تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
غول اسا
[ص. مر ]
(غول ئاسا - xûl asa)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
فراخ استین
[ص. مر ]
(فەراخ ئاستین - ferax astîn)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ناو استوار
[ا. ص ]
(ناڤ ئوستوار - nav ustuvar)
ئەفسەری هێزی دەریایی.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
نور اسپهبد
[ا. مر ]
(نورئیسپەهبود - nurispehbûd)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
چراغ اسمان
[ا. مر ]
(چیراغی ئاسمان - çiraxi asman)
مانگ، رۆژ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کرگ اسپر
[ا. مر ]
(کەرگ ئیسپەر - kerg isper)
سوپەرێک که پێستی کەرگەدەنی تێ گیرابێ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
گل استکانی
[ا.مر ]
(گولی ئیستیکانی - guli istikanî)
جۆرە گۆلێکە هەم لە دەشت هەیەو هەم لە ماڵدا بەخێو دەکرێ، جۆرێ گوڵە کە لە شێوەی پیاڵە یان زەنگوڵەدایە.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
یک اسبە
[ص ]
(یەک ئەسبە - yek esbe)
باسترمە
[[تۆ.]]
(نا.)، (کعر.) گۆشتی کوڵاوی پوختەکراو، کە بەهارات و داو و دەرمانی دیکەی تێکەڵ کرابێ و لەناو ڕیخۆڵەدا ئاخندرا بێتەوە، لە کاتی پێویستا دە ڕۆنا سووڕی دەکەنەوە و هێلکە ی بەسەردا دەکەن، بە ساردی و برژاویش دەخورێ. *(کێیر) کاڵباس. تێبــ. - ئەم وشەیە تورکییە و مانای ئاخنراوە و پەستێوراو دەدا. هاوتاکەشی لە (کێیر) لە زمانی ڕووسی وەرگیراوە.
باسقەننە
[[باس (باسك) + قەننە]]
(نت)، (مک) ١-سەبیلەیەکە دارێکی ئاڵوبالووی درێژی ڕاستی بۆ سمرابێ و خرابێتە سەری. ٢-هەر ئەو دار بە ڵاڵووکە بەتەنیای و بێ ئەوەی سەرە سە بیلی وە سەرخرابێ. *(کعر) باسقەندە (تەنیا بۆ مانای دووەم). تێبــ. – ئاشکرایە لە بن لەهجەی سلەیمانیدا دەنگی (د)حکە سووکە کلۆر دەکرێ و دەنگی سووکە (گ) ێکی لێ دە ردەکەوێ.
باسەر
[[3- با / 1 + سەر]]
(نت) (مک)، بای توند وبەرز.
باسەرە
[[پە: ڤاستر، ڤاستەر]]
١-چیمەن، لەوەڕگە. تێبــ.- ئەومانایانە ئی وشە پەهلەویەکە و ئێستا لە زمانی کوردیدا لەبیر چوونەوە ڕەنگە بوژاندنەوەیان بێ کەڵک نەبێ هەر بۆیەش ئەو وشەیەم نووسی. ٢-ناوە بۆ دەربەند و ڕووبارێک لە کوردستانی عێڕاق ناوچەی سەنگاو.
بە عاستە م و دووبە ڵا
«بنت.»، «مک.» زۆرکەم:: بە عاستەم و دوو بەڵا لەبەری هەستا. دوو بەڵا بەلاوە چوو. بە عاستەم و دوو بەڵای مابوو له بانەکه بکەوێتە خوار. تێبــ.ینی: نازانم وشەی «بە ڵا» لێرەدا هەر «بلاء» ی عەڕەبییه یا شتێکی تر.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
خفته راسته
[ا.مر ]
(خوفتەراستە - xufte raste)
دانانی خشت بەشێوەی راست و چەپ، ئاسۆیی و ستونی.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دراست
[مص. ]
(دیراسەت - diraset)
خویندن، زانست، فیربوون.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
درخواستن
[مص. م ]
(دەرخاستەن - der Xasten)
خواستن، پارانەوه، داواکردن.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دل خواسته
[ص. مف ]
(دیل خاسته - dil xaste)
دلخواز، به گویرەی حەزو ئارەزووی دل.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دماسنج
[ا. مر ]
(دەماسەنج - dema senc)
گەرما پیو، تیرمومەتەر.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دکوراسیون
[ا.فر ]
(دیکوراسیون - dikorasyan)
ڕازاندنەوەی دیکورات، کاری دیكورسازی.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دیاستول
[ا.فر ]
(دیاستول - diyastol)
خاوبوونەوەی ماسولکەی دل.
