. لەم چاخەدا شەڕ مەترسییەکی گەورەی بۆ مرۆڤ بەدی هێناوە چونکە چەک و تەقەمەنییەکان، هێزێکی خاپوورکەری سەرسوڕهێنەریان هەیە و لەوانەیە شەڕێکی بچووک ببێتە هۆی تێوەگلانی چەند وەڵاتێکی دیکەیش.
شەڕ بە چەند شێوە دێتە کایەوە کە بریتین لە: شەڕی ئاسایی (کە تێیدا لە چەکی ئەتۆمی کەڵک وەرناگیرێت). شەڕی ئەتۆمی (ئەم جۆرە شەڕە تاکوو ئێستا بێجگە لە هێرشی ئەتۆمی ئەمریکا بۆ سەر ژاپۆن لە کۆتایی شەڕی دووهەمی جیهانی، زیاتر وەک مەترسیەک ناوبردە کراوە). شەڕی کیمیاوی (لەم شەڕەدا دوو لایەن، بە مادەی جۆراوجۆری کیمیاوی هێرش ئەکەنە سەر یەکتر. شەڕی بایۆلۆجیکی (ژینگەیی)، لەم شەڕەدا بە بڵاو کردنەوەی ڤایرۆس و میکرۆب هێرش دەکرێتە سەر دوژمن. شەڕی گەریلایی یان چریکی (لەم شەڕەدا ڕێوشوێنێکی ڕێکوپێک لە ئارادا نییە و لە ناوخۆی دەوڵەتێک بە مەبەستی ڕووخانی ڕژێم هەڵدەگیرسێ). شەڕی سایکۆلۆجی (دەروونی) لەم شەڕەدا بۆ شکاندنی ورەی دوژمن لە پڕۆپاگەندە کەڵک وەردەگیرێ. شەڕی ڕێکخراو (منڤم) لەم شەڕەدا سوپای دوو لایەنی شەڕ بە شێوەیەکی ڕەسمی و ڕاستەوخۆ چەکی قورس بەدژی یەکتر بەکار دەهێنن. شەڕی سارد (ئەم شەڕە دوژمنایەتیەکی نێو نەتەوەییە کە تێیدا لە هەموو شتێک بێجگە لە توند و تیژی و پێکدادان کەڵک وەردەگیرێ بۆ گەیشتن بە ئامانجی نەتەوەیی).
تایبەتمەندییەکانی شەڕ
1ــ شەڕ دەبێتە هۆی «خەباتی چەکدارانە لە نێوان وەڵاتەکان» دا. بە پێچەوانەی شەڕی ناوخۆ و شەڕ بەدژی ئاژاوەگێڕ و دز و جەردە، لە شەڕدا دەبێ ململانێی گشتی و بگرەوبەردە بێتەکایەوە. ئەندێشەی جەنگ، لە مێشکی بیرمەندانێکی وەک ڕۆسۆ لە کتێبی پەیمانی کۆمەڵایەتی (1762) شرۆڤە و پێناسە کراوە. ئەو دەنووسێ: شەڕ بە هیچ جۆرێک پێوەندی مرۆڤێک نییە لەگەڵ مرۆڤێکی دیکەدا بەڵکوو ئەمە پێوەندی وەڵاتێکە لەگەڵ مەملەکەتێکی دیکە. لە شەڕا مرۆڤەکان تەنیا بە ڕێکەوت وەک هاووەڵاتییەک بەرەورووی یەکتر دەبنەوە و کەس وەک پارێزەر و هاونیشتمانییەک لەگەڵ کەسی دیکەدا نابێتە دوژمن.
2ــ جاری وا هەیە شەڕ بەپێی مافە نێونەتەوەییەکان هەڵدەگیرسا. لەم ڕووەوە شەڕ شتێکی مەرجدارە واتە بە هەڵگیرسانی شەڕ کۆمەڵێک ڕێسا و مافی دیاریکراو لە هەمبەر دوو لایەنی تێوەگلاوی شەڕەکە دێتە کایەوە کە دەبێ هەر دوو لایەن بەئەستۆی ببن. شەڕ لە وەها کەشێکدا دەبێتە کردەوەیەکی مافپەروەرانە.
3ــ شەڕ بە مەبەستی سەلماندنی ئامانجێکی سیاسی یان «مەبەستێکی نەتەوەیی».

پیش¬جنگ، پیش¬رَو.