(نا.) مادەیەکە وەکوو جەوی، ڕەنگی سوور، زەرد یا سپییە، تامی تاڵە، لە دارێکی دڕکاوی کە گەڵای وە گەڵای مۆرد دەچێ دەگیرێ. تم: (معین: فەرهەن، ج١-٣٧٨) و زیاتر لە هەتواناندا دەکار دەکرێ. * عەنزەڕووت (معر بە).

(نت،)، (مک.) هەفتەی دوایی زستان کە هەتاو هەموو ڕۆژێ جێگەی ئاوابوونی دەگۆڕێ. تێبــ. - بە پێی ئەو نیشانە و کەڵە کە بەردانەی لە هێندێ شوێنی کوردستان بۆ ڕاگرتنی حیسابی ساڵ و فەسڵەکان دروست کراون، بێجگە لەم هەفتەیە، باقی وەختەکان هەتاو لەکاتی ئاوابوونا هەموو ڕۆژێ یەک لەدوای یەک هەر لە یەک نوختە ئاوا دەبێ.

(نت)، (مک) یاریەکی منداڵانەیە لە کوردەواریدا زیاتر کچۆڵە دەیکەن. تێبــ. - ئەم یارییە بە چەند کەسان دەکرێ، هەریەکەیان سێ یا پێنج پارچە زیخی پان دێنێ و پاش ئەوەی بە (لێک داهێنان) یا (تەڕ و ویشک کردن) دیاری دەکەن کێ لەپێش هەمواندا یاری دەکات، پارچە خیزەکانی دەدەنە دەستی و ئەویش لەسەر بەریدە ستی ڕیزیان دەکا و بەتەکانێکی سووک هەلیانداوێ و خێرا دەستی وەردەچەرخێنێ و هەوڵ دەدا هەموویان بکەونە سەر پشتی د ەستی و لەوانەیە هێندێکیان بکەونە سەر زەوی و هێندێکیش سەر پشتی دەستی، لەم حاڵەتەدا دەبێ بە دوو قامکی گەورە و شادەی ئەوانەی سەر ئەرزی بچنێتەوە، کە ئەم کارەی تەواو کرد ئەوجار ئەوانەی سەر پشتی د ەستی هەلداوێ، ئەگەر هەمووی بەلەپی دەستی گرتنەوە ئەوا بەردێک لادەدا و سەر لەنوێ دەست پێدەکاتەوە تا تێدەکەوێ بەردەکانی ماون دەدا بە یەکی تر.لەم یاریەدا بە سێ جۆر یاریکەر تێدەکەوێ :١)ئەگەر ئەو کاتەی بەردەکانی سەر بەری دەستی هەڵداوێ هیچیان نەکەونە سەر پشتی د ەستی ٢) - ئەگەر ئەو کاتەی خەریکە بەردەکانی کەوتوونەتە سەرزەوی دەچنێتەوە یەکێ لە بەردەکانی سەر پشتی دەستی بکەوێتە خوار ٣) - لەو کاتەدا کە بەردەکانی سەر پشتی دەستی هەڵداوێ بۆ ی نەلوێ هەموان بە لەپی دەست بگرێتەوە. یاری هەر بەم جۆرە دەڕوا تا هەموو بەردەکان لە یاری دەردەچن و لای یاریکەران کۆ دەبنەوە و تەنیا تاقە بەردێک دەمێنێتەوە. لەسە ر شێوەی یاری کردن بە تاقە بەردی دوایی، لە پێشەوە قسە دەکرێ کە هەر وەکوو ئەوانیتر یا بە شێوەی (قامچی) یاری پێدەکەن. کە ئەمەش تەواو بوو ئەو جار دێن حیساب دەکەن کێ هەموو بەردەکانی خۆی نەهێنابێتەوە بەقەد بەردە کەمەکان سزای دەدەن. سزاکانی ئەم یارییە ئەمانەن: پڵاو، ماری کۆنێ، قوزبزن ناوی باڵەندەیەک و سزا و سزایەکی دیکەش ئەوەیە کە ئەو کەسەی سزا دەدا خۆی لەیاری د ەکا (شێوەی ئەم سزایە لە شوێنی خۆیان باس دەکرێ). بۆ دیاری کردنی ئەوەی ( دۆڕاو) دەبێ کام سزا وە ربگرێ بەردەکانی دۆڕاندوویەتی هەر چەندێکی بن لەسەر پشتی دەستی دادەنێن (بە ئانقەست لە شوێنی ئاستەم دادەندرێن) و هە ربەردی بەناوی یەکێک لە سزاکانی یاری دەکرێ، بە بەری دەستی بیانگرێتەوە هەرکامیان کەوتە خوار یا بۆی نەگیرایەوە ئەو سزایەی دەدرێت [باز +3- ئە/ وان، (نت) کەسێکی لە بارەگای پاتشا و ئەمیر و گەورە پیاوانی قەدیمیدا خزمەتی (باز) ی دەکرد ولە وەختی ڕاوا دەچوون و بازی دەدا دەست پاتشا و... بۆ تێبــ.ەردان یا بەفەرمانی ئەوخۆی تێبــ.ەردەدا «...، بازەکە بازەوانێکی هەبووە، بازەوانەکە دەستکێشێکی قایشی لەدەست ئەکرد...» (سجادی، کوردەواری -155) * فوشچی.

