«نت،» «کعر.، سن.» گیایەکی د ەشتەکییه و تا میترێک بەرز دەبێتەوه، له کوردستان زۆره، ڕەگ و ڕیشەی ئەم گیایه بۆ خۆش کردنی تامی دەرمانان کەڵکی لێ وەردەگیری. هەروەها له شوێنانی گەرم شەریەتێکی لێدەگرن که تۆزێ شیرناییه هەیە و خواردنەوەی دەروونی مرۆڤ فێنک دەکاتەوه، «عا.» عەڕەق سوس «عەڕەق لووس.». «مک» مێکووک.

«نا.» پانایی شتی چندراو بە دەست یان مەکینه «قوماش و ئەو جووره شتانه» :: ئەم قوماشە دووبەره، هەر یری بەرپان.

جێژنی بەرات، شە وی بەراتێ، شەوی 15ی مانگی شابان. تێبــ.ینی: دەڵێن که لەم شەوەدا ڕزق و ڕۆژی خەڵک دیاری دەکا.

«نت.» ئامرازێکی سێ لکی چەرمه «هەندێ جار نەخشێنراوه و ڕازاو تەوه، بۆ ئەوەی زین لەسەر پشتی ولاغ لەو شوێنە بوەستێ که پێویسته بۆ دواوه نەخزێ، لکێکی بە ناو هەر دوو دەستی وڵاغا تێدەپەڕێ و لەبەر زگیدا به ناوەڕاستی «تەنگە» وه دەبەسترێ و دوو «لک» ەکەی تریشی بەم لاولای ملی وڵاغا دەقە ڵتاغی زین گرێ دەدرێ.

«مست.، مت.»، «مک.» تم: بەرگەگرتن.

«حمف.» 1_ زەمانێکی پێش ئێستا، «عا.» سابق، سالف. 2- حاڵی هەر کەسێ یا هەر شتێ که له وەختێکا باسی دەکرێ له شوێنێک بێ کەوتبێته دواوه:: سەربازەکەی بەرین دوگمەکەی دانەخستبوو «بەلای ئەو سەربازەدا تێپەڕیوین و ئێستا که باسی دەکەین بە جێمان هێشتووه» .. * بەرگ. بەرگین، پێشوو، بەروو، تێبــ.ینی: هەرچەندە ئەم وشەیه، یەکەندەردوو وا دێته بەرچاو که هەر وەکوو لەسەرەوه نیشان دراوه له [1- بەر/2 و3+ ئین ] پێکهاتبێ، بەڵام ئەوه ئی ئەم قۆناغەی ئێستای زمانی کوردییه و من وای بۆ دەچم قۆناغی پێش ئێستای «بەرگین BRIGÎN» بووبێ که - ئێستاش له بن لەهجەی سنەیی و جافیدا هە ر ماوه و پێش ئەویش «بەرووئین.» .

«نا.»، «سن.» تم: بەست/1 تێبــ.ینی: دەنگی «س» لەم وشەیەدا تۆخێ گیراو «مشدد» تەلەففوز دەکرێت.

نمس.» تم: بەخت کردن، تێبــ.ینی: آ) بەلای منە وه ئەم وشەیه و «بەخشین» و «بەشینەوه» و «پەخش» و «بەش» هەموویان له سەرچاو یەکەوە کەوتوونەتەوه و لە ڕێگای گۆڕان و گەشە کردنا به قۆناغی زمانی «پەهلەوی» دا تێپەڕیون که قۆناغی پێش قۆناغی ئێستای زمانی کوردییه و لێک ترازاون و هەر لکەی ڕچەی تایبەتی خۆی گرتۆتە پێش و مانای جۆربەجۆریان هێناوەته گۆڕ. ئەم وشەیە و «1- بەخت» له سیغەی مەفعوولی ئا وێستاییدا «بەخته» ماونەوه و تۆزێ گۆڕانیان بەسەردا هاتووه و ماناکەشیان دژ وەستاوه. ب» ئەم وشەیه به تەنیایی لەزمانی کوردیدا دەکار ناکرێ و به هۆی فیعلی مساعدی «کردن» مەسدەری «بەخت کردن» لێ داتاشراوه.

ئەم ناوه وەکوو «پاشبەند» دەگەڵ ناو تەرکیب دە بێ و ناوێکی تازە پێک دێنێ ئەو ندەی من پێم شک بێ هەر وشەی «دەربەست» که بۆ خانوو بەکاردێت بەم پاشبەندەوه دروست بووه.

