(مست. لا.) جوداکردنەوەی هێندێک لە پرچی ئافرەت و کورت کردنەوەی و بەردانەوەی بە لاجانگدا (کردنی بە ئەگریجە).

(بنت.)، (سیم.) دوو ڕستە پێکەوە دەبەستێتەوە و پێشان دەدا کە ڕستەی یەکەم (مەعلوول)ی ئەو (عیللەت)ەیە کە دە ڕستەی دووەمدا باس کراوە. ((...لام وایە هەر بۆ تۆقاندن و ئازاردانی خەڵک دایانناوە، ئەگینا دەستە و دایەرەیەکی باشیان لەسەر دائەنا...)) (بلە:ژان-٩٢) *ئەگەرنا، ئەگەرنە، ئەگین، دەنا، وەئیللا.

(حمس.)، ١-لە لای ژوورووی مە جلیسان دانیشتن. ٢-(کن)، ماقووڵی، گەورەیی.

«نا.» ١- ا» گیایەکی دەسچێنی ساقەت ئەستووره، گەڵای پان و درێژۆکەیه گووڵی وورد و بنەوشه، ساڵه و ساڵ بۆ خاتری بەرەکەی د ەچێندرێ، تۆوێکی زەردی وردی هەیه. ب»، «کعر» بەری ئەم گیایه کە زیاتر درێژۆکەیه بە شکڵی خەیار، ڕەنگی پێستەکەی بنەوشی مە یلەو ڕەشه و بەشێوەی جۆر بە جۆر - چێشت، سوورکراوه، ترشیات، مرەبا- دەخورێ. *«مک.» بایینجانی ڕەش - «سن.» بامجان. ٢- «مک.» ١» گیایەکی دەسچێنی یەکساڵەیه گەڵای گرنج گرنج و بۆ نخۆشه. ب» میوەی ئەم گیایه، سوور و گۆشتن و خڕه «هەندێ جار بە ڕ نگی زەردی کارەبایی وبە شکڵی هەرمێ دەبیندرێ» تامی ترشە، دەکرێته چێشتەوه، بەکاڵی و به برژاوی دەگەڵ کەباب و هەروهەها به زەڵاتە ش دە خورێ. *«مک.» بایینجانی سوور. «بک.» باجانی سوور. «کعر.» تەماته. «سن.» بامجان فەرەنگی.

«نت.»، «مک.» تم: بایینجان /٢-ب.

«نت.»، «مک.» تم: بایینجان /١-ب.

«نا»،«مک» تم: ١- برنج.

«ست.» حالی ئەو کەسەی به جۆرێک له جۆران ئەندامێکی لەشی «برین /1» ی لێ پەیدا بووبێ. تێبــ.- ئەم وشەیه بۆ «برین / 2» ناگوترێ و دەڵێن دەستم برینی لێ هاتووه.*زامدار، «سن.» زامار.

«مست. مت» دروست کردنی «برین /1» له شوێنێکی لەشێکی ئینسانێک. * برین لێکردن

«سفا.»، «مک.» ئەو کەسەی به «هەورینگ» خوری و مەڕ و بزنان دەبڕێتەوه * برینگچی، جەوبڕ.

«نت.» تم: بناخه/1.

مست. مت.»، «مک.» باش دەبڕینەوه نەهاتنی خوری، ئەوەش لەبەر نەخۆشی یەکه، مەڕ لەوەختی بڕینەوەدا تووشی دێت. * بە برنگ ئەنگووتن، به برینگ کەوتن.

مست. مت.» پێک گۆڕینەوەی دوو بووکان که ژن بە ژنەیان پێکرابێ. تێبــ.ینی: ژن بە ژنه له کورستاندا ڕەسمه، لە ناو عەشیرەتاندا باوه لە حاڵەتێکی ئاوادا هەر لایەی کچی خۆیان دەگەڵ بووکنی خۆی ڕەوانە دەکا و لە نیوەی ڕێگا تووشی یەکتر دەبن و بووکی هەر لایەک دەدرێته دەست بووکنی لایەکەی تر و هەرکەسە بووکی خۆی دەبا و بەرەو ماڵ دەگەڕێتەوه، هێندێ جار له سەر ئەوەی کێەلا دەبێ بووکی خۆی لە پێشدا تەسلیم بکا دمە قاڵی پەیدا بووه وکار کەوتۆ ته شەڕە تفەنگ و «شایی» بۆته «شین.

«مست.، مت.» 1- لەت کردنی دار و تەخت و ئاسن،.... به مشار. 2- جودا کردنەوەی دار و در ختی به پێوه لە ڕیشە ی خۆیان، به مشار و تەور و بیور و ئامرازی لەم بابەتانه. 3- دەرهێنانی هەنگوین له کە ندوو - تێبــ.: لە پێشدا به هۆی دووکەڵ «هەنگ» لە «کەندوو» دوور دەخەنەوه و ئەوجار هەنگوینەکه دەردێنن:: هێشتا هەنگەکانمان نە بڕیوەتەوه بەڵام وا د ەزانم 9-8 حۆقەیێ هەنگوینمان دەبێ. 4- لێکردنەوەی خوری و مووی مەڕ و بزنان به برینگ:: خێرا مەڕەکان ببڕنەوه تا ساڵ در ەنگ نەبووه. 5- کۆتایی هێنان به ئیش وکاران، دوایی پێ هێنان،:؛ ئەوە چییه ئەم شەڕەتان هەر نابڕنەوه ؟ کوڕە دەببیبڕنەوه مێشکی سەرمان چوو. وەسمان و پیرۆت له دەمێکەوه قسەیان پێکەوه بڕیوەتەوه.

«س.»، «مک.» تم: بڵند.

«نت.»، «مک.» تم: بڵندایی.

«ست.» به هۆی «3- ئه/2» بەدوایی هەندێ ناوانەوه دەلکێ و مانای«مەعهوود، هەر ئەوەی جاران، ئەوەی پێشوو» یان لێ دەکا:: کڵاوه بۆرینه «تم: هبێد، ل- 20».

«مست»، «مت.»، «کن.» ١- فرۆشتنی بەرهەم و حاسڵاتی کشتوکاڵ، بەر له پێگەیشتنی فرۆشتن. 2- «مج.» هەموو بەرهەمێکی دیکه، بە م دەردەبردن. تێبــ.ینی: ئەم مەسدەره لەوەڕا پەیدا بووه که جووتێرانی کوردستان، لەبەر نەداری و دەستکورتی پێش ئەوەی حاسڵاتیان پێ بگا، له شاران به بازەرگانانیان د فرۆشت وپارەکەیان لێ وەردەگرت. ئەوجار که حاسڵەکەیان پێد ەگەیی، یان دەیان فرۆشت و قە رزی کابرایان لێ دەدایەوه یا هەر حاسڵەکە یان تەسلیم دەکرد و خۆیان هیچی وایان بۆ نە دەمایەوه. جا لەم بەین ەدا ئەگەر قسە چۆنیێتی حاسڵەکەیان هاتبایه گۆڕ، دەیانگوت: (بەمن چی! من بە شینی خواردوومه.)

«مست.لا.»، «سیم.» تم: به قین داچوون.

مست. مت.»، «مک.» تم: بە شینەوه.