ڕویشتنی بێ گەڕانەوە

وەیوای

(ئاتابای - atabay)

پیاوی گەورەو ماڵدار، ناوی تیرەیەکی گەورەی تورکمانە.

(ئیرمان سرای - irman seray)

میوانخانە، دنیا، خانوی بەکرێ.

وەک له ئەفسانەدا ئەیگێڕنەوە کابرایەک بووە له دەستە و دائیرەی ئەسکەندەری مەکدوونیدا، ئارەزووی لە کێ بووبێ بچێتە شێوەیەوە، چووەتە شێوەیەوە.

که دیتم شەکڵی صەد ڕەنگی، گوتم: بابایی عەییارە
که بیستم لەفظی بێدەنگی، گوتم: شەیپووری شاپوورە

شقارتە

(بای - bay)

ماڵدار، زەنگین، دەوڵەمەند، دارا، هەبووە.

کبریت
نرخ
باشی

شەمچە، شخاتە، شقاڵتە، کرمیت، گۆگرد، شقارتە
نرخ، قبمەت، بایی
ببی: قیبلەم سوپەردەی وەیسی نازاریای «سەیدی»

(مست. لا) پیاسە و ڕۆیشتنی لەسەرخۆ و بە نیازی ئیسڕاحەت و هەوا خۆری. ٢- بەرهەمی جووڵاندنی هەوا بە ئامرازێکی دەسکرد. بای پانکەش هەر گەرمە. ٣- گاز (غاز)ێکی لە زگی ئادەمیزاد و هەندێ گییانداری ترا، لە دەروونی (دەزگای عەزم)دا کۆ دەبیتەوە. تێبــ.- ئەم (غاز)انە ئەگەر لە (مەعدە)دا بن بە ڕێگای گەروودا (گرپ و قڕقێنە) و ئەگەر چووبنە ناو (ڕیخۆڵە)کانیش، ئەوا بە ڕێگای خوارەوەدا (تڕ، تس) دەردەچن، منداڵەکە بایەکی لێ بۆوە دایکی چەپۆکێکی پێدادا. ٤- یەکێکە لەو چوار (عنسر)ەی کە زانایانی پێشوو وایان دانابوو هەموو شتێکی ئەم دنیایە دەچێتەوە سەر ئەوان (خاک، ئاو، ئاگر، با). ٥- لووت بەرزی، غروور.

(هەورا) داراووس

بایەکە پاش بای دارئاوس و بای وەعدە دێت، کە دەکاتەوە پاش نەورۆز، کاتی هەڵکردنی ئەم بایە گوایە دار و درەخت دەست بە پشکووتن دەکەن.

دبور، باد مغرب

بای خۆر ئاوایی

باد فُروَردین، باد فرودین، باد دَبور.(باد مَغرب، یا باد بین مَغرب و جنوب کەدر آخر روز می وزد. ضد «باد صبا»)

بای خوەرنشین. [(بای ڕۆژئاوا، یا بای باشووری ڕۆژئاوا کە لە کۆتایی ڕۆژدا هەڵدەکات، بەپێچەوانەی بای سەبا وه.)]

دَبُور، ریح الدَّبور.

بای خۆرنشین

دیو باد، تُند باد.

بای سەخت. [گەردەلوول]