تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



٢-ئە
«ئمـ.» ۱- ئامرازی بانگ کردنە و لە دوای ناوان دێت و دەگەڵ دوامین پیتی تێک دەکرێتەوە.: دا وەرە کوڕە!. بابە گیان! با ئیمڕۆ پچینە ماڵی خاڵم. هۆ مامەکە بەجێم مەیەڵە. «دایە! مەمدە بە گورگێ، ڕۆڵە عیلاجم نییە»، «خزمینە ! مەدەن پەنجە لەگەڵ عەشرەتی جافا» «ڕەزا_۳». ٭ «بکـ.» ئۆ «مکـ.» هۆ، هۆی «لە پێش ناودا دێت». ۲- ئامرازی ئیشاڕەیە و زەمیری ئیشاڕە «ئەم، ئەو، هۆو» ی دەچێتە سەر، ئەگەر ئەو شتەی ئیشاڕەی دەکرێتێ «گیاندار و بێ گیان» مەعلووم بێ ئەوا «مشارئیلەیهـ» دەکەوێتە نێوان زەمیری ئیشاڕە و ئەم «ئامراز» ە.: ئەم پیاوە، ئەو ئەسپە، هۆو کتێبــ.ە. «... ئەو هەی دەڵێی...» ۴- لە هێندێک شوێنی کوردستان لە پێش زەمیری شەخسیدا دێت، لە موکوریان ئێستاش زەمیرەکان بە بێ ئەم ئامرازە ناگوترێن بەڵام لە زۆر شوێنی «کعر.» سواوە و لەناوچووە.: «مکـ.» ئەمن «من»، ئەتۆ «تۆ»، ئەو، ئەمە «ئێمە»، ئەنگۆ «ئێوە»، ئەوان. تێبــ.ینی: مامۆستایان تۆفیق وەهبی و ئێدمۆنس ئەمەش هەر بە ئامرازی تەئکید دادەنێن «تمـ: هبێد_۴۳». ۵- «باڵەکایەتی، خۆشناوەتی» لە پێش سفەتەوە دێت و مێیینە بوونی «مۆوسووف» پێشان دەدا: کچەکە ئەجوانە، بزنەکە ئەلەڕە٭ «برادۆست»، یە. //ئی. ٦- بە دوای ڕیشەی هەندێ مەسدەرانەوە دەلکێ و دەیانکا بە سفەتی مەفعوول. «باب کوشتە خەوی لێدەکەوێ، داک مردە خەوی لێدەکەوی، لە برسا مردە خەوی لێناکەوێ» «پەند: خا_۷۴»، (کردە پەشیمان بە، نەکردە پەشیمان مەبە) (پەند خا-٣٢٧).
٢-ئەدا
[[=عا.: ادا]]
«نا.» ۱- بە جێ گەیاندن، جێ بە جێ کردن، بە جێ هێنان. ۲- تمـ: ئەداکردن/۱. «هەرچەند بە مەسەل خەنجەری ئەڵماسە زبانم» «نابڕێ سەری مۆیێ لە ئەدای شوکری نیعەمتان» «ڕەزا_۳۱»
٢-ئەدەب
[[عا.]]
«نا.» یەکێکە لە زانستە کان کە لکی زۆرن: ڕێزمان، بەیان و بەدیع، عەرووز و قافیە، شێعر و نووسین «معین: فەرهەنگ. جـ۱- ۱۷۸» : ئەدەبی یۆنانی، ئەدەبی عەڕەبی. «لە «ژین» ەوە ئەمە شاباشی ڕێی «گەلاوێژ» ە» «لە پایەی ئەدەبا نوکتە بێژ و هەم گوڵ ڕێژە» «پیرە مێرد- ١٦٠»
٢-ئەر
«ئمـ.» ئامرازی داتاشینی ئیسمی فاعیلە: ١» دەگەڵ ڕیشەی مەسدەران تەرکیب دەبێ و ئیسمی فاعیل پێک دێنێ: نووسەر، خوێنەر، کوژەر، بڕەر. تێبــ.ینی: ئەم شێوە داتاشینە، ئی ئەم۲۰- ۳۰ ساڵەی دوواییە و گەلێ وشەی پێ داتاشراوە. ۲» بە دوای سیغەی موفڕەدی «ئەمر» ەوە دەنووسێ و پاش فڕێدانی ئامرازی ئەمر «ب»، پاشبەندێک پێک دێنێ کە ئەگەر بە دوای ناوێکەوە بلکێندرێ دەیکاتە ناوی فاعیل: بکە «لە: کردن» _ب+ «- ئەر» =- دەر+بانگ=بانگدەر
٢-ئەسپەرە
«نا.»، «سنـ.» گیایەکە بەنی پێ زەرد دەکەن «تمـ: هبێد- ۴۵ و مخـ- ۵۲». هس.: «فر.» ئەسپەرەک هەر بەم مەعنایە ٭زەرتک، گێنوو.
