«مست. مت.» 1- هەڵگرتنی شتێک و له شوێنی خۆی بە رەو حەوا بردن یا جووڵاندنی.::کەمێک سەری ئەو داره بڵندکەن. دەستێکی دەگەڵ بدەنێ و تێڕەکەی بۆ بڵندکەن.- هەڵچنینی دیوار و خانوو بەرە و...:: خانو وەکەی و ەها بڵند کردووه ماڵی مەی خنکاندووە. ئەو دیوارەتان بۆچی وا بڵند کردووە. 3- هەڵبڕینی دەست و قاچ و سەر و...:: تۆزێ قاچت بڵند کە. کوڕە دەستت بڵند کە. 4- «کئێر.» دزینی شتێک، سووکەدزی:: کیفی کابرایان بڵند کرد (جزدانەکەیان دزی). ب) ساز کردن و هەڵگرتنی ئافرەت بۆ کەیف و ڕابواردن. تێبــ.- بەم دوو مەعنایە، ئەم دوایانە لە (فارسی)ڕا پەڕیوەتەوە ناو زمانی کوردی.

«مست. لا.» حیسابی کردنی پاره یا هەر شتێکی دیکەی که دە ئەژماردن بێت لەبەر چاوی کەسێکی تر، تا پاشان تەسلیمی بکرێ.

«مست.، لا.» تۆڵەی شتێکی له دەست کەسێدا زایه بووبێ یا زەرەری پێگەیشتبێ، تۆڵە بۆ خاوەنی شتێک کردنەوه.

«مست. مت.» بەردانەوەی یەک لەدوا یەکی بۆمبابەسەر شوێنێکدا.

«مست. لا.» 1- هەست کردن به بۆن:؛ کەپۆی گیراوه بۆن ناکا. 2- پەیدا بوونی بۆنی ناخۆش که له ئەنجامی تەفاعولی ناوی خۆیان یا تەفاعول دەگەڵ هەوای دەور و بەر، بۆنیان دەگۆڕێ. 3- «مج.» تۆزێ ئاگاداربوون له کارێکی:: ئازادیخوازان گورج بۆنی پیلانەکانی ئیمپڕیالیزم دەکەن. 4- «مست. مت.» وەبەر لووت دانی شتێ بۆ ئەوەی بزاندرێ بۆنی لێدێ یان نا.* بۆن پێوەکردن.

«مست.. مت.» خوش کردن و ئامادەکردنی پێستەی هەندێ گیانداران «گا، مەڕ، بزن» بۆ مەشکه.

«مست. لا.» تێکشکان، ژێر کەوتن، قسه پێنەمان:: کۆنه پەرست له بەرانبە ر پیاوی ئازادیخوازا زوو بۆڕ دەخوا.

مست. لا.»، «کعر.» 1- ڕزین و بۆن پەیدا بوونی میوەجات. 2- مانەوەی گۆشت و ئەو جووره شتانه و بۆن گرتنیان. 3- مانەوەی مردووی ئادەمیزاد و کەلاکی گیاندارانی دیکه و بۆن لێ هەستانیان. 4- «مج.»، «کن.» بۆنی مانەوەی هەموو شتێک و هەموو کەسێک لە شوێنێک یا بێ ئەوەی ڕێژیمی پاتشایەتی بۆگەنی کردووه و به کەڵکی ئەم زەمانه نایەت.

«مست. لا.»، «سن.» تم: بۆڵاندن.

(کەسێ، کارێ، شتێ) تم: ئەهمیەت پێدان.

«مست.، مت.» له دوورەوه دیتنی شتێک، بەرچاو خستنی. «عا.» مشاهدة.

«مست»، «مت.»، «کن.» ١- فرۆشتنی بەرهەم و حاسڵاتی کشتوکاڵ، بەر له پێگەیشتنی فرۆشتن. 2- «مج.» هەموو بەرهەمێکی دیکه، بە م دەردەبردن. تێبــ.ینی: ئەم مەسدەره لەوەڕا پەیدا بووه که جووتێرانی کوردستان، لەبەر نەداری و دەستکورتی پێش ئەوەی حاسڵاتیان پێ بگا، له شاران به بازەرگانانیان د فرۆشت وپارەکەیان لێ وەردەگرت. ئەوجار که حاسڵەکەیان پێد ەگەیی، یان دەیان فرۆشت و قە رزی کابرایان لێ دەدایەوه یا هەر حاسڵەکە یان تەسلیم دەکرد و خۆیان هیچی وایان بۆ نە دەمایەوه. جا لەم بەین ەدا ئەگەر قسە چۆنیێتی حاسڵەکەیان هاتبایه گۆڕ، دەیانگوت: (بەمن چی! من بە شینی خواردوومه.)

