تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاوەشکێنە
[[ئاو+ئە+شکێن «شکاندن» +ئە]]
«نتـ.» ۱-کەلەبەرێکە، کاتێ کە ئاش دەخەوێنن دەیکەنە جۆگەی ئاشەوە، تا ئاوەکە نەچێتە سەر دۆڵاش و بە لایەکی دیکە دا بڕوا. ۲-بەرهەڵستێکی بچووکە. لەبەردەمی جۆگە و بەندان بە خۆڵ دەیکەن تا ئاوەکە ڕوو بکاتە ئەو لایەی مەبەستە. ٭ئاوبڕ/۲. ئاوژەنە.
ئاژاشکە
[[ ئاژ + ئاژ + کە ]]
«نتـ.»، «هۆرێن و شێخان» ١- مووچڕک. ٢- پشێوی فیکری ٣- «جافی، گەرمیان» باوێشک: ئاژاشکە گرتوویە تێبــ.: بەلای منەوە «ئاژ» ی ئەم وشەیە دەگەڵ ڕیشەی فیعلی هەژاندن «هەژ» یەکن و لە «ئاژ» ی دووەمدا دەنگی «ژ» یەکە بە جیرانەتی «ک» بۆتە «ش».
ئاگر خۆشکەر
[[ئاگر + خۆش + کەر «کردن» ]]
«سفا.»، «مکـ.» کەسێکی فیتنەیی دەکا، یەکێکی دەبێتە هۆی نێوان ناخۆشی و بەشەڕهاتنی خەڵک: ئاگرخۆشکەری وا هەر نابێتەوە، ئەوەندەی مست لە چاوان دەی شارێکی بەشەڕ دەدا. پیاوی ئاگر خۆشکەر هەمیشە ڕوو زەردە.
ئاگر خۆشکەرە
«نفا.»، «مکـ.» ئەوەی «کەسێ، شتێ، یا کردەوەیێک» کە ببێتە مایەی بەرپابوونی شەڕوشۆڕ و فیتنە لەناو خەڵکا، یا لە شوینێک: ئاگر خۆشکەرەی ئەم دێیە، ئەم هەتیوەیە، ئاگرخۆشکەرەی ناو میللەتان ئیمپریالیزمە.
ئاگر گەشکەرە
[[ئاگر + گەش + کەر «کردن» + ە ــ ئە/١]]
«نتـ.» تمـ: ئاتەشگەردان.
ئاگر گەشکەرەوە
[[ئاگر + گەش + کەرەوە «کردنەوە» ]]
١- «نتـ.» تمـ: ئاتەشگەردان. ٢- «نفا.» تمـ: ئاگرگەشەوکەر/٢.
ئیشکارۆ
[[ئیشک + ئارۆ (؟)]]
(نت.)، (مک.) مەڵبەندی بێ ئاو و گییا. تێبــ.: بۆ کەرتی دووەمی ئەم وشەیە (ئارۆ) بۆ کەرتی دووەمی ئەم وشەیە (ئارۆ) هس.: ئاران.
ئیشکال
[[=عا.:ئیشکال]]
(نمس.)، (کئێر.) دواڕۆژی، ئاڵۆزی، ناڕەحەتی. زۆری ئیشکال تێدایە، ئیشکالێکی گەورەیە، ئیشکالی تێخستووە. * (کعر.) موشکیلە.
ئیشکال تراش
[[ئیشکال + تراش]، [عا. کو.]]
(نفا.)،(کئێر.) ئەو کەسەی کاران وەگران دەخا، ئەوەی کۆسپ دێنێتە بەر کاران. ئیشکالتراشی وەک خدری هەر نابێتەوە.
ئیشکال تراشی
[[ئیشکال تراش + ئی]. [عا. کو.]]
(حمس.)،(کئێر.) کۆسپ هێنانە سەر ڕێی جێبەجێ بوونی کاران، تەگەرە تێخستن. ئەوەندەی ئیشکال تراشی کرد یەکجاری وازم لە کارەکە هێنا.
