تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
شیرینی نوێ
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 98
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بۆشکه
[[ڕووسی:بۆچكا]]
«نا.»، «کئێر.» تم:
بەرمیل
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بە ئاشکرا
«بنتـ.» ١-
بێ
پێچ
و
پەنا
. ٢-
بێ
دەڕوو
دامان
. ٣-
بە
دەنگی
بەرز
. ٤-
بێ
داپووشین و پەردەبەسەردادان.:
ئەمریکا
بە
ئاشکرا
شەڕ
بە
دنیا
دەفرۆشێ. ● «بانگی محەممەدی
بە
ئاشکرا
خۆشە
» :
کاری
چاک
نابێ
بشاردرێتەوە. «
مانگا
بە
دزی
کەڵ
دەگرێ،
بە
ئاشکرا
دەزێ»،
هیچ
شتێک
تا
سەر
دە
پەردەدا نامێنێتەوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەئاشکرایی
«بنتـ.» تمـ:
بە
ئاشکرا
«
ئاشکرا
».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەدشکڵ
ست.» 1-
ئادەمیزاد
یا
هەر
شتێکی دیکه
که
شکڵی
ڕێک
و
پێک
نەبێ
و دیمەنی نەچێته دڵەوه. 2- تم:
بەدقەواره
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەروبێشکە
[[ 4- بهر /4 + و +بێێسكه ] ]
، «نت.» لانکی
منداڵ
و
هەموو
ئەو
کەلوپەلەی
بۆ
پێچانەوەی
منداڵ
دەناویدا پێویسته،
جا
منداڵەکەی تێدابێ
یا
تێدانەبێ::
کچێ
ئەوه چ دەکەی وەره ئەوبەروبێشکەیه لێره لابەره.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەرەمەشکه
[[ 4- بهر + 3- ئه/ 2+ مهشكه ]]
«نت.»
هەموو
بەرهەمی
ڕۆنی
کەره «بک.» :
نڤیشک
،
نویشک
» ی ماڵه کوردێک
له
ڕۆژێکدا. 2- «مج.»، «ست.»
حاڵی
ڕۆنی
کەره،
که
ڕۆژێک بەسەر ڕەنێوهێنانیدا تێ نەپەڕیبێ. تێبــ. -
لە
کوردەواری
خۆماندا،
که
ڕۆنی
کەره، هاته
بەرهەم
ئە
وێ
ڕۆژێ
هەرچی
لێی
خورا
و
ئەوی
دەمێنێتەوه خوێی دەکەن و هەڵیدەگرن
بۆ
قاڵ
کردن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەشکم
[[به/2+ شك + ئم «زه میری: من» ] ]
«تب. بنت» تم:
بەشکه
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەشکه
[[ به/ 2+ شك + 1-ئه]
«
تب
.،
بنت
.،» «
ئەدی
ئەگەر
...،
ئەگەر
ئەگەرهاتوو...،
ئەی
که
....
هات
ووا....، تێبــ.ینی: 1»
ئەم
وشەیه
هاوتای
زۆره
که
هەر
یەکەیان
هێندێک
دەنگیان «هێندێکیان
له
ناوەڕاست
و هەموویان
له
دوایی
»
لێ
زیاد
کراوه، دەنگەکانی
دوایی
بە
لای
منەوه «
زەمیر
» ن،
له
ڕابردوودا «
بەشکم
»
دەگەڵ
بەشکوو
بە
پێی زەمیرەکەی
دوایی
مانای
جیاواز
بووه،
بەڵام
بەرەبەره
ئەو
فەرق
و جیاوازییه
لەناو
چووه و
هەموو
وشەکان
یەک
مانایان
بۆ
ماوەتەوه. 2- تەلەففوزی
ئەم
وشانە ش گۆڕانی بەسەردا هاتووه بەلای منەوه
له
ڕابردوودا «
بە
،
شکم
=
بەشکی
من
» گوتراوە و
له
قورسایی
تەلەففوز خراوەته سەردەنگی «ش»
بەڵام
ئیێستا
ئەم
وشەکه... ج»
وەکوو
نیشانم داوه کەرتی «شک.»