مست. مت.» 1- هیچ شتێ ده دەفرێکدا نەهێشتن.:: شوشەکانیان هەموو بەتاڵ کردبوو، دەمی به جامی دۆیەکەوه نا تا بەتاڵی نەکرد دەمی هەڵنەگرت. 2- چوونەدەر له خانوو، ژوور،... و چۆڵ کردنیان.:: ئەرێ ئەم خانووەمان کەی بۆ بەتاڵ دەکەی ؟ ژوورەکەم هەر بەتاڵ نەکرد.

مست. مت.»، «سن.» تم: به جێ گەیاندن

مست. مت.» له دەست دەر کردنی شتێک، ماڵی خۆ بێ جێ تەخشان پەخشان کردن، دۆڕاندن لە قومارا. ئەو هەموو ماڵەی بۆ بەجێ مابوو ساڵێ وەرنەسووڕابۆوە هەمووی بەخت کرد. هەزار دیناری بە پۆکەر بەخت کرد.

مست. مت.» گەورەکردن و پێگەیاندنی منداڵ، لە لایان دایک و بابیەوه. «کوڕم بەخێو کرد به نوقڵی شاری + ڕەزاشا گرتی وکردیه ئیجباری» «فولکلۆر» .2- هەڵگرتنەوەی منداڵێکی فڕێ درابێ یا دۆزینەوەی منداڵێکی وون بووبێ یا کەسی نەبێ و گەورە کردن و پێگەیاندنی:: هەتیوێکی بێ دایک و باب بوو خات نازدار به خێوی کرد. ئەوەتا ئەمەگی دەداتەوه. مام بارام به مەلۆتکەیی له مزگەوت دیبوویەوه و به خێوی کردووه. 3- ڕاگرتن و خاو ندنەوەی گیاندارانی دیکه.:: خوالێخۆشبوو نەجمەددین مەلا پشیلەی به خێو کردن، له سیتەک تووتکه تانجیەکم بەخێو کردبوو. 4- ئاگاداری کردنی کشتوکاڵ و گژ و گیا و پێگەیاندنیان:: کاک ئیحسانی کەرکووک هە ر خەریک بوو گوڵی بەخێو دەکرد.* «سن.» بەخوێ کردن. «بک.» خودێ کرن. «سیم.، مک.» پەروەرده کردن.

مست. مت.» 1- گۆڕینی ڕەوشت و خووی کەسێک له چاکی ڕا بۆ خراپی. 2- یەکێک فێری ڕەوشتی خراپ کردن.:: داده گیان ژنی چاک به منداڵەکەمان لێ بەدخوو مەکه.

مست. مت.» بۆ ڕێز لێگرتن «// پێشواز کردن»، بۆ پاراستن له مەترسییان، بۆ پێشاندانی ڕێگا، دەگەڵ کەسێ ڕۆیشتن.. تێبــ.ینی: من بۆم ساغنەبۆوه که بنج و بناوانی وشەی «بەدرەقه» چیە و لەکوێرا هاتووه و داخوا وشەیەکی کوردی پەتییه یا لە زمانێکی بێگانه خوازراوەتەوه. مامۆستا تۆفیق وەهبی «تم: هبێد-10» وەکوو هێندێ وشەی خوازراوەی تر هیچ نیشانەیەکی لەبەر دەم ئەم وشەیه دانەناوه ئەمه وا دەگەیەنێ که ئەوان ئەم وشەیه بە وشەیە کی کوردی دەزانن. مردۆخ «تم: ب1، ل126» له هاوتا عەڕەبیەکانی ئەم وشەیەدا «بەدرەقه» ی نەنووسیوه و به وشەیەکی کوردی داناوه. دوکتۆر معین «تم: فەرهەنگ، ج1، ل- 482» ئەم وشەیه ی به عەڕەبی داناوه کەچی «المنجد» م سەنگ و سووژن دا، وشەی «بەدرەقه» م تێدا نەدۆزیەوه. ب» بەدرەقە کردنی کەسێ ئە وە ناگە یێنی که هەتا ئا خری دەگەڵی بڕۆن.

«مست. مت.» دەربارەی کەسێک لەناو خەڵکا به خراپ دوان و ناو زڕاندنی له کۆمەڵگادا .

مست. مت.» به خراپه باسی کەسێ یا کەسانێ یا شتێ کردن. زمان بە چاکه نەگە ڕان.* «جن.» بەدگۆیی کرده.