٢-ئەسکەمل
[[؟]]
«نا.»، «کعر.» تمـ: ئەسکەملی.
٢-ئەشکنجه
[ ]
«نا.»، «سنـ.» ۱- ئامرازێک بۆ جزوبەندی کتێبــ.ان جاران لا تەختە دروست دەکرا و ئێستاش ئی ئاسن هەیە. تێبــ.ینی: دوو پارچە تەختەی ئەستوور، نیزیکەی ۲۰سانتیم پان و۵۰ ش درێژ، یەکێکیان دوو میلی ئاسنی بڕغووی مارپێچی «جاران داری لەلە کراو» ی لێ قایم دەکرا و ئەوی تری بەسەردا دەگیرا، کتێبــ.یان دەخستە نێوانی هەردوو تەختەکەوە و بە سەرە بڕغوو توندیان دەکرد و کتێبــ.ەکەی ڕێک دەگوشی ٭ماووش، مەنگەنە، ئەشکەڵە/۱. ۲- ئامرازێکە لە ئاسن دروسن کراوە و دارتاش و ئاسنگەر و... بەکاریدێنن بۆ توند وەستاندنی شتێک، تا بە بڕبەند لێک و لووسی کەن یا بە مشار بیبڕنەوە یە هەر مەبەستێکی تر. ٭گیرە، مەنگەنە.
٢-ئەغیار
[[=عا.: اغیار «غیر» ] ]
«نا.» بێگانە، کەسانێکی نامەحڕەم حیساب دکرێن بۆ مەسەلەیێک. //خۆمانە، یار. «نە ڕێی حەسحەس بوو، نە بەد، نە ئەغیار» «تەنها سەعاتێک، تەنها من و یار» «پیرە مێرد- ۱٦۷» # «هەروەختێ خەرگای شای سیمین عوزار» «خاڵی بی جەخۆف، وجوود ئەغیار» «خانا- ۷۸»
٢-ئەفسەر
(نا.)، (تب.) ئەو کەسەی لە ئۆردووی دەوڵەتاندا، دەرەجەی لە (ناییب زابت) بەرەژوورە. ((...باپیرئاغا بە کا حسێنیدا وەڵامێکی زۆر توند و تیژی بۆ ئەفسەری عوسمانی ناردەوە...)) (قزڵجی" پێکەنین- ٤٣) تێبــ.- ئەم وشەیە لە فارسیڕا هاتۆتە ناو زمانی کوردی (فەرهەنگستان) لە (ئوفیسیە)ی فرەندی و (ئۆفیسەر)ی ئینگلیسی وەرگرتووە. (تم: معین. فەرهەنگ. ج١-٣١٦)، ئەوانیش لە (ئۆفیسیۆم)ی لاتینی بە مانای (فەرمانبەری گشتی)یان وەرگرتووە (تم: لاڕووس-٦٣٤) *(کعر) زابت، زاووت. (کئێر.) گەورە.
٢-ئەمان
[[عا.: امان]]
(نمس.) ١- هێمنی، بێ ترسی. دنیا ئەمن و ئەمانە دڵتان هیچ غاییلە نەکا. ٢- تم: ٣-ئامان/١. ((وتی یا شێخ ئەمان مەکە مەنعی)) (ڕەزا-٤٤).
٢-ئەو
(نا.) ناوی ئیشاڕەیە بۆ (مشارالیە)ی مفرەدی دوور. ئەو پیاوە لە بن دارەکە نووستوە، ئەو ئەسپەتان لە کێ کڕیوە؟ ((...ئەقڵ لە میشکتدا نەماوە، بە دیار ئەو پیرێژنە ڕەعیەتەوە ئەم قسانە دەکرێ...)) (قزڵجی: پێکەنین-٣٧). تێبــ.- کاتێ (ئەو) بە ناوی ئیشاڕە حیساب دەکرێ کە ناوێکی (مشارالیە) بەدوادا بێت، ئەگەر وانوبوو (زەمیر)ە.