لەم
وشەیەدا
هەر
«شک» ی عارەبییه،
بە
ڵام
من
خۆشم
لەم
«شک» ە
به
شکم
. *بەشقم.
بەشکم
.
بەشکێکم
.
بەشکێکو
،
بەشکوو
،
بەشکم
.
بەشکی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەشکۆ
[[ به/2 + شك + ئو «زهمیری: ئێوه ]]
«تب. بنت» تم:
بەشکه
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەشکەم
[[بهشكه + ئم «زه میری من» ]، ]
«
تب
.». «بنت.» تم:
بەشکه
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
لێک ئاشکرا بوون
[ [لەیەک + ئاشکرابوون] ]
«مستـ. لا.» ١- دەرکەوتنی حەقیقەتی
دوو
کەس
،
دوو
دەستە
یا
زیاتر
بۆ
یەکتر
.:
هەر
شەبەقی
دا
،
دۆست
و
دوژمن
لێک
ئاشکرا
دەبن. ٢-
یەکتر
ناسینەوەی
دو
یا
چەند
کەسێ.:
پاش
ئەوەی
تێک
خوڕین
لێک
ئاشکرا
بوون
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١- ئیشکەڕۆ
[[ئیشکە + ڕۆ (ڕۆیین)]]
(ست.) وڵاغێکی
بەرزە
کە
خێرا
نەڕوا،
گران
بوڕوا و
دەست
و
قاچی
خراپ
باوێژێ.
خۆشڕەو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١-ئەشکنجە
[[پهـ: شکهنجهک]]
«نا.» ۱-
ئازار
و ناڕەحەتیی ماددی و
مەعنەوی
. «
لە
ئەشکنجەی شکنجی
زولفی
ئەو
بێ
وەعدە
موڕغی
دڵ
» «دەناڵێنێ
وەکوو
بولبول
لە
سوبحی کازیبی شەودا» «
نالی
» ۲- تمـ: ئەشکەڵە/۳.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢- ئیشکەڕۆ
[[ئیشکە + ڕۆ= ڕووبار]]
(ست.)
حاڵی
ڕوووبارێکی
هەندێ
وەخت
ئاوی
پێدادێ و کاتێکیش
وشکی
دەکا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢-ئەشکنجه
[ ]
«نا.»، «سنـ.» ۱- ئامرازێک
بۆ
جزوبەندی کتێبــ.ان
جاران
لا
تەختە
دروست
دەکرا
و ئێستاش ئی
ئاسن
هەیە
. تێبــ.ینی:
دوو
پارچە
تەختەی
ئەستوور
، نیزیکەی ۲۰سانتیم
پان
و۵۰ ش
درێژ
، یەکێکیان
دوو
میلی
ئاسنی
بڕغووی مارپێچی «
جاران
داری
لەلە
کراو
» ی
لێ
قایم
دەکرا
و
ئەوی
تری
بەسەردا دەگیرا، کتێبــ.یان دەخستە نێوانی
هەردوو
تەختەکەوە و
بە
سەرە
بڕغوو توندیان دەکرد و کتێبــ.ەکەی
ڕێک
دەگوشی ٭ماووش،
مەنگەنە
، ئەشکەڵە/۱. ۲- ئامرازێکە
لە
ئاسن
دروسن
کراوە
و
دارتاش
و
ئاسنگەر
و... بەکاریدێنن
بۆ
توند
وەستاندنی شتێک،
تا
بە
بڕبەند
لێک
و
لووسی
کەن
یا
بە
مشار
بیبڕنەوە
یە
هەر
مەبەستێکی
تر
. ٭گیرە،
مەنگەنە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
پێ ئاشکرا کردن
«مستـ. متـ.»
ئاشکرا
کردنی مەسەلەیێکە،
بە
هۆی
کەسێکەوە
کە
ئاگای
لێ
هەیە
.
جا
بە
هەوڵ
و
تەقەلا
،
یا
بە
هەر
شێوەیێکی
تر
بێ.:
بە
زەبری
تێڵا
، دزێکەیان
بە
خدر
ئاشکرا
کرد
. هیتلەرێکان پارتیزانەکانیان سەرەوبن هەڵداوەسی،
هێشتا
نەیاندەتوانی هیچیان پێ
ئاشکرا
کەن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باوێشک دان
«
مست
.، لا»، «کعر.»
