(ئم.) مانای (دە...، لەناو...) دەبەخشێ و لە لەهجەی ناوەندیدا بێجگە لە یەک دوو کینایەدا نەبێ بەرچاو ناکەوێ و بە تەنیاییش نەبیستراوە. بەڵام لە لەهجەی باکووریدا (هوندور، هوندروو) بە مانای (ژوورەوە، داخڵ) ماوە. یەکەندەر دوو (یەک ئەندەر دوو)، (کن.) کتوپڕ، لە ناکاو.

(نا.)، (کئێر.) ١- ژووری ماڵ، ئەو بەشەی ماڵ کە ژن و منداڵی لێ دادەنیشن. *حەرەم// بیروونی. ((یارم لە ئەندەروون هات دەستی ڕەقیب لە دەستا)) ((غەمناک و شادمانم ڕەحمەت عەزابی هێنا)) (سالم: گم-٣٥). ٢- ناوەوەی هەموو شتێک، * داخڵ. لە ئەندەروونی ئەشکەوتەوە هاتە دەر// دەرێ، دەرەوە. ٣- ناوزگ، دەروون. ((میرزا تەها! میرزا تەها ئەمە ئەگەر ئەو ئاوەمان خواردباوە و ئەو عەقڕەبە چووبا دە ئەندەروونمانەوە ئەندەروونی وەبەر نێشان داباین تەکلیفە مە چ بوو.)) (حوسێن ئاغای حاجی خۆشێ) تێبــ.- ئەم وشەیە لە دوو کەرتی (ئەندەر) و (ڕوون) پێکهاتووە، بەشی دووەم (ڕوون) لە پەهلەویدا بە مانای (لا، تەرەف...) وەکوو پاشبەند بەکارهاتووە، تم: (فرە: پفا-٣٨٩)، بەم پێیە مانای وشەکە دەبیتە: لای ناوەوە، ژوورەوە.

(بنت.)، (مک.) تم: ئەوێ. تێبــ. آ) بەشی دووەمی ئەم وشەیە (هەندەر)ە کە لە وشەی (هەندەران)ی موکریانیدا بە مەعنای (جێگایان) دەبیندرێ. ب) جەمعی ئەم وشەیە (ئەوێندەرانێ)یە، وشەیەکی تریش هەیە کە (ئەوەندەران)ە.

(بنت.)، (مک.) تم: ئەمەندووچکە.

(بنت.)، (مک.) تم: ئەمەندووکە.

(کن.) خیرایی زۆر.

(کن.) خێرایی، توندوتۆڵی.

(مست. مت.) ١- پارە، زێڕ، زیو یا هەر شتێکی بەقیمەت کە پاتشایەکی تێکشکاو لە شەڕا (بەپێی ڕێک کەوتن و پەیمان) دەبوو بیدا بە پاتشای سەرکەوتوو. ٢- ئەو پارەیەی لە دەوری دەربەگایەتیدا، هەر دەربەگێک لە ناوچەی دەسەڵاتی خۆیا لەو کاڵا و ڕێبوارانەی دەستاند کە بە مەڵبەندی حوکمڕانی ئەوا تێدەپەڕین. تێبــ.- لە کوردستانیش ئەم ڕەسمە هەبووە و لە جەنگەی شەڕی دووەمدا سەرلەنوێ لە کوردستانی ئێران بووژاندرایەوە. ٣- ئەو پارەیەی دەوڵەتان لەبەر دەروازەی شاران، لەو کاڵانەیان دەستاند کە لە دێهاتانەوە بۆ شارەکان دەهات. * بارانە، ڕادانە. ٤- ئەو پارەیەی کە ئێستا دەوڵەتان لە کاسب و کاران و شەریکە و... (بەپێی دەسکەوتیان) دەیئەستێنن *(کئێر.) ماڵیات. (کعر.) زەریبە. ٥- (مج.) هەر پارەیەکی بە زۆر و ناحەق یەکێکی دەسەڵاتدار لە بێ دەسەڵاتێکی بستێنێ * (کعر.) خاوە، (کئێر.) سەرانە (مج.). (جنو.) قووە. بار لە باج ناناڵێ- (کن.) کەسێک مەبەستێکی هەبێ، لە پێناو جێبەجێ کردنیدا نابێ گوێ بداتە چەرمەسەری و گێرە و کێشە و پارە.

