تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بانگ هەڵدان
[[بانگ/١+هه‌ڵ «پێبف» +دان]]
«مست.، لا.»، «سن.» تم: بانگ لێدان.
برش هەڵاتن
[[برش/٢+هه‌ڵ+هاتن]]
«مست. لا.»، «مک.» تەنگەنەفەس و ناڕەحەت بوون لەگەرمان و تەنگە بەری جێگا..* پیش هەڵاتن.
ئاخ هەڵکێشان
[ [١- ئاخ + هەڵ + کێشان ]]
«مستـ. لا.» هەناسە هەڵکێشانی تێکەڵ بە کڕووزانەوە و ناڕەحەتی. بە وشەی «ئاخ» دەست پێ دەکا و بە ڕستەیێ کە هۆی ناڕەحتییەکە پێشان دەدا، دەبڕێتەوە: ئاخ لە دەست مناڵی ئەم زەمانە.
ئارام لێ هەڵگرتن
«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕین.
ئارام لێ هەڵگیران
«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕان.
ئاو لەبەر هەڵ نیشتن
«مکـ.» میز دەبنەخۆکردنی منداڵ: ئەم مناڵە ئاوی لەبەر هەڵ نیشتووە.
ئاو هەڵکردن
«مستـ.، متـ.»، «سنـ.» تمـ: ۲-ئاو هەڵگرتن.
ئاو هەڵگرتن
«مستـ. متـ.» جاری کردنی ئاو بۆ هەر لایەکی مەبەست بێ و خۆش کردنی ڕێگای ئەم جاری بۆنە.: کوێخا مارف خەریک بوو ئاوی هەڵدەگرت.
ئاو هەڵێنجان
[[ئاو+هەڵ «پێبفـ.» +هێنجان «فعـ.» ]]
«مستـ. متـ.» ۱-بە دۆڵچە ئاو لە کارێز و چاڵاو هەڵکێشان: چاڵاو کە مشکی تێکەوت دەبێ حەوت ستڵ ئاوی لێ هەڵێنجن «هەڵ هێنجن» ئینجا پاک دەبێتەوە. ۲- بە قاپ یا ئاوگەردان ئاو لە دەفرێک بەتاڵ کردن.: ئاوی سەر مەنجەڵی گوڵاو، کە گەرم بوو، بە ئاوگەردان هەڵی دێنجن.
ئاو و هەوا
«نتـ.» هەموو ئەو کارەساتە تەبیعییانەی «گەرما، سەرما، ئەوشاری ئاتمۆسفۆڕ، باووبژ و گەردەلوول، بەفر و باران و تەرزە» کە زانستی هەواناسی «علم الانوإ الجویه» دەیانگرێتەوە و خۆشی و ناخۆشی وڵاتێک یان شوێنێکیان پێ دیاری دەکرێ.: ئاووهەوای عەڕەبستان گەرمە. ئاووهەوای کوردستان خۆشە. «یاخۆ پەڵە بەفرێکی کە ئەسڵا نەشکابێ» «قەندیلی مونیری گوزەری ئاووهەوا بێ» «نالی: گمـ_۸۹»
ئاگا لێ هەبوون
«مستـ. لا.» تمـ: ئاگادار بوون.: ئاگات لێیە «لێ هەیە» چۆن ئاوڕێشی یەک بوون. خوا لەوسەر ئاگای لێیە من دەستم لەم ئیشەدا نیە.
ئاگری پێوه نێی بۆ سۆی لێ هەڵناستێ
«کن.» زۆر ڕووت و ڕەجاڵ و نەداره.
ئاڵوو هەڵدانەوە
«مستـ. متـ.» دەست پیدا هێنان و داماڵینی «ئاڵوو» لە دیوی دەرەوەڕا، بۆ نیشاندنەوەی ئاوساوییەکەی و چاککردنەوەی. تێبــ. ــ لە کوردەواریدا، کە ئاڵووکەوت بەم جۆرە چارەی دەکەن. ا» چەند بەیانییەک لە خورێنی، بە قامکی گەورە لە دیوی دەرەوە و لە ژێرڕا بۆ سەرەوە دەستی پێدا دێنن و جاروبارەش پەنجەیان چەور دەکەن تا چاتر گەرمی دابێنێ و پاشتر دابماڵدرێ. ب» چەند بەیانیان لە خوڕێنی پەنجەی گەورەی دەست دەنوشتێننەوە و قەفی ناوەڕاستی بە بەرزایی دەخەنە نێوانی دوو ڕیزی ددانەوە و ماوەیێک بەم جۆرە دەیهێڵنەوە. ئەمەیان تەنیا بۆ ئاڵووی قوڕگە. * ئاڵوو هەڵدانەوە.
ئیتمینان هەبوون
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) تم: ئیتمینان کردن.
ئیشک هەڵاتن
[[ئیشک + هەڵ + هاتن]]
ئیشک هەڵێنان
[[ئیشک + هەڵ + هێنان]]
(مست. مت.)، (کن.) برسی کردن و گرتنەوەی خواردن لە کەسێ یا کەسانێ و بوونە مایەی نەخۆشیان. ئەو منداڵانەی ئیشک هەڵێناوە هیچیان ناداتێ بخۆن، هێندەی نان و دۆ دەرخوارددا تا بە جارێک ئیشکی هەڵێنا.
ئەسپێ هەڵێنان
[[ئەسپێ+هەڵ «پێبفـ.» +هێنان]]
«مکـ.» تمـ: ئەسپێ تێدان.
بادی هەوایی
(حمس.)، (مک.) لەخۆگۆڕان. (عا.) غروور، تەکەبوور.
بازی هەوایی
[[باز + ئی + هەوایی]]
(نت.)، (سن.) تم: بادەوە.
برش هەڵێنان
[[برش/١+هه‌ڵ+ێنان]]
«مست. لا.»، «مک.» پەیدا بوونی برش لەسەر نان و شتی دیکه.* کەڕوو هەلێنان.