تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



باوێشک هاتن
«مست.، لا.»، «مک.» تم: باوێشکدان:: باوێشکم دەهاتێ، باوێشکم دێنێ.
بریقه هاتن
«مست.، لا.» تم: بریسکانەوه.:: وەکوو ئەڵماس بریقەی دێ.
ئاو هاتنەوە
«مستـ. لا.»، «کنـ.» هاتنە دەری «مەنی» لە ئامرازی نێرینەیی ئادەمیزاد و هەندێ گیاندارانی تر، لە کاتی جووت بوونی نێرینە و مێیینەیان یا بە هەر شێوەیەکی دیکە. ٭ڕەحەت بوون. «ئەسپە ڕەش هەر ئاوی هاتەوە گیانی دەرچوو»
ئیش لە دەست هاتن
١- تین و توانی کار کردن لە کەسێکدا هەبوون. هەموو ئیشێکی لە دەست دێ و قەت دانامێنێ. ٢- (مج.) دەسەڵاتدار بوون. زۆر ئیشی لە دەست دێ ئەم ئیشە هەر بەوی دەکرێ. تێبــ.- تورکیش ئەم وشەیە بەکاردێنن و بۆیە هەندێ کەس واتێدەگەن کە لە تورکی وەرگیراوە، بەڵام ئەمە ڕاست نییە و دەگەڵ (ئێش) لە یەک ڕیشەن.
ئیلهام بۆ هاتن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) کارێک یا مەبەستێک کەوتنە دڵی کەسێکەوە.
به کەڵک هاتن
مست. لا.»، «کعر.» تم: بەکارهاتن.
بە ئاگا هاتن
«مستـ. لا.» تمـ: ئاگابوونەوە.
بە کەلک هاتن
«مست.لا.»، «مک.» تم: بەکارهاتن.
بەلادا هاتن
«مست.، لا.» 1- کەوتنە خواری کەسێک «به پێوە ڕاوەستابێ یا خۆ دانیشتبێ» لەبەر بێ خەوی، مەستی یا نە خۆشێکی کتوپڕ و هەر هۆیەکی تری لەم بابەتانه.* بەلادا کەوتن/2
بەکەرەم هاتن
«مست.لا.»، «مک.» تم: بەکارهاتن.
هاتنەبەربار
١-ڕام بوونی وڵاغ بۆ بارهەڵگرتن. ٢-گوێ لە مست بوونی کەسێک، مل کەچی کردنی یەکێک بۆ فەرمان.
وە ئاگا هاتن
«مستـ. لا.» تمـ: ئاگابوونەوە.
باهاتن
[[٣-با/١+ هاتن]]
«مست، لا.» ١-دەست پێکردنی با.: بایەکی وا توند ی دەهات پیاوی دەفڕاند. ٢- «کن.» بە هیچ زانینی قسەی کەسێ. لێی گەڕێ با هەر قسە بکا وە بزانه بای دێ.
ئاوات پێکهاتن
«مستـ. لا.» وەدێ هاتنی مەبەستی دڵ، جێ بە جێ بوونی ئامانج و ئارەزوو، مەخسوودحاسڵ بوون. □ «وەسییەت بێ کەمن مردم، وەرە سەر قەبرەکەم «قالە» » «بڵێ ئاواتەکەت پێکهاتووە! سا، بێرە دەرخاڵە» «؟» * بە ئاوات گەیین. بە ئاوات گەییشتن.
ئاوی قاچ داهاتن
«کنـ.» زۆر ماندوو بوون.: ئەوەندە بە پێوە ڕاوەستاوە ئا وی قاچی داهاتووە. ئەوە چۆن ئاوی قاچی دانایە.
ئاوی چاو داهاتن
«کنـ.» کوێر بوون، کەم بوونی بینایی.: هێندە چاوی بە کتێبــ.اندا چڕ داگرتووە وەختە ئاوی چاوی دابێ.
ئاوی ڕەش داهاتن
ئاڵووهاتن
«مستـ. + هاتن» ١- ئاوسانی لووی ناو قوڕک یا ژێر چەناگە. * ئاڵوو کەوتن ٢- ئاوسانی هەندێ شوێنی لەش لە ئەنجامی ئێشان و نەخۆشی شوێنێکی تر.
