تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئیمپڕاتۆ (یووو) ری
[[ئیمپڕاتۆر + ئی]]
(ست.) هەر شتێکی پێوەندی بە ئیمپڕاتۆرەوە هەبێ. تاجی ئیمپڕاتۆری لەسەرنا. فەرمانی ئیمپڕاتووری دەرچوو. ٢-(حمس.) تم: ئیمپڕاتۆرێتی. تێبــ.- بەم مەعنایە شێوەی داڕشتنەکەی زیاتر فارسییە تا کوردی.
2- برینگ
[[؟]]
«نا.»، «مک.» ئامرازێکه وەکوو مەقەست بەلام گەورەتره، دەمەکانی لەباتی ئەوەی وەک ئی مەقەست لەناوەڕاستا به بزمارێک لێک داکوترابن، لێک جودان و کاتی ئیش پێکردن وەکوو نێره و مێیه دەخرێته سەریەک. ئەم ئامرازه بۆ بڕینەوەی مەڕ و بزن بەکاردێت. *برنگ، «هل» دوێرد، جەو، دووکارد. «سن» هەورینگ. «بک» جەو، جەور، جەهرێ.تێبــ.- من واتێدەگەم ئەم وشەیه له «بڕ» ڕیشەی مەسدەری «بڕین، بڕینەوه» و «ئینگ» پاشبەندی دروست کردنی ناوی ئامرازان «ئیسمی ئالەت» پێک هاتبێ.
باو و نەریت
[[٢- باو+و+نه‌ریت]]
بریا
[[؟]]
«ئم.»، «مکبۆ دە ربڕینی دەرد و داخ و ئاوات و ئارەزوو له سەرەتای مەبەستا دەگووترێ.:: بریا به بریایی خوڵای با ئەو سەفەرەم هەرنەکردبا.* «مک.، سیە.»، خۆزگە. «بک.، هل.» خۆزی «سیه.» کاشکه، کاشکی.
بریان
«س.» تم: برژاو.
بریسکه بریسک
«نت.» بریسکەی یەک لەدوای یە ک، بریسکانەوه * ئەوه چیه لەوێ کەوتووه هەر بریسکەبرێیسکێتی.
بریق و باق
«نت.» تم: بریسکه.
بریقه
[[ی.عا كو]، [بریق «عا» + ٥-ئە/١]]
«نت.» تم: بریسکه تێبــ.- هەرچەنده ئەم وشەیه مانای بریسکه دەدا، بەڵام فەرقێکیان هەیه که بریسکه زوو دەبڕێتەوه، کەچی «بریقه» درێژخایێن تره.
بریقه بریق
«نت.» بریقەی یەک له دوای یەک.
بریقه هاتن
«مست.، لا.» تم: بریسکانەوه.:: وەکوو ئەڵماس بریقەی دێ.
بریقەدان
«مست.لا» تم: بریسکانەوه.:: له دوورەوه بریقەدەدا.
برین پێچ
«نفا.»، «نت.» ئەوکەسەیه برینان خاوێن دەکاتەوه و خوێنیان دەوەستێنێ و دەرمانیا دەکا و دەیان بە ستێ. «عا.» مضمد.
بریندار بوون
[[مست. لا.]]
1- پەیدا بوونی «برین /1» لە ل سی ئادەمیزاد:: دەستی شامراد به چەقۆ بریندار بوو. 2- وجوودی «برین/1و 2» له شوێنێکی لەش:: چووینه سەری هەموو گیانی بریندار بوو «برینی لێ بوو، برینی پێوه بوو».
برینداری
«حمس.» ئەنجامی بریندار بوون.
برینگی
[[كو، تو]، [ 2- برینگ+چی ]]
«سفا.» تم: برینگەوان.
به برینگ ئەنگوتن
مست. مت.»، «مک.» تم: به برینگ هەڵگەڕان
بۆریه
«نا.» 1- جوورێکه له جۆرەکانی قامیش. 2- جۆرێ حەسیری تەنکه لەو قامیشه دروست دەکرێ. تێبــ.- آ» لووله قامیشێکه به درێژایی سەرتا پا خوار دەقەڵشێن و پانی دەکەنەوه و ڕاست و چەپ تێکیان هەڵدەکێشن ب» زمانی ئارامی ئەم وشەیه ی له سۆمەری وەرگرتووه و لەوێڕا له قاڵبی «بوریاء- بوریة» هاتۆ ته ناو زمانی کوردی و «فارسی» ش به «بووریا» و ری گرتوه.
1- برینگ
[[؟]]
«نا.»، «هل.» ئەو بەشەی خوری مەڕان لەسەر پێستیانەوه تاچە ند سانتیمەترێک لەخوری دیکه نەرم و نیان تره و چەورایێکی هەیه.
2- بەرین
[[ 1_- به‌ر/2و 3+ ئین ]، ]
«حمف.» 1_ زەمانێکی پێش ئێستا، «عا.» سابق، سالف. 2- حاڵی هەر کەسێ یا هەر شتێ که له وەختێکا باسی دەکرێ له شوێنێک بێ کەوتبێته دواوه:: سەربازەکەی بەرین دوگمەکەی دانەخستبوو «بەلای ئەو سەربازەدا تێپەڕیوین و ئێستا که باسی دەکەین بە جێمان هێشتووه» .. * بەرگ. بەرگین، پێشوو، بەروو، تێبــ.ینی: هەرچەندە ئەم وشەیه، یەکەندەردوو وا دێته بەرچاو که هەر وەکوو لەسەرەوه نیشان دراوه له [1- بەر/2 و3+ ئین ] پێکهاتبێ، بەڵام ئەوه ئی ئەم قۆناغەی ئێستای زمانی کوردییه و من وای بۆ دەچم قۆناغی پێش ئێستای «بەرگین BRIGÎN» بووبێ که - ئێستاش له بن لەهجەی سنەیی و جافیدا هە ر ماوه و پێش ئەویش «بەرووئین.» .
3- برینگ
[[؟]]
«س،»، «ئیشک، بەگشتی له ترکیبی «ئیشک وبرینگ» دا»، «هبێد- 17.»
ئاریباری
«نتـ.»، «کیـ.» هەڵووچە، هەڵووژە. هس.: ئاڵووباڵوو.