پارەی بانكی. ئەو پارەیە كە بانك دەیخاتە ڕوو، بە تایبەتی حیسابی دیداری (بەشێكە لەM_1) كە بە هۆی زۆربوونی چەند جارەی یەدەگی بانكەكانەوە دەخوڵقێت.

بنەپارە (یان پارەی بەرفرە). پێوەرێكی خستنەڕووی پارەیە كە لە پارەی مامەڵەكردن (یان M_1) و حیسابی پاشەكەوت لە بانكەكان پێك دێ و لەو دارەتانە دەچێت كە شوێنگرەوەیەكی نزیكن بۆ پارەی مامەڵەكردن.

حیسابی دیداری (یان سپاردەی دیداری و پارەی بانكی). واتە سپاردە لە بانكە بازرگانییەكان یان دامەزراوە نێوانگرە داراییەكانی تر كە دەكرێ بە چێك لێی ڕابكێشرێت، كەواتە دەبێتە پارە مامەڵەكردنیش (یان M_1). سپاردەی دیداری نیوەی (M_1)ە.

پارەی شمەك. ئەو پارەیە كە لە خۆیدا بەهای هەیە، بۆ نموونە، ئاژەڵ، مووروو (زەنگیانە) و هتد، هێندێک لەو شمەكانەن كە لە پێشتردا وەك پارە بە كار هێنراون.

خواست لەسەر پارە. چەمكێكی كورتە كە لە لایەن ئابووریناسانەوە بۆ ڕوونكردنەوەی ئەوە كە بۆچی تاك و كومپانیاكان پارەیان دەوێت، بە كار دەهێنرێت و لای خۆیان هەڵی دەگرن. لە پاڵنەرە سەرەكییەكانی هەڵگرتنی پارە بریتین لە (1) خواست لەبەر مامەڵەكردن، ئاماژەیە بەوە كە خەڵك پارەیان پێویستە بۆ كڕینی شمەك و، (2) خواستی بۆ دارەت، كە پێوەندیی بەو حەزەوە هەیە كە بۆ ویستنی دارەتێكی زۆر نەخت و بێ ڕیسك هەیە.

پارەی بێ پاڵپشتی. وەك پارەی ئێستایە كە بەهای ناوەكی (intrinsic value) نییە، بەڵام بەپێی فەرمان و دەسەڵاتی حکومەت بە یاسایی دانراوە. پارەی بێ پاڵپشتی تەنیا ئەو كاتە پەسەندە كە خەڵك متمانەی پێ بكەن و پەسەندی بكەن.

تێكەڵاوەی نەختینەیی و دارایی. تێكەڵاوكردنی سیاسەتەكانی دارایی و نەختینەییە تا لە ڕێگەیەوە كاریگەری لەسەر چالاكییەكانی ئابووریی تەڤ دابنرێت. سیاسەتێكی بەرتەنگی نەختینەیی-بەركراوەی داراییەكی دەبێتە هۆی زۆربوونی بەكاربردن و كەمبوونەوەی وەبەرهێنان، بەڵام سیاسەتی بەركراوەی نەختینەیی-بەرتەنگی دارایی، كاریگەریی پێچەوانەیە هەیە.

پارەی زۆر بەهێز. هەر وەك بەیسی (كۆڵەكەی، بنەمای، دەفری) پارە (monetary base).

خێرایی داهاتی پارە. سەیری خێرایی پارە بكەن.

سیستەمی نەختینەیی نێودەوڵەتی (یان سیستەمی دارایی نێودەوڵەتی). ئەو دامەزراوانەن كە لە چوارچێوەیاندا كرداری پارەپێدانی مامەڵەكانی نێوان وڵاتان، ئەنجام دەدرێت. پرسێكی بنەڕەتی ئەوەیە چۆن دەكرێ نرخی دراوگۆڕینەوەی بیانی ڕێك بخرێ و دیاری بكرێت و حکومەت چۆن كاریگەری لەسەر نرخی دراوگۆڕینەوە دابنێت.

