تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: نالی
ئینوموقله ویبنوقله حاجیبه
ئیبنو موقله و ئیبنو حاجیبه. ئیبنو موقله، ابن مقلة، خەتخۆشێکی بەناوبانگ بووە. ئیشارەتیشە به وشەی (مقلة) واتە پێڵووی چاو. ئیبنو حاجیب

خاڵی بەینی چاو و ئەبرۆت ئینتیخابی کاتیبه
یەعنی نوقطه ی فەرقی ئیبنو موقله ویبنو حاجیبه
سەرچاوە: نالی
ویقار
قورسیی و سەنگینیی.

« نالیی » کە ویقاری نییە، بێباکە لە خەڵقیی
صۆفیی کە سلووکێکیی هەیە، عوجب و ڕیایە
سەرچاوە: نالی
ویلایەت
ئاوەدانیی.

فەرقێکی نەکرد نەفسی نەفیسم بە عینایەت ،، وەحشیی لە ویلایەت
لەم گۆشەیی وێرانەیە هەر مامەوە وەک بووم ،، وەیشوومی وڵاتم
سەرچاوە: نالی
ویلدان
جەمعی وەلەدە واتە کوڕ.

جەننەت پڕی ویلدانە، خادیم هەمو غیلمانە
خانم کە تێدا حۆرین، یەکسەر هەموو حەسنا کچ
سەرچاوە: نالی
* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە
نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو
سەرچاوە: نالی
ئاهوویی بەڕ
وەک ئاسک لە بڕینی تەختاندا.

کەللە وەک جەڕڕەی شەرابی پڕ نیشاط و تەڕ دەماغ
شێری نەڕ، ئاهوویی بەڕ، گورگی سەفەر، قەمچیی نەچێژ
سەرچاوە: نالی
باراویی
سەرچاوە: نالی
بەیضاویی
تەفسیرێکە ناوی (انوار التنزیل و اسرار التاویل)ە ئەبوو سەعید ناصیروددین عەبدوڵڵای کوڕی عومەری بەیضاویی دایناوە کە لە (٦٨٥ی. ک – ١٢٨٥،١٢٨٦ی. ز) دا مردووە.

لە قورئاندا بە (ما اُخْفِی لَهُمْ) مەکتووم و مەختوومە
بەیان نابێ بە تەفسیری دوصەد (کەششاف) و (بەیضاویی)
سەرچاوە: نالی
تەسوید
نووسراوی پاکنووس نەکراو.

لە سایەی قەددی مەوزوون و دوو زوڵفی
لە « نالیی » و شیعر و تەسویدی نەما باس
سەرچاوە: نالی
تەصویر
وێنەکێشان.

(مانیی)  نیەتی قووەتی تەصویری برۆی تۆ
ئەم قەوسە بە دەستی موتەنەففیس نەکشاوە
سەرچاوە: نالی
تەلوین
زڕەنگاو ڕەنگ کردن. مەبەست له دووزمانیی و فرەڕووییه.

تەلوینی ڕەقیبت چ بەیان کەم به (مەقامات) ؟!
مەشهووره حیکایاتی (ئەبوو زەیدی سورووجیی)!
سەرچاوە: نالی
زاوییە
سووچ، گۆشە.

بێش و کەم بێ شکەم و حیرص، وەکوو طیفلی ڕەضیع
زاوییە بێشکەم و بێ شکم و بێ حییەلم
سەرچاوە: نالی
عاله می عولویی
جیهانی باڵا، مانگ و خۆر و ئەستێرەکان،

ئەو سێبەرە که عاله می عولووی له نوورییه
شەمس و نوجووم هەر چی لەواندا موقوڕڕەڕە
سەرچاوە: نالی
عویوون
جەمعی (عەین) ـە بەمەعنا سەرچاوەی ئاو.

عویوونی گەرم و سوێراوی میثالی چاوی گریانە
ڕوعوونی شاخی سووتاوی شەبیهی جەرگی بوریانە
سەرچاوە: نالی
فویووضات
لافاوی بەرەکەت.

فویووضاتی (صەفا) و (مەروە) هەروەک ناودان دەمدەم
لە یەنبووعی دڵی پڕ زەمزەمەی میزابی جاریی بێ!
سەرچاوە: نالی
ماویی
شینی کاڵ، ئاسمانیی.

هەتا شەققەی فەلەک نەبوە بە کافووریی کفن، هەستە
کە ئەمشەو فرصەتە، هێشتا فەلەک ماویی، ئەتۆش ماوی
سەرچاوە: نالی
موساویی
چونیەک.

موساویی وەک یەک و لوولن لە هەر دوو لاوە زولفەینی
نموونەی عەکسی حەرفی (میم) و (نوون) و (واوە) زولفەینی
سەرچاوە: نالی
مونزەویی
گۆشەگیر و که نارەنشین،

نەباتاتی زەویی وەک مونزەویی هاتوونه دەر، یەعنیی
هەموو سەرخۆش و مەست و ڕۆژپەرەست و عاشقی ڕووتن
سەرچاوە: نالی
مەهڕوویان
ئەوانه ی ڕوویان وەک مانگ جوانه.

ئەتۆ میهرییو مەهڕوویان ستارەن
له خزمەت شەوقی تۆدا شەوچرا چین؟!
سەرچاوە: نالی
هاوییە
دۆزەخ. توونی قووڵ.

مەمخەرە هاوییەتی هەولی فیراق
دەستی من دامەنی تۆ ڕۆژی قیا
سەرچاوە: نالی
هەرزە نویس
ئەوەی شتی پڕوپووچ ئەنووسێ.

« نالیی » حەریفی کەس نییە، ئیلف و ئەلیفی کەس نییە
بەیتی ڕەدیفی کەس نییە، هەرزە نویسە، گەپ دەکا
سەرچاوە: نالی
پەروین
چەند ئەستێرەیەکی وردن لە دەوری ئەستێرەی (ثەور) کۆبوونەتەوە.

بێ قسەی غونچەی دەمت کاتی تەبەسسوم ڕووبەڕوو
هەتکی شوعلەی بەرق و نەظمی دائیرەی پەروین دەکا
سەرچاوە: نالی
ڕاویی
ئەوەی قسەی پێغەمبەر ئەگێڕێتەوە دەماودەم.

شتێکە بی شەبیهـ و جینس و فەصڵ و کەشف و تەقریرە
موبەڕڕایە لە تەقریر و حەدیثی حادیث و ڕاویی
سەرچاوە: نالی
ڕاوییە
حوشتر یا هەر وڵاخێکی تر کە ئاوی پێ بگوێزنەوە. وشەکە بە عەرەبیی واتە (ئاودەر). جاران لە سەردەمی حەجدا بە وڵاخ ئاویان بەسەر ڕەشماڵی حاجییەکاندا بەشیوەتەوە.

تا بەکەی وەک ڕاوییە و سانییەی سێ پەل شکاو
بێ طەواف و سەعی و عەمرە هەر بخەوم و هەر بخۆم!