«مست.، مت.»، «کعر.» بەگیرهێنان.

«حمس.»، «مک»، نێوانی ئەو سەرە و سەری شتێکی پان، نێوانی دوو «حەد» ی که پانی شتێکیان لێ دەبڕێتەوه. «له درێژایی دەردێنێ دەبەرینایی دەکاتەوه» «فۆلکلۆر». تێبــ.ینی: له موکریان ئەم مەتەڵه بەم جوورەیه و له هێندێ مەڵبەندی دیکەی کوردستان له بات وشەی «بەرینایی» پانایی گوتراوه. *پانایی.

«مست.، مت.»، تاوانی کار و کردەوەیێک خستنه ئەستۆی کەسێ::ئاگای له هیچ نەبوو کەچی دزیەکەیان به سەردا هێنا. *به ئەستۆ دا هێنان. بەمل داهێنان، خستنه ئەستۆ.

«مست. لا.» به یەک بین خواردنەوەی هەرشتێکی تراو «ئاو ماستاو، ئارەق و...و...» که دەقاپێک دابێ:: پەرداغەکەی هەڵگرت و به سەریەوه نا جامی دۆیەکەی به سەرەوەنا و تا چۆری لێ نەبری دای نەنایەوه «پیاڵەکەی نا بە سەریەوه و پێکێکی کەی بۆخۆی دروست کردەوه و وتی:» «بله:ژان، ل-95»

«ست.، مت.» دوور کردنەوەی کە سێ یا شتێ، له کارێک یا جێگەیەک:: ئەوه بۆ چی وا بەلاتەوه ناوین هەر لێمان ناپرسی؟ دەگەڵ دەستی خۆت ئەم کورسییەش بەلاوە بنێ.

«نت.»، «سیم.» «گیایەکی بۆنخۆشه بۆ تام و بۆندارکردنی ماست بەکاردێت» هبێد، ل- 10». تێبــ.ینی: مردۆخ وشەی «مەنێ» ی وەکوو هاوتای «1- بەنا» نووسیوه کە وا وێدەچێ «مەندێ» ی موکریانی بێ و بەپێی ئەو تاریفەش که مامۆستا وە هبی بۆ «بەنا شوانه» یان نووسیوه دەبێ ئەمەیان مەندێ بێ نەک «1-بەنا» که مەردۆخ نووسیویه.

«حمس»، «سیم.، سن.» کار و پیشەێ کەسێکی خانوو،دیوار و... دروست دەکات.

عوزری نابەجێ نیشان دان. کردەو یێکی نابەجێ و ناڕاست به قسەی ناڕاست نیشان دان- «عا.» تبریرالموقف.

«مست. مت.» کەڵک وەرگرتن لە شتێ، لە کەسێ بۆ هەر مەبەستێک بێت:: ئەم قەڵەمه با بۆ تۆ بێ هێشتا بە کارم نەهێناوه، ئەمانه خەڵک بۆ مەبەستی تایبەتی خۆیان بەکاری دێنن.

«مست. مت.»، «کعر.، کئێر.» 1- دۆزینەوەی کەسێک که خۆی لە ڕووبەڕووبوون دەگەڵ کەسێ یا کەسانێ بپارێزێ:: له کووچەی ماڵی خۆیان بە گیرمان هێنا هەر چۆنێ بێ لەم دوو سێ ڕۆژانه دا به گیری دێنین. 2- پەیدا کردنی شتێکی پێویست:: هه موو کتێبــ.خانەکانی بێڕوت گەڕام کتێبــ.ێکیان ڕاسپاردبووم بەگیرم هێنا.* «مک.» وەگیر هێنان «مک.، سیم.» بەگیر خستن سیم. بەرگیر خستن، بەرگیرهێنان.

«بنت.» تم: بەیانی/2.

1- ڕام کردن و ڕام هێنانی وڵاغێک بۆ بار هەڵگرتن. 2- «مج.» ڕام کردن و موتیع کردنی کەسێ بۆ ڕاپەڕندنی ئیشێ.

«مستـ. متـ.»، «مکـ.» تمـ: ئاوکێشان.

«مستـ. لا.»، «مکـ.» ۱-تووشی نەخۆشی «ئاوی سپی، یا ئاوی ڕەش» بوونی چاو.: بارام چاوی ئاوی سپی هێناوە حەکیم پێی گوتوە دەبێ ڕاوەستێ تا دەگا ئەوجار عەمەلیاتی دەکا. ۲- خڕبوون و ئاو تێدا کۆ بوونەوەی ڕەفیسکەی یەکسم.