بەهای ناوەكی یان خۆبەهای (پارە). بەهای پارەیە بەپێی ئەو شمەكەی كە لێی دروست كراوە (بۆ نموونە، بەهای سكەی مس بەپێی كێش و بەهای مس لە بازاڕدا).

نەختینەگەرایی. ڕێبازێكە كە گۆڕانی خستنەڕووی پارە بە هۆكاری سەرەكیی هەڵبەزودابەزەكانی ئابووریی تەڤ دادەنێت.

بنچینەی پارە (دەفری پارە، بنەمای پارە، ئەساسی پارە، بنەڕەتی پارە). پوختەی ئەو پابەندییە پارەییانەی (monetary laiblities) حکومەتە كە لە لای خەڵكە. لە ویلایەتە یەكگرتووەكان بنەمای پارە یەكسانە بە پارە و یەدەگی بانكەكان. هێندێک جار پێی دەڵێن پارەی زۆر بەهێز (highpowered money).

ئابووریی پارە. ئەو ئابوورییەیە كە تێیدا بازرگانی لە ڕێگەی ئەو دراوەوە (ئەو ئامڕازەی ئاڵوگۆڕەوە) دەكرێت كە بە گشتی (لە لایەن خەڵكەوە) وەك ئامڕازێك بۆ ئاڵوگۆڕكردن پەسەند كراوە.

سیاسەتی نەختینەیی. بریتییە لە ئامانجەكانی بانكی ناوەندی لەبارەی كۆنتڕۆڵكردنی پارە، ڕێژەی سوود و دۆخی كرێدیت (پارەدارکردن). ئامڕازەكانی سیاسەتی نەختینەیی بە شێوەیەكی سەرەكی بریتین لە كرداری بازاڕی-كراوە، پێداویستییەكانی یەدەگ (reserve requirements) و نرخی داشكاندن.

یاسا (یان ڕێسای) نەختینەیی. بنەمای كاردیناڵی (ژمارەیی) فەلسەفەی ئابووریی نەخینەگەراكان ڕێسای نەختینەییە كە دەڵێت سیاسەتی گونجاویی نەختینەیی بە ڕێژەیەكی جێگیر خستنەڕووی پارە زۆر دەكات و ئەو ڕێژەیەش لە هەموو دۆخێكدا دەپارێزێت.

میكانیزمی ڕاگواستنی نەختینەیی. لە ئابووریی تەڤدا، ئەو سیاسەتەیە كە گۆڕان لە خستنەڕووی پارەدا دەبێتە هۆی گۆڕانی بەرهەم، كار، نرخ و هەڵاوسان.

یەکێتیی نەختینەیی. ئەو ڕێكخستنەیە كە لە ڕێگەیەوە چەندین وڵات دراوێكی هاوبەش وەك یەكەی هەژماردن و ئامڕازی ئاڵوگۆڕكردن قبووڵ دەكەن. یەکێتیی نەختینەیی ئەورووپا لە ساڵی 1999 یۆرۆی وەك دراوێكی هاوبەش پەسەند كرد.

پارە. ئامڕازێكە بۆ پێدان یان بۆ ئاڵوگۆڕكردن. بۆ زانینی ئەو شتانەی كە وەك پارە بە كار هێنراون، سەیری خستنەڕووی پارە بكەن.

خشتە (چەماوەی) خواستی پارە. بریتییە لە پێوەندیی نێوان هەڵگرتنی پارە و ڕێژەی سوود. كاتێك ڕێژەی سوود بەرز دەبێتەوە، بۆند و كاغەزە نرخدارەكانی تر زۆر سەرنجڕاكێش دەبن، بۆیە بڕی خواست لەسەر پارە كەم دەكەنەوە. سەیری خواست لەسەر پارە بكەن.