«نا.» هەر شتێکی وەکوو هەودایەک وابێ و دوو شتان پێکەوە ببەستێتەوه، یا یەکێکیان بەوی دیکەوه هەڵاوەسێ:: بەنده سەعات. بەندی کەوش. بەندەخوێن.

جێگایەکە وەکوو بەر هەیوان لایەکی بەڕەڵڵایه، کاتی تەشقی سەرما دەشکێ و بەرزه وڵاخ له تەویله گەرمایان دەبێ لەوێ دە یانبەستنەوه.

«مست، مت»، «مک» به چاوی حورمەت و قەدر تەماشای کەسێ کردن، ئەهەمیەت بەکەسێ دان.

«مست.، مت» نیوه زۆر و نیوه خواهیشت، شتێ له کەسێ سەندن.:: ئەو قەڵەمه له خوسرەو بەند بووم. وازی نەهێنا هەتا پێنج دیناری لێ بەندبوو. خۆت ماندوو که شێرکۆ لەوانه نییە بتوانین هیچی لێ بەندبین.

(بنت.) تم: ١- ئەوەندە.

«نا.» «مک.، سیم.» 1- دیوارۆکەیەکه بە تەیمان و چیم یا هەر کەرەستەیەکی تر له پێش چەم و ڕووباڕان دروست د ە کرێ، بۆ ئەوەی ئاوەکەی پۆنگ بخواتەوه و حەواڵەی بەرز بێتەوه تا ئەوەندەی پێویسته بەلایەکی ترا لابدرێ و بکرێته سەر جۆگەیێکی دیکه و بۆ داشتنی کشتوکاڵ کەڵکی لێ وەربگیرێ.* «سن.» بەنگه. 2- ئەو جۆگە زله «شەقه جۆ» یەیه که بەو جۆرەی سەرەوه له لایەکی دیکەڕا ئاوی دەکرێته سەر و پێیدا د ڕوا بۆ شوێنی مەبەست. تێبــ.ینی: آ» ئەگەرچی وشەی «بەند» لە م قامووسەدا وەکوو چەند واحیدێکی جیاجیا نووسراوه، بەڵام لە ڕاستیدا هەموویان هەریەکن و لە ئەسکێک و ەرگیراون، ئەوەی وای لەمن کرد لێکیان هەڵاوێرم ئەو مانا جۆربەجۆرانە یا وشەکانن که بە مانای لێک دوور لەم وشەیه کەوتوونەتەوه. ب» وشەی «بەند» و «2- بەن» بە ڕای من هەر یەکن، یەکە میان بە شێو ەی ئاوێستایی خۆی ماوەتەوه و مانای زۆری بۆ پەیدابووه، دووەمیان تۆزێک گۆڕانی بەسەردا هاتووه و بۆتە ناو بۆ شتێکی تایبەتی و زەووزووشی له «بەند» کەمتره. ج» هەر ئێستا لە بن لەهجەی سنه و سلێمانیدا وشەی «بە د» جۆرێ له دەم دێتەدەر که به عاستە م و دووبەڵا د ەنگی «د» ەکەی دەبیسترێ که شێوەیەکی دەنگی «گ» ی وەرگرتووه لە هێندێک وەچی ئە م وشەیەدا بە تەواوی بۆته «گ» :: بنه بە نگه «بەندبەندگه» .

(نت. بنت.)، (مک.) تم: ٢- ئەوەندە.

«نمس.» 1- گیرۆ وون و وێستان لە شوێنێک. «عا.» تەئخیر بوون. 2- «مج.» گیرۆدەیی و گرفتاری، حەپس. 3- «مج.» تم: بەندیخانه.

«نا.»،«مک.» ١- پارچەیەک لە گۆرانی و بەستە و مەقام تا ئەو جێگایەی لە دوای هەموو پارچەکانا دووپاتە دەکرێتەوە. بەندێک بارانەمان بۆ بڵێ. بەندێکیش بەسەر زاوایدا هەڵدە. ٢- گفتوگۆی نێوان ئەوینداران، کە لە فۆلکلۆری کوردیدا وەکوو (بەیت)ە کانی کوردی بەناوبانگن. بەندی ئازیزە، بەندی گەڵێ گوڵێ. ٤- (سن.) هەریەک لەو پارچە ئێسقانە بچووکانەی کە لە پەنجەی دەست و قاچی ئادەمیزادا هەن.* (سن.) بەنگە. ٤- (سن.) قەفی قامیش حەیزەران و قورغوو. تێبــ. - هەروەکوو لە بن لەهجەی سنەییدا باوە، دەنگی (د) لەم وشەیەدا دەکرێ بە ژێر لێوەوە و دەنگی (ن)یش تۆزێ دەگیرێ. ٥- (تت.) پارچەیەکی دیار و سەردەخۆی: قانوون، بەیننامە، قۆنتراتنامە، پێڕەو و پڕۆگرامی پارتی سیاسی و کۆمەڵەی جۆربەجۆر. * ماددە.

«مست.لا» 1- گیربوون و ڕانەوەستانی شتێ بەشتێکی دیکەوه:: هەرچی دەکا شەدەکەی بەسەرەوه بەند نابێ.2- «کن.» بێ ئیختیار تڕ لێ بەربوون.