«نا.» جوورێک دانەوێڵەیە که له زۆر کۆنەوه ناسراوه و بۆ خواردن کەڵکی لێ و ەرگیراوه، گیایەکەی دەبێ ئاوی لەبن نەبڕێ، به شینی کە هێشتا نەدرواو ەتەوه «مەرەزه» یه و زۆر بەرز دەبێتە وه، بڕێشتی زۆره. د ەنکەکانی لەناو توێکڵدان و پێش کڕە کردن و له توێکڵ دەرهێنان «چەڵتووک» ه دە نکەکانی بە شیوەی گشتی ڕەنگیان له ڕێزی «سپی» دایه. چە ند جووری هەیه: سەردی، گرده «نەگازه»، گەرجه، سارده، عەمبەربۆ، لە چین، هیندوستان، ئێران، عێراق، کوردستان، یەکێتی سۆوێت، بۆرما و تایلاند و گەلێ وڵاتانی دیکەش دە چندرێ. تێبــ.- ژابا «تم: ل- ٤٦» و مووبەد فیروز ئازەرگشەسب «تم: بخشی از فرهنگ اویستا، ل- ٢٥». ئاوێستایی ئە م وشەیان وەکوو لەسەر ەوه نیشاندراوه نووسیوه، بەڵام دوکتۆر معین «تم: بورهان، ج١، ل- ٢٦٥» به «ئورڤینج» ی داناوه.* «مک.» برینج.

«نت.»، «کعر.» «تم: برنجه جاڕ.

١- «نت.» ئامرازێکی تایبەتییه، لە کوردستان برنجی پێ دەکوتن «توێکلی چەڵتوک لێدهکاتەوه و دەیکاته برنج». *دنگ. ٢- «سفا.» کەسێکی پیشەی ئەوەبێ، بەو ئامرازه تایبەتییه چەڵتووک سپی کا و بێ هێنێیته حاڵی برنجی.» دینگچی.

«نت.» ئەو مەزرایەی برنجی لێ چێندراوه پاش دروونه وەی مەرەزە. *برنج جاڕ. مەرەزە جاڕ.

«نا.» تم: برینگ.

(دەست بەرەنجەن - dest berencen)

بازنگ، ده ستبه ند، بازن، موچه-وانه.

«نت،.»، «کعر.» کوانێکی سەخت و بە ئێشه له جێگای زۆر ناڕەحەت «بەتایبەتی لە پەنجه» دێت* ٢- موو «کم.» تێبــ.- تەنیا مامۆستا تۆفیق وەهبی ئەم وشەی نووسیوه.

«نا.» مەعدە نێکی دەستکردی ڕەنگ زەرده، لە تێکەڵ کردنی دوو مەعدەنی «مس» و «قەڵایی» پەیدادەبێ، سەماوەر، ئافتاوه و لەگەن و هەندێ خشڵی ژنانەی لێ دروست دەکرێ.* «مک.» زەرد. «هل.کک.» تونج. «سن.» برنجه «بک.» برنج. پرینگۆک.

«نت.»، «کعر.»، «شتێکی تەنکی کون کونی جوانه ژنان ئەیکەن به کراس و دەسماڵ. «تم: خا. ج١، ل- ١١٦» .

(بورنا - burna)

لاو، جەوان، گەنج، خورت.

(بەرنامه - bername)

دەستوری کار، پڕۆگرام.

دانەوێڵەیەکە وەک گەنم بەڵام ئەم سپییە، دەکوترێ و دەکرێ بە گەلێ جۆرە چێشت

(بیرنج - birinc)

حەوت جۆش، تونج، کانزایەکه زەرده، مەفرەغ، برنجه.

(بیرینج - birinc)

دانەوێڵەیەکی سپییه، خواردنی سەرەکی مرۆڤه له دەڤەری رۆژهەڵاتدا.

برنج، گرنج، بُج.

[دانەوێڵەیەکی سپی بەناوبانگه.]

رُزّ، اُرُزّ.

برنج
آلیاژ برنج که از شست درصد مس و چهل درصد روی ساخته می شود

دانەوێڵەیەکی سپی و بژیوە، ڕووتەوەبووی چەڵتووکە، لە مەرەزە بەرهەم دێت
کانزایەکە تێکەڵاوی مس و ڕۆح

دانەوێڵەیێکی سپی و زەردو ناسراوەو وە گەنمی دەچێ. چەڵتووکی پاککراو، چەند جۆرێکە لە کوردستانێدا. 1) گردەیەنەگازە. 2) سەدری. 3) گەرمە: زووڕەس. 4) ساردەدرەنگ پێدەگات ئاوی پاییز دەخوواتەوە. 5) مەولەوی. 6) عەنبەر._ی گردە._ی سەدری، شینایی برنجی