تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



باگردێن
[[با (بان) +گردێن (گەردان)]]
(نت.) (مک.) تم:باگردان.
باڵاکردن
(مست. لا)، (مک.)، ١-زیاد بوونی درێژایی بەژنی ئادەمیزاد. ٢-(کن.) گەورە بوونی مەعنەوی.: زۆرم پێ خۆش بوون بوو تەشریفتان هێنا، باوەڕ فەرموون گەز گەز باڵام کرد ٣- بەرز بوونەوە ی گژوگیا، هەڵچوون و گەشەکردنی شیناوەرد.
باڵبە ست کردن
[[١-باڵ/٢ + بەست (بەستن) + كردن]]
(مست. مت.) تم: باڵەبەستن. تێبــ.- وشەی (بەست) لەم وشەیەدا (بەستە) یە بە مانای (بەستراو) سیغەی مەفعولە لە مەسدەری بەستن.
بخوور کردن
«مست.، مت.» سووتاندنی ماددەیەکی بۆنخۆش لەسەر ئاگر. تێبــ.- ئەم کارە لە ئەسڵا بۆ بۆنخۆش کردنی هەوای دیوەخان و مەجلیسان بووه، پاشان لە کاروباری جادووبازی و نوشتوو نووسینیشدا باوی سەندووه.
بردن
[[ست: بەر.، په:بورته‌ن]]
«مست.مت.» ڕاگواستن و گواستنەوەی شتێک یا کەسێ له شوێنێکە وه بۆ شوێنێک:: کتێبــ.ەکە دەگەڵ دەستی خۆت بەره «سە» .کوڕەکە بەر بۆ مەکتەب. ئەوە ئەم ڕادیۆیه بۆ کوێ دەبەی. ئاگام لێ بوو قەڵەمەکە ی برد *«بک.» برن.
بردنەسەر
[[ بردن+٤-ئه/٣+سه‌ر ]]
«مست. مت.» ١- تەواو کردن، جێ بەجێ کردن، بەجێ گەیاندن.٢- «مج.» سه پاندن ئاخری قسەی خۆی برده سەر.
برک کردن
«مست. لا.» تووشی ژان و ئازاری تیغەر ی پشت بوون.:: برکی کردوه. برکی کردووە. برکی کردبوو خوێمان بۆ گەرم کرد و لەپشتمان بەست.
برین لێکردن
«مست.، مت.» تم: بریندار کردن:: وەبەر خەنجەردانی دا تا توانیمان دەستی بگرین هەژده برینی لێکرد.
بریندار کردن
«مست. مت» دروست کردنی «برین /1» له شوێنێکی لەشێکی ئینسانێک. * برین لێکردن
بزر کردن
«مسات. مت.»، «کعر.» 1- لەدەست دە رکردنی شتێ بێ ئەوەی ئینسان ئاگای لێ بێ:: قەڵەمەکەی بزر کردووه. 2- هەلبڕانی کەسێ له کۆمەڵێ بێ ئە وەی به خۆیان بزانن.:: زۆر نەڕۆیشتبووین پیرۆتمان بزر کرد *«مک.» ون کردن. «سنسیە..» گوم کردن. «بک.» بەرزەکرن، وندا کرن. «لوگوم کرده.
بزپێوه کردن
«مست.، مت.» » پێوه کردن - «مست. مت.» «کعر.» 1- پەنجه دە پاشەڵی کەسێ ڕا کردن، بۆ تووڕه کردن یا گاڵته پێکردنی. 2- «مج.» هەڵفریواندن. جووز پێوەکردن.
بلچەزەرده
[[بلچ+3-ئه/2+زه‌رد+5-ئه/1]]
«نت.»، «سن.» گێوژی سوور.
بن بڕکردن
«مست. مت.» 1- ڕێشەدەرهێنانی گیاو گۆڵ و دار و در خت. 2- «مج.» دوایی پێهێنانی کار و مەسەلەیەک، بڕینەو ی کێشه و هەرایەک بەیە کجاری * «سیم.، سن.» بنەبڕکردن.
بنه بڕکردن
«مست. مت.»، «سیه.، سن.» تم: بن بڕ کردن.
بنکۆڵ کردن
[[بن/4كۆڵ «كۆڵیین» +كردن]]
«مست. مت.»، «مک.» 1-کۆڵینەوه و هەڵکۆڵینی بنی شتێ «دار، دیوار....» به نیازی هاسان کردنی خستن و ڕووخاندنی. 2- «مج.» کنەکردن و پیلان گێڕان دژی کەسێ یا هەیئەتێکی کۆمەڵایەتی، به شێوەیەکی ئەوتۆ تا بەخۆی دەزانێ پرزەی بڕابێ. *«سیم.، سن.» بنکەن، بنکەند «کردن» .
به با کردن
مست. مت.» لێک جوودا کردنەوەی «دان» و «کاو کۆت» ی خەرمانی گەنم و جۆ. تێبــ.ینی: پاش گێره، به شەنه خەرمان بە (شەنە) بۆ هەوا هەڵدەدەن،کاوکۆت سووکه «با» دووری دەخاتەوه و «دان» قورسه له شوێنی خۆی دەکەوێته خوار.* شەن کردن. هەڵاویشتن/2.
به خێرهاتن کردن
مست. مت.» خۆشی و بێشی کردن دەگەڵ میوان یا هەر کەسێکی تر که دێته ماڵێ یا شارێک و کەیف خۆشی پێشان دان له هاتنی. تێبــ.ینی: لەم کاتانەدا ڕستەی: بە خێر بێن، به خێر هاتن، یا خوا بە خێر بێن، سەر چاوان هاتن به میوانە کە دەگووترێ. ژنانی کورد لەم بابەتەوه کەس دەسکیان له دوو ناکا. * بە خێر هێنان.
به چاوەوه کردن
مست. مت.» به هێزی «چاوەزار» کەسێک تووشی ناڕەحەتی یا زیان کردن.:: هێنده کوتی: گوڵدانەکه جوانه جوانه ! تا به چاوەوە ی کرد و شکا.
بواردان
[[1-بوار+دان]]
«مست.، لا.» تەنک بوونی هێندێ جێگەی چۆم و ڕووبارانه که ماوەی لێدانی بۆ ئینسان هەبێ.:: «جەغەتوو» قەت بوار نادا. «خاسه» و «ئاوەسپی» بەهاران بوار نادن.
بواردن
«مست. مت.» به جێ هێشتنی شتێ و بە حیساب نەهێنانی، به هیچ دانانی:: هەردوان بژمێره و سێ یەمینیان ببوێره لەو مەجلیسەدا کەسی نەبوارد و قسە ی به هەموویان گوت. *هەڵبواردن.