تووشی
حاڵەتی
باوێشک
بوون
*
باوێشک
هاتن.:
مچۆل
بەم
نیوەڕۆیەش
هێشتا
خەواڵووه و
باوێشک
ئەدا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باوێشک هاتن
«
مست
.، لا.»، «مک.» تم: باوێشکدان:: باوێشکم دەهاتێ، باوێشکم
دێنێ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بژیشک
[[ب/2+ژی «ژین» +شك «چك» ]]
«بک.»
دوکتۆر
،
حەکیم
ئەو
کەسەی
نە
خۆشان
چاک
دەکاتەوه. تێبــ.- بەلای منەوه
ئەم
وشەیان
له
«
پزیشک
»
کوردی
تره
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئانیشک
«نا.» ١-
ئەو
جمگەیە
کە
باسک
و
قۆڵی
ئادەمیزاد
تێکدەکاتەوه،
ئەو
شوێنەی
دەستی
ئادەمیزادی
لێ
دەنوشتێتەوە. ٢-
ئەو
شوێنەی
لە
قۆڵی
کەوا
و
چاکەت
و...
دا
دەکەوێتە
بەرامبەر
ئانیشکی دەست.: ئانیشکی چۆغەکەی پینەی لێدراوە. * «بکـ.»
ئەنیشک
، عەنیشک.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاڵشک
«؟»، «نا.»، «سنـ.» تمـ:
زوقم
«مخـ: جـ ١، ل ــ ٣٠».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک
[[ست: هوشکە. پە. هوشک]]
(س.) ١- شتێک
یا
جێگایەک
ئاوی
نەبێ
،
شەی
نەبێ
،
نمی
نەبێ
.
کانی
ئیشک
،
دەشتی
ئیشک
،
تفی
لە
زاریدا
ئیشک
بۆ
. ٢-
حاڵی
شتێکی
لە
پێشدا
تەڕایی
تێدا بووبێ،
پاشان
نەیمابێ. گییای
ئیشک
، هەنجیری
ئیشک
. ((دارێکی
بە
تەڕی
دانەیە
بە
ئیشکی دانایێ)). ٣- (مج.) ئینسانی
لاسار
و
دوور
لە
مجامەلە. پیاوی
هێندە
ئیشک
هەر
نابێتەوە. ٤- (مج.) دانیشتنی
دۆست
و
برادەر
بە
بێ
خواردنەوە
.
هەروا
بە
ئیشکی
دانیشتن
ناخۆشە با پێکێ بخۆینەوە. ٥- (مج.)
بێ
پێخۆر
.
نانی
ئیشکی،
سێ
نانی
بە
ئیشکی خوارد و چواریش
بە
دۆوە. *
وشک
،
ویشک
،
هیشک
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک بوون
(مست. لا.) ١-
بڕان
و بڕانەوەی
ئاوی
ڕووبار
و کانیاوان.
هەموو
ساڵێ
لەو
مانگەدا
کانی
(پیرمەلەک)
ئیشک
دەبێ
. ٢- نەمانی نم و
شەی
تەبیعی
لە
شتێکدا. بزانە! تووتنەکە
ئیشک
بووە
؟
داری
شەخسەکانی
سیتەک
هەموو
ئیشک
ببوون
کەس
نەیدەوێرا دەستیان
بۆ
بەرێ
. ٣- مردنی گییا و
گۆڵ
و
دار
و
درەخت
و
کشتوکاڵ
لەبەر
بێ
ئاوی
یا
هەر
هۆیەکی
تر
.
ئەم
بێستانە
بۆچی
ئیشک
بووە
؟
پەڵە
تووتنەکەی
کوێخا
تۆفیق
ئیشک
بووە
. ٤- (مج.)
لە
جووڵەکەوتن.
