دەربەدەری

آوارگی

هەڵوەدایی، دووری لە وڵاتی خۆیی

«حمسـ.» بێ خانومانی، حاڵەتی دوورکەوتنەوە لە ماڵ و حاڵ و نیشتیمان. دووری لە وڵات: ئەگەر ئەمە ئاوارەیی نەبێ، ئەدی ئاوارەیی چۆنە. * سەرگەردانی، دەربەردەری.

دەربەدەری، هەڵوەدایی، هەرزەگەردی، سەرگەردانی

paralect, ئەو کەسەزار (ئایدیۆلێکت)ـەیە کە فرە نێزیکی زمانی سەردەست و پتر شکۆمەندی وەڵاتە بەڵام جوداوازییەکی کەمی هەیە کە دەبێتە ڕەنگدانەوەی شێوەزار (دیالێکت) ی ڕەسەنی ئاخێوەرەکە، بەتایبەتی ئاوازی زاراوەکەی.

هەڵاڵەی هەنگ

جۆگەیەکی گەورەیە لە ڕۆژئاوای شاری سلێمانییەوە

ئاوێکە کە لە بەرزییەکەوە ببرێ بۆ بەرزییەکی تر بە هۆی لەوح یا تەنەکەوە

مایە. (مایەی انگبین کە زنبور از گل ها مت گیرد.)

بند، چل، ورغ، درغ، برغ، برغاب، بندوغ، دارغ، وارغ، دلنگ، بندگاه، بندگە. (بندآب)

[شیلە (ئەو شیلەیەی کە هەنگ لە گوڵانی دەمژێت.)]

بەنگە، بنەبەنگە. [بەست، بەنداو]

مجاج، مجاج النحل.

حاجور، سد.

قنطره
شیره گل که زنبور می مکد

داری درێژ و ئەستوور کۆڵدراو کە بۆ پەڕاندنەوەی ئاو بە سەر کەنداڵیدا دەکێشن و دەبێتە جۆگە، قەمتەرە
ئەو شیرەی کە هەنگ لە گوڵانی دەمژێ و دەیکاتە هەنگوین

(نت.) پلووسکێکی گەورەیە، لە دار یا تەنەکە و ئەو جوورە شتانە دروست دەکرێ، بە سەر (شیو) یا شوێنێکی نزما کە کەوتبێتە نێو کێڵگەوە ڕایەڵ دەکری و ئاو لە بەرێکەوە دەباتە ئەو بەر بۆ کشتوکاڵ. * قەمتەرە. تێبــ.- آ) ئەمەی لە سەرەوە باس کرا، شکڵی ئەم دوایانەی دروست کردنی (ئاوبارە)یە کە کەرەستەی نوێ پەیدا بووە، دەشێ لە ڕابردوودا (شیو) یا شوێنە نزمەکەیان بە پانایی پێویست پڕکردبێتەوە، بە خۆڵ یا ئیشکە کەڵەک دیواریەکان هەڵچنی بێ، تا هاتۆتە ئاستی زەویەکان و ئەوجار جۆگەیان بە سەردا کێشابێ. ب) ئەسڵی کەرتی دووەمی ئەم وشەیە (بارە)ش دوو ڕێی دەچێتێ: یەکەمیان ئەوەیە کە لە (ڤەرە)ی ئاوێستایی بە مەعنای (شوێن، جێگا) وەرگیرابێ کە (وار) ئێستاش لە لەهجەی باکووریدا (تم: ژابا-٤٢٩) و لە (هەوار)ە ناوەندیشدا بەم مانایە بەرچاو دەکەوێ. یاخۆ لە (ڤارە)ی ئاوێستایی کە (بارە، باروو)ی فارسی لێ کەوتۆتەوە بە مانای (دیوار، قەڵا) (تم: معین. فەرهەنگ، ج١-٤٥١) و لە (دیوار)ی کوردیشدا دەبیندرێ، ئەگەر ڕاستی بۆ چووبم ئەوا مانای وشەکە دەکاتە (دیواری ئاو، جێگای ئاو). دووەمیشیان ئەوەیە کە کەرتی (بارە) لە ئەسڵا (بوارە) بێ و دەنگی (و) کەوتبێ، لەم حاڵەتەدا مانای وشەکە دەبێتە بواردنی ئاو، پەڕاندنەوەی ئاو...

«نتـ.»، «سنـ.» شیرەی گوڵان کە هەنگ دەیگێڕێ و دەیکا بە هەنگوین. «تم: مخـ. جـ۱- ۲۵»

بنە، بنە بەنگە، بەندی ئاوێ، جۆگەی ئاسن، جۆگەیەکە وەکوو پرد بەسەر جێگای قووڵ و نزمدا ئاوی پێدا دەپەڕێننەوە. جۆگەیەکی گەورەیە لە ڕۆژاوای شاری سلێمانی. هەڵاڵەی هەنگ، مەیەو گەوهەری هەنگوینییەکە هەنگان لە گوڵانی وەردەگرن