١-(نت) تم: بزەڵە. ٢-(صت.) حاڵی منداڵی چاوقایمی خۆتێ هەڵقرتێن و فێڵباز کە وەختێ قسەدەکا، ئاشکرا دیارە دەیهەوێ گەورەتر لەخۆی بخەڵەتێنی.

(مصت،. لا،)، (کعر.) زۆرزان و فێڵباز بوونی منداڵێک، چاوقایمبوونی.

«نت.» بەچکەی بەراز * «مک.» کوودەڵه. «جف.» چۆخە بازەڵه.

«نت.»، «سن.» گێوژی سوور.

«نت..»، «مک.» بەر هەڵبێنەیەکه لە هێندێ مەڵبەندی کوردستان: «شاروێران، هەوشار، مەحاڵی چارداوڕوو...»، لەباتی خامی سپی یاشین، لەبوزوی دەکەن.

«نت.» ئەو کەسەیه که دەچێته بەر ڕەوەی بەرازان. شوانی بەرازان:: شێخی سەنعان حەوت ساڵی بەرازەوانی کرد.

«نت.» گاشەبەردێکه لە لادێی کوردستان. جحێڵان هێزی خۆیانی پێ تاقی دەکەنەوه. تێبــ.ینی: نیاز لەم تاقی کردنەوه ئەوەیه بزانن باڵق بوون و کاتی ئەوەیان هاتووه ژن بێنن.

«نت.» کەسێکی لەناو قسەی خەڵکا هەڵبداتێ و قسە کەی پێ ببڕێتەوه.

«ست.» لوصت بەرز، لثخۆڕازی، ئەوکەسەی بە خۆی دەنازێ، ڕۆح زل.

«نت.» گیایەکی بۆنخۆشی بەدەوامه، دەگەڵ جاتره و نەعنا و پنگ، یەک «تیره» ن، له شوێنی خیسک شین دەبێ، گوڵ و گەڵاکەی هەرتکیان بۆنیان هەیه.

«نت.» کعر.» ئەسپ، ئێستر.* «مک.» وڵاغی بەرزه.

«مست..لا»، «سن.» تم: بەرزبوونەوه.

«بنت.» به شێوەیە کی تەواو لە جێی خۆ هەڵستان و لەسەر قاچ وەستان:: هەر هاته ژوورێ و هەموویان بەر زەپێ لەبەری هەڵستان.

«نت.»، «سن.» تم: بەرزه چڕه

«نت.،» «کعر.» کاری داغ کردنی هەندێ جێگای لەش که قەڵشابێ یا بریندار بێ، به بەزی حەیوان. تێبــ.ینی: کەمێ «بەز» له پەڕۆیەکەوه دەپێچن و به ئاوری ڕادەدێرن تا ڕۆن دەردەکا و دەیساوون به شوێنی دا که مەبەسته تا دێ سارد دەبێتەوه، ئەگە ر پێویست بوو هەمیسان گەرمی دەکەنەوه.

، «نا.»، ؛ئێر.» تۆوی گیای کە تان. تێبــ.ینی: 1- ئەم تۆوه تۆزێ له هەرزن درشت تره، ڕ ەنگی قاوەییه شکڵی پانکە ڵەیه و چەوره. 2- له کوردەواری خۆمان دەیکوتن و دەگەڵ دۆشاو گەرمی دەکەن و دەیکەنه هەتوان «مەڵحەم»، هەندێ کوان که بنیان ڕەقه و دەرنابن لێی دەنێن، برینەکه د ەگەیێنێ و کێم و هەوایێکی تێدابێ دەیکێشێ. 3- له سەنعەتکاریدا ڕۆنی لێدەگرن بۆ: ا» چێشت لێنان «ڕۆنی گیا هێندێکیان لەم ماددەیەن - دهن بذر الکتان». ب» بۆ بۆیەکاری و ڕەنگ کردنی دار و دیوار و دەرک و پە نجەره، له پێشدا لەسە ر ئاگر ڕۆنەکه تۆزێ گەرم دەکەن و ئەو شتەی ڕەنگ کردنی مەبەست بێ. به فڵچه ئەم ڕۆنەی لێدەدەن «ڕتووبەت» و «شه» یان دەکێشێ و ئیشکیان دەکاتەوه، ئەو جار ڕ ەنگیان تێ هەڵدەسوون. 4- جاران ئەم ڕۆنەیان بۆ «چرا» و «چۆڵه چرا» وەکوو ڕۆن گرچەک بەکارهێناوه.

«نت.»،» هل.، سن.» تم: بەزەیی.