کابرا
وەها
حەپەسا
هەر
لە
جێی
خۆی
ئیشک
بوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک بوونەوە
(مست. لا.) ١- نەمانی شوێنەواری
تەڕی
لە
هەر
شتێکا
کە
خۆی
لە
ئەسڵا
تەڕایی
نەبێ
و
لە
کاوە
تەڕبووبێ (شۆرابێ،
ئاو
یا
شتێکی دیکەی
پێدا
ڕژابێ، کەوتبێتە ئاوەوە...) کراسەکەت
بەرە
هەڵیخە
هەر
ئێستا
ئیشک
دەبێتەوە. ٢- پەیدابوونی
ئیشکانی
لەسەر
زەوی
.
دنیا
هەمووی
ئیشک
بۆتەوە
کەچی
ئەم
دێبەرەی
ئێمە
هەر
وەکوو
خۆیەتی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک هەڵاتن
[[ئیشک + هەڵ + هاتن]]
(مست. لا.). ١-
ڕەق
بوون
و
شکڵ
تێچوونی
هەندێ
شت
(
پێست
،
نان
،
کەشک
،...) ٢- (کن.)
ڕەق
و
تەق
و
باریک
بوونی
گیاندار
(
بە
تایبەتی
ئینسان
)
لەبەر
نەخۆشی
یا
برسێتی
و نەخواردن.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک هەڵێنان
[[ئیشک + هەڵ + هێنان]]
(مست. مت.)، (کن.)
برسی
کردن
و گرتنەوەی
خواردن
لە
کەسێ
یا
کەسانێ و بوونە مایەی نەخۆشیان.
ئەو
منداڵانەی
ئیشک
هەڵێناوە هیچیان ناداتێ بخۆن،
هێندەی
نان
و
دۆ
دەرخوارددا
تا
بە
جارێک
ئیشکی هەڵێنا.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک و برینگ
[[؟]]
(ست.)
هەر
شتێکی
هیچ
تەڕایی
تێدا
نەبێ
.
کچێ
بڕۆ
هەی
مەکرباز!
قوڕی
چی
؟
دنیا
ئیشک
و
برینگە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک کردن
(مست. مت.)، آ) نەهێشتنی
تەڕایی
لە
شتێکدا
کە
خۆی
تەڕایی
هەبێ،
بە
هەر
هۆیەکی لەلاوە.
لە
کوردستان
گەلێ
میوە
و
گیا
و
گۆڵ
ئیشک
دەکەن و هەڵیدەگرن
بۆ
زستانێ. ب)
بە
کارێکی
مەعنەوی
(
بەد
قەدەمی،
چاوپیسی
،
بێ
شانسی...)
خیر
لە
کارێک
یا
شتێک
بڕین
،
کەڵک
پێوە
نەهێشتن
. ((بچێتە
سەر
سیروان
ئیشکی
دەکا
)). ٢-(مست. لا.) آ) تم:
ئیشک
بوون
.
هەموو
ساڵی
لەم
مانگەیدا
کانی
پیرەمەلەک
ئیشک
(ئیشکی)
دەکا
، ب) بڕانی
شیری
مەڕ
و
بزن
و
مانگا
و... مانگاکەی
ماڵی
حاجی
شەریف
ئیشکی کردووە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشک کردنەوە
(مست. مت.) نەهێشتنی
تەڕایی
لە
سەر
شتێکی
کە
لە
لاوە
تەڕ
کرابێ
یا
تەڕ
بووبێ.
دە
وەرنە
نیزیک
سۆبەکە
خۆتان
ئیشک
کەنەوە
، ها!
ئەوە
خاولی
دەموچاوی پێ
ئیشک
کەوە
. ٢- (کن.)
پاشەکەوت
کردن
،
دەست
پێوەگرتن
،
لەچەری
کردن
.
بە
قوربانە! لیرەکان
دەست
لێ
مەدە
هەر
ئیشکیان
کەوە
.
هیچ
خەرج
ناکا
هەر
خەریکە
پارەکانی
ئیشک
دەکاتەوە،
ئەم
منداڵانەی
لە
برسان
ئیشک
کردۆتەوە. تێبــ.- بەکارهێنانی
ئەم
وشەیە
بەم
مانایانە،
سەر
کۆنەی تێدایە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئێشک
(نا.)،(کعر.)
