محصول زمین

بەهرە و دەرامەتی زەوی، حاسڵاتی زەوی و زار

خمیازه
مور مور شدن بدن

باوێشک
مچوورک، تەزوو، مووچرک

«نتـ.»، «هۆرێن و شێخان» ١- مووچڕک. ٢- پشێوی فیکری ٣- «جافی، گەرمیان» باوێشک: ئاژاشکە گرتوویە تێبــ.: بەلای منەوە «ئاژ» ی ئەم وشەیە دەگەڵ ڕیشەی فیعلی هەژاندن «هەژ» یەکن و لە «ئاژ» ی دووەمدا دەنگی «ژ» یەکە بە جیرانەتی «ک» بۆتە «ش».

پۆلیس

پلیس، پولیس، آژان.

پلیس. [پۆلیس]

بولیس، شرطی، جلواز، زبانیە، زبنیە، قلاع.

آژان، پاسبان

پۆلیس، قۆڵچی، شاگرد دارووغە

«نا.»، «کئێر.» ئەندامی پۆلیسخانەی شارێک: ئاژان لەبەر دەرکی حەمامی ڕادەوەستان و چارشێوی ژنانیان دەدرێ، ئەوەیان نەو لێنابوو ئازادی ژنان * پاسەوان، پۆلیس، شورتی. تێبــ. ــ ئەم وشەیە لە زمانی فرەنسیدا بە مەعنای «نوێنەر» ە جا نوێنەری هەر کەس یا هەرچی بێ، ئەوەی بە مەعنای پۆلیس هاتووە «ئاژان دوێ پۆلیس» ە کە دەبێتە نوێنەری شارەوانی، بەڵام لەبەر درێژی هەر ئاژان دەکوترێ و لە تەشکیلاتی دەوڵەتی ئێرانیشدا کورتەکەی وەرگیراوە و هەر بوم جۆرەش هاتۆتە ناو زمانی کوردییەوە.

«نتـ.» داییرەی پۆلیسی شارێک * پۆلیسخانە، شارەوانی، شورتە «عا.».

بیرۆکەی دروستبوونی ڕێکخراوێکی وەها بۆ سوودوەرگرتنی ئاشتیخوازانە لە وزەی ئەتۆمی، ئەگەڕێتەوە بۆ 1950 بە دواوە. لە ساڵی 1953 لەسەر پێشنیازی «ئایزێنهاوەر» سەرۆککۆماری ئەو کاتەی ئەمریکا، بە کۆمەڵی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، بڕیار درا سەرچاوەیەک بۆ ئەم مەبەستە دابمەزرێت. لە ساڵی 1954، کۆمەڵی گشتی بڕیارنامەی "ئەتۆم بۆ ئاشتی" مۆر کرد و سەرەنجام لە 29ی ژووەنی 1956 ڕەشنووسی بڕیارنامەی ئاژانس لە کۆنگرەی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆمیدا پەسند کرا. ئاژانس وەکوو ڕێکخراوەیەکی نێونەتەوەیی سەربەخۆ، بەرپرسیارییەتی سوودوەرگرتن لە وزەی ئەتۆمی بۆ خزمەت بە ئاسایشی زیاتر بەرعۆدە گرتووە.
بەگشتی ئامانجەکانی ئاژانس لە دوو تەوەردا کورت دەکرێتەوە: یەکەم، کەڵکوەرگرتنی ئاشتیخوازانە لە وزەی ئەتۆمی و ڕەونەقبەخشین و پەرەپێدانی بۆ خزمەت بە ئاشتی و تەندروستی و پێشکەوتن و بەهرەداری لە تەواوی جیهان. دووهەم، بێخەم بوون لەوەیکە ئەو هاریکاری و زانیارییانەی کە لە لایەن ئاژانسەوە ئاڕاستە دەکرێ، بۆ ئامانجی سەربازی و جەنگی بەکار نابرێت.
ئەرکێکی دیکە کە بە ئاژانس سپێردراوە، ئەوەیە کە ڕێ خۆش بکات بۆ پاراستن و پیادەکردنی پەیمانی بەربەستکردنی چەکی ناوەکی Non Proliferation Treaty (NPT) . تا ئێستە بنکەی ناوەکی زۆربەی وەڵاتان کەوتونەتە ژێر چاودێری ئاژانسەوە، ئەم چاودێرییە، 95% پێگە ناوەکییەکانی جیهان بێجگە لەو پێنج وەڵاتەی کە خاوەنی چەکی ئەتۆمین ئەگرێتەوە. ئاژانس پێکهاتووە لە 35 ئەندام و ناوەندەکەشی لە شاری «ڤیەنا»ی لە وەڵاتی «نەمسا»یە.

آژانس بین المللی انرژی اتمی

International Atomic Energy Agency (IAEA)

نگران، آشوب.

بشێوە، ئاژاوە. [پشێوی]

اختلال، انقلاب. ئاژاوە= ئاژاولە

آشوب