ئیشکاوهاتن
(مست. لا.) ١- بڕانەوە و جاری نەبوونی ئاو بە جۆگەدا. ٢- (مج.) دوایی هاتن، بڕانەوە و تەواوبوونی هەر شتێکی تر. (( وەکوو کەو لە فرە چوو، دارم، لە گونجی)) ((قسەی ڕاکرد و هات ئیشکاوی دەنگی)) (هەژار).
به خێرهاتن کردن
مست. مت.» خۆشی و بێشی کردن دەگەڵ میوان یا هەر کەسێکی تر که دێته ماڵێ یا شارێک و کەیف خۆشی پێشان دان له هاتنی. تێبــ.ینی: لەم کاتانەدا ڕستەی: بە خێر بێن، به خێر هاتن، یا خوا بە خێر بێن، سەر چاوان هاتن به میوانە کە دەگووترێ. ژنانی کورد لەم بابەتەوه کەس دەسکیان له دوو ناکا. * بە خێر هێنان.
به پیرەوەهاتن
مست.لا.» تم: به پیرەوە چوون.::خەڵکی سلەیمانی تا دووز خورماتوو بەپیر مەیتی شێخ لەتیفەوه هاتبون. تێبــ.ینی: آ» جیاوازی ئەمەیان دەگەڵ «به پیرەوەچوون» هەر ئەوەندەیه که ئەمەیان یەکێک دەیڵێ خۆی دەگەڵ ئەو کەسه بێ که پێشوازی لێ کرابێ، بەڵام ئەویتر کەسێک دەیڵێ خەبەرە که بگێڕێتەوه. ب» له هەر دووکیاندا، پاش «بە پیر» یا ناوی کەسێ یا زەمیرێک دێت.
بەجێهاتن
مست. لا.» 1-وەدی هاتنی ئاوات و مەبە ست و ئارەزوو. 2- جێ بە جێ بوونی کارێک.
بەخۆداهاتن
مست.، مت.» 1- پێگەیشتن و هەڵدانی گیاندارێکی زیندوو، گەوره بوون و قەبووڵ بوونی. «عا.» نمو. 2- دە ست بەخۆدا هێنان خۆ ئاراییش کردن، خۆ جوان کردن.
بەرگیرهاتن
«مستلا». «کعر.» تم: بەگیرکەوتن
بەرەو پیرهاتن
«مست. لا.» تم: به پیرەوه هاتن.
بەزەیی پێداهاتنەوه
«مست. لا.» هەست به هاوردەردی کردن،ناڕەحەت بوون بە ئێش و ئازار و گرفتاری کەسێک. کافر بەزەیی پێدا دێتەوە. * زگ پێ سووتان.
بەسەرداهاتن
1- «مست.لا.» بیر و هەوە سی کردنی کارێ یا قسەیێک، کەوتنه مێشکی کەسێکەوه:: وام بەسەردا دەهات د ەمگوت هەڵستم و زللەیەکی لێدەم. هەر بەسەریدا هات دۆ و دۆشاوی تێکەڵ دەکا. 2- «مست.مت.» تم: بەسەردا ڕۆیشتن.:: هێندەی بەسەردا هاتین تا وازمان پێ لە سەفەرەکەی هێنا.
بەسەرهاتن
«مست. لا.» ڕووداوێکی ناخۆش بۆ کەسێ یا کەسانێ هاتنەپێش.:وەک بەسەر ئێمه هاتووه بەسەر کەس نەیێ.
بەکارهاتن
«مست.لا.» دەست دانی شتێک بۆ مەبەستێ. فایده هەبوون. بەکەڵک هاتن:: وازی لێ بێنن ئەم کابرایه بە کاری هیچ نایه. ئەم هەموو ئاسنەواڵەت کۆ کردۆتەوه بە کاری چی دێن.
بەگژداهاتن
«مست.لا.»، «مک.» پەلاماردرانی کەسێک لە لایەن کەسێکی ترەوه به نیازی خراپ، جا چ به قسە و دمەقاڵە بێ یا بە تێڵا و هەر شتێکی لەم بابەته. تێبــ.ینی: ئەم مەسدەره لە حاڵێکدا دەکاردەکرێ کە ئە و کەسە ی بەگژیداچوون، کاەهساتەکه بۆ یەکێکی تر بگێڕێتەوه.:: هەر له هێچ و خۆڕایی بە گژم داهات.
بەگیرهاتن
«مست. لا.»، «کعر.» تم: بەگیر کەوتن.