ئیشکانی
[[ئیشک + ئانی]]
(نت.) ١- هەر شوێنێکی ئیشک کە دەوروبەری قوڕوچڵپاو بێ. ڕۆڵە بە ئیشکانییەکەدا بڕۆ با کەوشەکانت قوڕاوی نەبن. * ئیشکایی. ٢- جێگا وشکەکانی سەر زەوی// دەریا. پاش حەوت ڕۆژان ئیشکانی دەرکەوت. ٣- [ئیشک +ئانی]. (س.) ئەو حاڵەی پاش تەواو بوونی تەڕوقوڕی زستان بە سەر زەویدا دێ. لە باران بڕانەوە ئیتر ئیشکانی دەست پێدەکا.
ئیشکاو
[[ئیشک + ئاو]]
(نت.)،(مج.) دوایی کاران یا شتێ.
ئیشکاوهاتن
(مست. لا.) ١- بڕانەوە و جاری نەبوونی ئاو بە جۆگەدا. ٢- (مج.) دوایی هاتن، بڕانەوە و تەواوبوونی هەر شتێکی تر. (( وەکوو کەو لە فرە چوو، دارم، لە گونجی)) ((قسەی ڕاکرد و هات ئیشکاوی دەنگی)) (هەژار).
ئیشکاووز
[[ئیشک + ئاو + وەز]]
(ست.)، (هل.) دەغلێکی پیش بارانی پەڵە چاندرابی. تێبــ.- کەرتی سێیەمی ئەم وشەیە بە لای منەوە (وەرز)ە کە یەکێک لە مەعناکانی بە زمانی پەهلەوی (چاندن)ە (تم: فرە، پفا-٤٥٤) و هەر وشەی (وەرز)ی ئێستایی خۆمانە کە بە مانای (حول)ی عەڕەبی بەکاردێت.
ئیشکایی
[[ئیشک + ئایی]]
(نت.) تم: ئیشکانی.
ئیشکیل
(نا.)، ١- (مک.) پارچە تەختەیەکی شێوە سێ سووچی درێژۆکەیە، بە تاقە بزمارێک لە لای سەر و خواری پەنجەرە دادەکوترا بۆ ئەوەی نەهێڵێ بکرێتەوە. * شەیتانۆکە ٢- (سن.) پێوەند یا هەر شتێکی تر کە دەست و قاچی وڵاغی پێ دەبەستنەوە. ٣- (مج.)، (سن) فەرمان، حوکم، دەسەڵات.
ئیشکیل کردن
(مست. مت.)، (سن.) ١- پاشبەند و پێشبەند کردنی وڵاغی بەرزە. بەم گوریسە ماینەکە ئیشکیل کە با ڕانەکا. ٢- بەستنەوەی دەستێک و قاچی وڵاغ بۆ هەر مەبەستێ بێ.
ئیشکە
[[ئیشک + ئە]]
(ست.) ١- مەڕ و بزن یا مانگایەکی نەزابێ. ٢- پارەیەکی لە لاوە داندرابێ و نەخرێتە سەوداوە. دەهەزار دینار پارەی ئیشکەی لە ماڵێ هەیە.
ئیشکە سۆفی
[[ئیشک + ئە + سۆفی]]
(نت.) ١- سۆفێکی زۆر بە تەنگ جێبەجێ کردنی داب و دەستووری سۆفیاتێوە بێ، سۆفی موتەعەسیب. ((زەمزەمەی بولبولی بەهارانی، ئیشکە سۆفی دەخاتە گۆرانی)) (؟) ٢- کەسێکی وا پیشان دەدا کە سۆفییە و ئاکاریشی سۆفیانە نەبێ. تێبــ.- بەم مانایە وەکوو لاتاو بەکاردێت.
ئیشکە سەرما
[[ئیشک + ئە + سەرما]]
(نت.) سەرمایەکی بەفر یا بارانی دەگەڵ نەبێ. ئیشکە سەرمای کەرکووک لە مۆخی ئیسقان کاردەکا.