تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئەستووران
[[ئەستوور+ئان]]
«نتـ.» ۱- ڕیسی ئەستوور «لۆکە، خوری،...» کە بۆ شتی هەڕەمە «گوریس، تووربێن...» بڕیسرێ و گوێ نەدرێتە سافی و بێ گرێ و گۆڵی: کچم تۆ جارێ نازانی هەر ئەستووران بڕێسە تا فێر دەبی. //باریکان. ۲- «مجـ.» قسە و کاری ناڕێک و ناپوخت و بێ ڕێ و جێ.: ئەم کابرایە ملی لێناوە ئەستووران دەڕێسێ خۆشی نازانێ دەڵێ چی.
ئەستوورایی
[[ئەستوور+ئایی]]
«نتـ.» ۱- دووری دوو ڕووی گەورە و پانی هەموو جسمێک لە یەکتر «بچووکترین- بعد- لە نێوان دووڕووی جسمێکی پتەو». ۲- محیتی هەموو جیسمێکی ئەستوانەیی «دار، کۆڵەکە، لوولە...» ۳- ئەو شوێنەی کە شوێنەکانی تری جیسمێک لە چاویا باریکتر یا تەنکتر بن: ئەستوورایی ئەم کتێبــ.ە ۱۲سانتیمەترە، بە ئەستوورایی باوەشێک، کونی ئەسپەرە دەبێ لە قەدەر ئەستوورایی دەسکی پێمەڕە بێ.
ئەسپێراو
«نمفـ.، سمفـ.: ئەسپاردن» تمـ: ئەسپاردە.
ئەنجندراو
(سمف. نمف: ئەنجنین) پارچەپارچە کراو، لەت و پەت کراو، وردوردکراو، لەشێکی زۆر خەنجەر لێدراو * ئەنجنراو، جندراو، جنراو.
ئەنجنراو
(سمف. نمف.) تم: ئەنجندراو.
ئەنگوچکە سۆرانی
[[ئەنگوچک + ئە +سۆرانی]]
(نت.) تم: ئەنگوچک.
ئەنگێوران
(مست. لا.) تم: ئەنگوان.
ئەنگێوراو
(نمف. سمف. : ئەنگیوران)، (مک.) کەسێکی بە شتێکی ماددی (بەرد، گوللە...) پێکرابێ و (فاعیل)ەکەش مەجهوول بێ. *ئەنگواو.
ئەهرام
[[=عا.: اهرم(هرم)]]
(نا.) سێ خانوون لە نیزیک شاری قاهیرە، فیرعەونەکانی (میسر) وەکوو قەڵاغ دروستیان کردوون و دەوێدا نێژراون.
بابان وێران
(سمف.) کەسێکی ماڵە بابی وێران بووبێ. تێبــ.- ئەم وشەیە لە ناو ئافرەتاندا دەکار دەکرێ و شەرتیش نییە کە ئەو ژنەی بەم سفەتە ڕووی قسەی تێدەکرێ بە ڕاستی تووشی بەڵایەکی وا بووبێ.
باراش
[[بار + ئاش]]
(نت.) دەغڵ (گەنم، جۆ) کە ئامادە کرابێ تا بینێرنە ئاش و بیکەنە ئارد. ٢- (مج.) آ) ئەوەندە دەغڵەی کە بە یەکجار دەچێتە ئاش و دەکرێتە ئارد. ب) ئەو دەغڵەی کە چۆتە ئاش و کراوە بە ئارد جا یا لە ڕێگایە و یا کە هاتبێتەوە ماڵێ هێشتا بەتاڵ نەکرابێ. بچۆ لە ماڵی کوێخا تۆفیق مشتێ ئارد قەرزکەن تا باراشەکەمان دەگەڕێتەوە.
باراش لێکردن
(مست. مت.) بردنی (باراش) بۆ (ئاش) و کردنی بە (ئارد) * باراش هاڕین.
باراش هاڕین
(مست. مت.) تم: باراش لێکردن.
باران
[[پە: ڤاران]]
(نا.) ١- (نم) و (شە)یەکی لە حەوا کۆبۆتەوە و بە شکڵی (دڵۆپ) لە ئاسمانێڕا دەڕژێتە سەر زەوی. * (بک.) باران. (جنو.، هو.) واران. (زا) ڤاران. (مک.) بارانە ٢- دەگەڵ هێندێ ناوان تەرکیب دەبێ و ناوێکی تازە پێکدێنێ کە دەگەیینێ میقدارێکی زۆر لەو شتەی (ناو)ەکە پیشانی دەدا (وەکوو باران) لە شوێنێکەوە (بە تایبەتی لە بەرزایی ڕا) بەسەر کەسێ، شتێ یا جێگایەکدا فڕێ دەدرێ. گوڵباران، بەرد، باران، بۆمباران، تیر، باران.
باران بارین
[[باران + بارین]]
(مست. لا.) هاتنەخوارەوەی باران لە هەوران ڕا بۆ سەر زەوی. * باران دادان، دادانە باران (نە)، کردنە باران.
باران ببارێ ئاشم دەگەڕێ، باران نەبارێ جووتم دەگەڕێ
(کن.) دنیا هەرچۆنی بسووڕێ کاری من پەکی ناکەوێ.
باران بڕان
(نت.) ئەو مانگەیە ئیتر باران نابارێ، سێیەم مانگی بەهار *جۆزەردان.
باران دادان
[[باران + دا (پێبف) + دان (فع.)]]
(مست. لا.) تم: باران بارین. تۆزێ خێراکەن خەریکە باران دابدا. کەمێ پێ هەڵگرن خەریکە باران دایدەدا.
باراناو
[[باران + ئاو]]
(نت.) موتڵەقی ئاوێ کە لە باران پەیدا دەبێ. ٢- ئاوی باران کە لە شوێنێکدا کۆبووبێتەوە.
باراندن
(مست. لا.) بوونە هۆی هاتنەخوارەوەی باران. ٢- بەردانەوەی یەک لە دوای یەکی (چەشنی باران) شتێک بەسەر جێگایەک یا کەسێکدا ((باران باراندت خوێیەکەت شووشتمەوە، تەرزە باراندت کەرەکەت کووشتمەوە، چراخ هەڵمەکەی خۆم ئەدۆزێتەوە)) (فۆلکلۆر).