(معت. مت.) ١- کۆکردنەوەی ماڵیات، وەرگرتنی باج * باج سەندن. باج وەرگرتن. ٢- (مج.) بە زۆری و بە ناحەق شتێ لە کەسێ ئەستاندن. باجە و لێت دەستێنم چت لەدەست دێ لێی ڕامەوەستە.

(مست. مت.)، (سیم.) تم: باج ئەستاندن.

(مست. لا.) بوونە هۆی هاتنەخوارەوەی باران. ٢- بەردانەوەی یەک لە دوای یەکی (چەشنی باران) شتێک بەسەر جێگایەک یا کەسێکدا ((باران باراندت خوێیەکەت شووشتمەوە، تەرزە باراندت کەرەکەت کووشتمەوە، چراخ هەڵمەکەی خۆم ئەدۆزێتەوە)) (فۆلکلۆر).

(نت.)، (کئێر.) بەربێڵایەکە لە خان و کاروانسەرایان دروستی دەکەن، کاروانچی بارەکانیان لەوێ دەخەن، تا بەفر و باران و هەتاو لێیان نەدا. تێبــ.- کەرتی (ئەنداز) لە مەسدەری (هەنداختەن) پەهلەوی وەرگیراوە، کە لە زمانی کوردیدا شکڵی گۆڕاوە، و بە مانا پەهلەوییەکەوە بۆتە (هاویشتن، ئاویشتن) زمانی (فارسی)ش ئەم وشەیەی بە شێوەی (ئەنداختەن) وەرگرتووە. ئەم بڕە وشەیە لە تەرکیبی چەند وشەیەکی دیکەی کوردیشدا وەکوو: تیرەنداز، چاوەنداز، سەرەنداز و...و... دەبیندرێ.

(مصت،. لا،)، (کعر.) زۆرزان و فێڵباز بوونی منداڵێک، چاوقایمبوونی.

(نت.)، (کعر) تم: باسقەننە

(مست. لا،)، تم:ڵ باراندن.

«نا.»،«کئێر.» تیزماڵکه کاغەزێکی درێژۆکەیه، دێوێکی هەندێ نەخشی لەسە ر چاپ دەکرێ و دیوەکە ی دیکە شی چرێشی لێ دەدرێت، میقدارێک پاره «دە فلس، پێنج قران،....،....» ی لەسەر دەنووسن و به هەندێ شتەوه «پاکەتی جگەره، شوشەی ئارەق و....، تریاک،...» دەنووسێندرێ و نیشان دەدا کەدەوڵەت «ڕەسم» ی خۆی لەم شتە وەرگرتوه. تێبــ.- ئەم وشەیه له فرە نسی ڕا بۆ زمانی فارسی خوازراوەتەوه و لەم ڕێگایەشەوه هاتۆ ته زمانی کوردی و پاشان فەرهەنگستانی ئێران، له ساڵانی پێش شەڕی دووەمدا وشەی «نەوار چەسپ» ی بەرامبەر داناوه.* «کعر.» «عا.: مە کس، مە کووس.

(مست. لا.) دەنگی خۆدەرخستنی ئاژاڵ. بخنەکە دەبارێنێ. *باعاندن (سن.) باقانن.

(مست. مت.)، ١-شکاندنی باڵی پەلەوەرێک. ٢-(کن) بێچارە و بێ دەسەڵات کردنی کەسێک، *لە باڵدان.

«مست. مت.» ئاماد ه کردنی هەندێ خواردەمەنی بە خستنەسەر ئاگر و پێ ڕاداشتنی:: خێرا کەن دووو سێ فرووج سەر بڕن و بۆمان ببرژێنن. وەستا گیان کەبابە کەی من باش ببرژێنه *«بک.» براشتن، «سن.» برژان.

«ست.» حالی ئەو کەسەی به جۆرێک له جۆران ئەندامێکی لەشی «برین /1» ی لێ پەیدا بووبێ. تێبــ.- ئەم وشەیه بۆ «برین / 2» ناگوترێ و دەڵێن دەستم برینی لێ هاتووه.*زامدار، «سن.» زامار.