کاری
ئاگا
لێبوون
و
پارێزگاری
کردنی شتێ. *(کئێر.)
کێشک
. تێبــ.-
بە
لای
منەوە
ئەم
وشەیە
لە
(
ئێشک
ئاغاسی) تورکی دەورەی عوسمانی
بە
مەعنای (
پاسەوانی
ئەرەمسەرا) وەرگیراوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئێشک گر
[[ئێشک + گر (گرتن)]، [تو. کو.]]
(نفا.)، (سفا.) (کعر.)، (تت.) تم:
ئێشکچی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئێشک گرتن
(مست. مت.)، (کعر.) ١-
ئاگا
لێبوون
، پاراستنن،
پاس
کردن
. ٢-
بە
دیار
شتێک و کارێک
یا
کەسێکەوە
بوون
. (ماندووی
سەر
خەوێک بشکێنە
لە
لام
)) (( ئێشکت ئەگرم، مەترسە، ئازام)) (پیرەمێرد-٤٢٠). ٣-
بە
دیار
ژنی
زەییسان و منداڵەکەیەوە
شەو
تا
ڕۆژ
دانیشن
تا
(
ئاڵە
) و (
شەوە
) دەستیان
لێ
نەوەشێنن. ((ئێشکت ئرگرم
نەک
چل
شەو
،
چل
ساڵ
)) ((
لە
ترسی
شەوە
و
ترسی
دایکی
هاڵ
)) (سەلام-١٤٤). *(کئێر.)
کێشک
کێشان
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەشک
[[فر].]
«نا.» تمـ:
ئەسرین
. تێبــ.ینی:
ئەم
وشەیە
هەرچەندە
فارسی
ڕووتە
بەڵام
لە
شێعری کلاسیکی کوردیدا
زۆر
دەکار
کراوە
. «
هێندە
ڕاوەستا
لە
داوێن
،
ئاوی
فرمێسکی فیڕاق» «
بۆیە
وێستا
ئەشکی دیدەم، قەترەیێکە و
سەد
حوباب
» «
ئەدەب
» «
لە
دڵدا
چونکە
هەر
خوێنم دەخوا
غەم
» «
بە
تەدریج ئەشکی خوێنینم
دەکا
کەم
» «سالم: گمـ- ٨٦» «ئەشکم
لەگەڵ
عەشقمە تفڵێکی فەهیمە» هۆشم لەکن خۆشمە پیرێکی نەزانە» «
نالی
»
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باسریشک
[[3- با / 1+ سریشك (= فرمێسك)]]
(نت،)، (مک)
کڕێوە
و
باران
بە
(با)
وە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باوێشک
[[؟]]
«نت.» داپچڕانی
دە
می
ئادەمیزاد
لەخۆیەوه. تێبــ.- حاڵەتێکه
لەبەر
حەز
لە
خەو
کردن
، خەواڵوویی
یا
خوماری
بەسەر ئینساندا
دێت
و
دەمی
لەخۆیەوه
بەش
دەبێتەوه.
ئەگەر
لەبە
ر
خەو
یا
خەواڵوویی
بێ
،
پیاو
خۆی
لەبەریەک د کێشێتەوه و دەستەکانی
بەم
لاولادا لەبەریەک
بڵاو
دەکا
و دەیانهێنێتەوه
سەر
سینگی و
هەندێ
جار
مستەکۆڵەیێکیش
له
سینگی
خۆی
دەدا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بزن مشک
«نت.»، «
سن
.،
سیه
.» تم:
بزن
مژه، تێبــ.- بەلای منەوه
ئەم
وشەیه لەپێشدا
بزن
مژه [
بزن
+
مژ
«
مژین
» + 1-
ئەک
/3] بووه،
وردە
ورده
«
ئە
» ی «1-
ئەک
/3» سواوه و
بۆته
«
بزن
مژک»،
ئەوجار
دەنگی «ژ»
لە
جیرانەتی دەنگی «ک»
دا
بۆته
«ش».
بەڵام
له
وشەی «
بژن
مژه» ی موکریانیدا دەنگی «ک» ی «1-
ئەک
/3» کەوتوه.
1
2
3
4
5