«نا.»، «کعر.» گۆرانی سووک و لەبار که هەوا و شێعرەکانی مایەی فولکلۆرییان هەبێ. // مەقام.:: ئاگربارانه، کراس زەردێ، کوێستانان خاڵ خاڵ، عەمر ەکەم سەڵتەنه، لە بەسته خۆشەکانی کوردین، تێبــ. ـ آ» من نازانم بۆچی ئەم ناوه له گۆرانی نراوه، له ئازەربایەجان سۆوێتی هەر ئەم وشەیه بە عەینی مانا دەکار دەکرێ و له مەش زیاتر «بەسته کار» یش بە و کەسە د ەڵێن که «هەوا» بۆ ئەم چەشنه گۆرانییه دادەنێ، دیاره که هەرتک وشە «بەسته» و «بەستەکار» پەیوەندێکیان دەگەڵ زمانی «ترکی» نییه که «ئازەربایەجانی» شێوه یا لەهجەیێکێتی. ب» دوکتۆر معین له باسی وشەی «بەستە» دا دەڵێ: «21ــ «شیعر» شیعرێکی بریتی بێ له چوار نیوه شیعر.22ــ «مۆسیقا» ئاهەنگێکی مۆسیقایه له «حەسار» و «سێگا» و «حیجاز» پێکهاتووه.»، «تم، فەرهەنگ ج1، ل-532». ج» لە موکریان وشەی «بەند» له باتی بە شێکی گۆرانی بەکاردێت و سەربەندیش ئەو شیعرانەن که له گۆرانی دووپات دەکرێنەوه و زیاتر گۆرانی بەناوی «سەربەند» ه کەیەوه هەڵدەدرێ. د» زمانی عەرەبیش له عێڕاق ئەم وشەی کردۆته «پەسته» و بە عەینی مانا بەکاری دێنێ. هـ» لەو باوەڕەدام که «بەند» ی موکریان، «بەسته» ی سلەیمانی لە پێشدا یەک مانایان هەبووه و پاشان هەریەکەیان مانایەکی تایبەتی وەرگرتووه و دەگەڕێنەوه سەر «بەند» ی ئاوێستایی و «بەستەن» ی پەهلە وی که دووەمیان له یەکەم وەرگیراوه.

«ست.» حاڵی کەسێکی هێز و تاقەتی زۆری هەبێ.:: جوامێر پیاوێکی بە گوڕه.

(ست.) ئاواڵە داپچراو،لێک کراوەوە. برینەکەی دەمی بەش کردۆتەوە. تێبــ. -آ) ئەم سفەتە زیاتر بۆ دەمی گیاندار و برین بەکاردێت. ف) من وای بۆ دەچم کە ئەم وشەی دەگەڵ (١-بەش) هەر یەک بن و یەکێک لە مەءناکانی (١-بەش) بێ، چوونکو وەختێ (دەم) دادەپڕێ یا (برین سەری دەکاتەوە، ڕاستتییەکەی ئەوەیە (کل)ێک دەبێتە دوو (جز) سەرەڕای ئەوەش چوونکو زۆر لەم بۆچوونەی خۆم دڵنیا نەبووم وەکوو واحیدێکی سەربەخۆ حیسابم کرد و بە جیا نووسیم.

«نت.»، «کئێر.» بەشێکە لە لاقی ئاد میزاد، د ەکەوێته نێوان ئەژنۆ و قولاپەی پێ، لوولاک ووگۆشتێکی بە دەرەو یەتی بە تێکڕایی.

«نا.» 1- دیوی ناوەوەی ئەو شتانەی دوو ڕوو یا دوو لایان هەیە و به چاو فەرقیان د ەکرێ.:: بەری دەست، بەری پێ، ئەم قوماشه بەرەوپشتی لێک ناکرێتەوه. # «وەکوو نیسک وایه بەر و پشتی بۆ نییه» «مەتەڵی کوردی. 2- ئاستەڕ /1:: بەری کەوا، بەری کولێجه، بەری پاڵتۆ.

«نت.» زیادە پانایی پەنجەی گۆرە وی کوردی. تێبــ.ینی: گۆرەوی کوردی که داگیرسێندرا له «گۆ» یەکەوه دەست پێدەکا و هەروەها لێی زیاد دەکەن «بەرەی دەدەن» تا پانایی به ئەندازەی دڵخوازی لێدێت و ئەوجار لە سەرئەم پانایییه دەرۆن تا د ەگاته «پانێ» ی و دەست دەکەن به کەم کردنەوەی. «گۆ» یەکانی «دەیکوژێننەوه» .

«نا.»، «هل.، کی.» تم: بەستۆڕه.

«ست.»، «مک.» حاڵی گایەکی ناوچاوانی تا سەردەمی سپی بێ، خۆی ڕەنگی چ دەبێ ببێ. «وەک گای بەش وایه» .* «هل.» قەش.2- حاڵی بزنی ناوچاوان سپی. * «مک.، هل.» قەشان. 3- (هل.) حاڵی مانگایەکی ناوچەوان سپی.

«نا.» تم: بەند/1.

(نا.).١- میوەی درەخت و گیاوگۆڵ. ٢- مناڵی گیانداران و ئادەمیزاد کە هێشتا لە زگی دایکیاندا بن. داری بەری (داری میوە)، ڕەزەکەمان ئەمساڵ بەری نەگرتووە کچێ تۆزێکی بەش بدەن خەریکە بەر داوێ. ٣- ئەوەندە میوەی کە پێگەیشتبێ و بۆ لێکردنەوە دەست چێن کە چەند جار سەر هەڵدەداتەوە، وێنجەکە تا ئێستا دوو بەرمان درۆتەوە و ئێستاش داشتوومانە بەری سێیەمیشی دەدرێتەوە. تەڕەکاری، هەر بەرێکی لێدەکرێتەوە و بەرێکی دیکەی پێ دەگا.

«نت.»، «مک.» مەودای نێوان «جۆڵا» تا «شه» و «گورد» تێبــ.ینی: ئەم وشەیه برایەکی کوڕه جۆڵای موکریانی بەهۆی مامۆستا «هێمن» ەوه بۆی ناردبووم، چۆنی ئەو نووسیوهیە منیش لەسەرەوه نووسیم بێ ئەوەی تێ بگەم کە ئەم مەودایه لە جۆڵاییدا چ کارێک دەکا، و زیاد و کەمی لەسەر بەر هەمەکه تەئسیری چییه ؟