تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بنه ماڵ
[[بنه+ماڵ]]
«نت.» 1- خێزانی ئەشراف و نەجیب. 2- هەر ئینسانێکی له خێزانێکی ئاوا کەوتبێتەوه * خانەدان.
ئاموور ماڵە
«مکـ.» شل و شەوێق لە نیر بەستراوە و گاسن زۆر لە زەوی دەچێتە خوار و قوونی دەندە لە زەوی دەخشێ.
ئاو لەجێ ماڵی «کەسێنان
«کنـ.» ١- وێران کردنی ماڵی کەسێ «تەخت کردنی جێ ماڵەکەی، کە بکرێتە کێڵگە و ئاوی لێ بندرێ تا ئامادە بێ بۆ کێڵان. ٢- تووشی بەڵاکردنی کەسێک بە جوورێ وەکوو ماڵ وێرانی وابێ.
بنه ماڵه
[[بنه‌ماڵ+5ئه‌/1]]
«نت.» .، «مک.» کۆمەڵێ خزم و قەومی یەکتر «دوور و نزیککه بنەچەکەیان دەچێتەوە سەر کەسێک::بنەماڵەی شێخان گەلێ لق و پۆپی لێ بۆتەوه، بنەماڵەی ئەردەڵان چەند پشت له سنه والی بوون. «بک.» ماڵبات.
بەفر ماڵک
«نت.» تم: بەفر ماڵ.
ئاردماڵک
[[ ئارد + ماڵ «ماڵینەوە» + ئک] ]
«نتـ.» ئامرازێکە «تۆپەڵێ پەڕۆ و پاڵ» پاش تەواو بوونی کاری ئاش و ڕاوەستانی، دەوروبەری بەرداشەکەنی پێ دەماڵنەوە و خاوێنی دەکەنەوە.
ئاوماڵک
[[ئاو+ماڵ «ماڵین» +ئک]]
«نتـ.» ۱- هەر شتێکی ئاو لە شوێنێکەوە هێنابێتیە شوێنێکی تر. ۲- پووش و پەڵاش و کوتەرە دار و لق و پۆپی داران لە پاش نیشتنەوەی لافاوی بەهاران لە بەستێنی چۆمان بە جێ دەمێنێ. ٭ئاوماڵە.
ئاوماڵە
[[ئاو+ماڵ+ئە]]
«نتـ.»، «سنـ.» تمـ: ئاوماڵک.
بەرماڵی له سەر ئاودەگەرێ
«کن.» پیاوی چاک و، موسڵمانه، دەست و دڵی پاکه،
بانماڵ
[[١-بان/١+ماڵ «ماڵین» ]]
« «نت.»، «سن.» بێڵێکه لە چە ند پارچە تەختە دروست کراوه و ئەوسەرەوسەرەکەی دەتەختەیەکی دەگیرێ، بەفری لەوسەری بانەوە پێ ڕادەدەن بۆ ئەو سەر. *«کعر.» بەفر ماڵ «خۆشناوەتی» شپارۆخ. «مک.» وەرەوه.
ئاماڵ
[[٢- ئام + ٣- ئاڵ]]
«پهـ: هەمەهل، هەمێمال»، «ستـ.»، «مکـ.» ١- هاوتا، هاوچەشن. ٢- بارە و «حاڵێک»، مەیلە و شتێک: ئاماڵ فەقیرە «فەقیر نیە، بارە و فەقیر هەڵکەوتووە»، ئاماڵ شین، ئاماڵ سوور «شین و سووری تەواو نین مەیلەو و شین یا مەیلە و سوورن». هس.: ئاواڵ، هاواڵ.
بەرماڵ
[[بەر/٢ +ماڵ]]
«نت.» 1- دوو تەخته «کوێن» ی گەورە یه، کاتێ باوبژ یا باران دە نێو ڕە شماڵێ دەکا، لەولایەی باران و... تێیدەکا، به پێشیەوه دەگرن.. 2-جاجمی شەقە که جۆڵای کوردستان دەیتەنن. پێخەف یا کەلو پەلی دیکەی تێوەدەپێچن وەکوو پێخەفیش کەڵکی لێ وەرد ەگیرێ، 3- پارچەیەک خام یا تەختەیەکی بچووکی قاڵی، یا قوماشێکی تایبەتییه و جۆڵا د ەیتەنێ و پاک و خاوێن ڕای دە گرن و بۆ نوێژ لەسەرکردن تەرخان دەکرێت. * «هل.» دوو گرد. تێبــ.ینی: وادە زانم ئەم وشەی «بەرماڵ» ه لە پێش هەموو ماناکانی دیکەیدا بۆ مانای یەکەم دەکارکراوە و بۆ مانای سێیەمی لە بە وێچوون «لە باری تە نینەوه» داهاتووه.
بەفرماڵ
[[1- به‌فر +ماڵ «ماڵین» ]]
«نت.»، «کعر.» شتێکه وەکوو بێڵ «پان و گەورەتر» له چەند پارچه تەخته دروست دەکرێ، بە فری سهر بان و حەوشەو...ی پێ دەماڵنەوە.*بەفر ماڵک، «مک.» وەروەره.