ڕاستی؟بۆپرسیاره
ئایا ڕاسته؟ بەڕاستی؟ ، ئایاوایه؟، ڕاستی؟
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کان شناسی
[ا.مص ]
(کان شیناسی - kan şinasî)
کانگەناسی، کانگەزانی، کانزازانی.
سەرچاوە: نالی
* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە
نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو
xwêşt (FN -خواست)
yaşêmîn (FN - ياسمين)
ياسمين
ئاباسا
ناوی ئێلێکی کوردە دەکەوێتە ڕۆژهەڵاتی قامیشلوو
ئابووریی سیاسی
زاراوەی ئابووری سیاسی چەمکێکی نوێباوە کە کێشە و ئاریشەی زانستەکانی سیاسەت و ئابووری لێک دەداتەوە. بە واتایەکی دیکە ئابووری سیاسی لە شوێن دۆزینەوەی پێوەندی دوولایەنەی وزە سیاسی و ئابوورییەکان و کاردانەوەی ئەم هێزانەیە بەسەر پێکهاتەکانی سیاسەتی ئابووریدا. هەروەها کاردانەوەی بارودۆخی ئابووری بەسەر حکوومەتە هەڵبژاردە خەڵکیەکانیش لێک دەداتەوە. سەرکەوتنی حکوومەت لە بواری سیاسەتە ئابوورییەکان، شەرعییەت و ئەگەریی دووبارە هەڵبژاردنەوەی ئەو حکوومەتە زیاد دەکات. لە گوتاری پۆزیتۆڤیزمدا شەرعییەت و خۆشویستنی حکوومەتە هەڵبژێردراوەکان، دەگەڕێتەوە بۆ پێودانگە ئابوورییەکانی هەڵامسان، ڕادەی بێکاری و هاوتەرازنەبوونی خەرج و بەرج و…هتد
یەکێکی دیکە لەو مەسەلە گرنگانە، ئەوەیە کە تا چ ڕادەیەک بارودۆخی ئابووری وەڵاتەکان دەرەنجامی سیاسەتەکانی دەوڵەتە و تا چ ڕادەیەکیش بەرهەمی هۆکارگەلێکی بێ کۆنتڕۆڵ وەک بازاڕی جیهانییە؟
سەنگی هۆکارگەلی سیاسی لە پێکهاتنی سیاسەتە ئابوورییەکان گرانە و ئەم هۆکارانە ئەکەونە ناوەندی سەرنجی ئەم زانستەوە. بۆ نموونە دەگوترێ کە دەوڵەتان لە پێش هەڵبژاردنەکان و بەمەبەستی خۆشیرینکردن لە بەر چاوی ڕەشەگەلدا دەست دەدەنە بووژاندنەوەی ئابووری و تەنانەت تاکوو چەند مانگێکیش ئەو شتانەی کە بەرعۆدەی بوون بە ئەنجامی دەگەێنن، بەڵام دوای گەیشتن بە دەسەڵات، لەم ڕێبازە دوور دەکەونەوە.
پێوەندی ئایدیۆلۆجی حیزبی لەگەڵ مەسەلە ئابوورییەکانیش، بۆتە بابەتێک لە توێژینەوەکانی ئابووری سیاسی. ئەغڵەب حیزبە چەپییەکان هەوڵ دەدەن گرفتی بێکاری چارەسەر بکەن، کەچی حیزبە ڕاستییەکان هەوڵ دەدەن پلەی هەڵامسان دابەزێنن. کەواتە پێوەندی ئایدیۆلۆژی سیاسی و ئابووری سیاسی مەسەلەیەکی گرنگ لە ئەژمار دێت. ئابووری سیاسی بەم واتایە، لەگەڵ ئابووری سیاسی بە واتا کۆنەکەی کە بە ڕوانگەیەکی مارکسیەوە دەیڕوانییە سیاسەت، خۆبەخۆ جیاوازی هەیە.