«س.» ١- ناسیاو، کەسێکی پیاو ناسیاوی دەگەڵی هەبێ، بەڵام نەگەییشتبێتە ڕادەی دۆستایەتی. ٢- «مکـ.» دوکاندار یا کاسبێکی کە پیاو هەمیشە کەل و پەلی پێویستی خۆی لەوی بکڕێ، یا پێچەوانەی ئەمە. ٣- «مجـ.» ١» پێوەند، مەیل.: دەگەڵ نان و پەنیر ئاشنانیم. ب»، «هو.» نیزیکی و ناسیاوی دەگەڵ جێگا و شوێنێک. □ «چەم وە گەرد ڕای کێ ڕۆشنا بۆ» «لەب وە یاگەی پای کێ ئاشنا بۆ» «مەولەوی: مکبـ ــ ٤٢٧». * بێگانە، غەوارە.

کۆمەڵە ناسیاوی کەسێک، هەموو ئەو کەسانەی کە یەکێک ناسیاوی دەگەڵیان هەیە. ئەم هەموو ئاشنا و ڕۆشنایەت لە کوێ بوو؟ خدر ئاشنا و ڕۆشنای زۆرە. تێبــ. ــ ڕۆشنا هەر وەکوو نیشاندراوە، بە لای منەوە لە «ڕۆ + شناس» پێکهاتووە، یەعنی ئەوەی هەر بە ڕوو دەناسرێ و دۆستایەتێکی ئەوتۆی دەگەل نەگیرابێ. «ڕوشنا» بە تەنیا نە کار نەهاتووە.

«مستـ. ـتـ. » تمـ: ئاشناگرتن١ و ٢.

«مستـ. متـ.» ١- سەرەتای ناسیاوی و دۆستایەتی دەگەڵ کەسێ داخستن. ٢- دوکاندارێک ڕەچاو کردن بو شت لێکڕین یا یێ فڕۆشتن.: وا دیارە تازە ئەم ئاشنایەت گرتووە ئاشنایەکی باشت گرتووە، لە سەوداخۆش دەچێ.

(مست.،ت.) ١- گوێ پێدان، ئەهمیەت پێدان. ٢- ئاووڕ لێدانەوە، ئیعتینا بەم جۆرە شتانە ناکا. هەر ئیعتیناشی پێ نەکرد. دەبێ ئیعتینای پێ بکەی.

«سـ.» نیزیکتر، نزمتر، پچووکتر: شەرقی ئەدنا. ئەدنا خراپەیەکی بەسەرەوە مەچن.

(بنت.)، (سیم.) دوو ڕستە پێکەوە دەبەستێتەوە و پێشان دەدا کە ڕستەی یەکەم (مەعلوول)ی ئەو (عیللەت)ەیە کە دە ڕستەی دووەمدا باس کراوە. ((...لام وایە هەر بۆ تۆقاندن و ئازاردانی خەڵک دایانناوە، ئەگینا دەستە و دایەرەیەکی باشیان لەسەر دائەنا...)) (بلە:ژان-٩٢) *ئەگەرنا، ئەگەرنە، ئەگین، دەنا، وەئیللا.

(بنت.) تم: ئەگینا.

(نت.) شوێنێکە با نەیگرێتەوە// باگر. *(مک.) با پەسیو.

«مست.لا.»، «سیم.» تم: به قین داچوون.

«بنت» تم: بەڵکوو.

«نا.»، «کعر.، سن.» «گیایەکی کوێستانییه، لاسکی وەک کەنگر و گەڵای وەک کەرەوز وایە» (تم، خا، ب١،ل-١٧٥). گیایەکە خەخورێ وەکوو کەما وایه دیبرژێنن و دەیخۆن» «تم: مردۆخ، ب1، ل- 189» «گیایەکی کوێستانیه ئەکرێت به گزره بۆ زستانی ئاژاڵ.» «تم: معر، کشت، ب1، ل- 51». «ناوی گیایەکه» «تم: هبێد: ل -10». تێبــ.ینی: من خۆم ئەم وشەیەم نەدەزانی و نەشم بیستبوو بۆیه هەرچی له قامووسەکاندا له سەری نووسرابوو وەکوو خۆی هێناومەتە ئێره، بەڵام بەلای منە وه ئەوەی تۆزێ زیاد لەسەر ئەم گیایەیان نووسیوه له خەڵکیان بیستووه.

«نا.»، «سیم، سن.» ئەو کەسەی پیشە ی خانوو دروست کردنه.* «مک.، بن.» بەننا.