تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاسوودەکردن
«مستـ. متـ.» ١- گیروگرفت لە کۆڵ یەکێک کردنەوە. ٢- بارسووک کردن و حەساندنەوەی «ماددی و مەعنەوی» کەسێک. ٣- «کنـ.» کوشتن و لە ناو بردن: بیبەن ئاسوودەی کەن «بیکووژن».
ئاسوودەیی
[[ ئاسوودە + ٢- ئی] ]
١- حاڵەتی بێ گیروگرفتی. ٢- سەر سووکی و بێ قڕە و بڕەيی. ٣- ئاڕامی و بێ شەڕ و شۆری.
ئامادەیی
«حمسـ.»، «نتـ.»، «کعر.» سازی و تەیاری، حازر بە دەستی.: ئامادەیی خۆی پێشان دا بۆ هاوکاری.
ئاو لەدەسکاوونگا کوتان
«کنـ.»، «مکـ.» تمـ: ئاو لە دینگا کوتان.
ئاو لەدەم زان
«کنـ.» تمـ: ئاو لەدەم گەڕان.
ئاو لەدەم گەڕان
«مستـ. لا.» ١- ئاو کەوتنە زار، لەبەر خواردنی شتێکی ترش یا چاو پێکەوتنی کەسێ کە شتی ترش دەخوا یا باسکردنی شتی ترش. ٢- ئیشتیا چوونە خواردنێک، حەز لەشتێ کردن.
ئاودەست
«نتـ.»، «مکـ.» تمـ: ئابخانە.
ئاودەستخانە
«نتـ.»، تمـ: ئابخانە.
ئاودەنگ
[[ئاو+دەنگ]]
«ستـ.» پێوەندی دوو یا چەند کەسێ کە بە ڕێگادا دەڕۆن یا لە جێگەیەک دانیشتبن و قسە بکەن، وەڕەزی یەکتری بشکێننن. ٭هاودەم. هاودەنگ. هەمدەم.
ئاودەنگی
«حمیسـ.» ۱- ئاواڵەتیی ڕێگا و دانیشتن: حەمەش دەگەڵ خۆتان بەرن هەر باشە بۆ ئاودەنگی. ۲- «کنـ.» کەسێکی هەر کەلکی ئەوەی هەبێ کە قسە دەگەڵ پیاو بکا و نەیەڵێ لەبەر تەنیایی وەڕەز ببێ.: هەر وەک تەنیا بم وابوو، حەمە هەر ئاودەنگیی بوو. ٭هاودەنگیی.
ئاودەڵێن
[[ئاو+دەڵێن «دەڵاندن» ] ]
«ستـ.»، «مکـ.» حاڵی گوڵ و ئەستێڵێکی لە زەوی خیسک و سستدا دروست کرابن و ئاو دابدەن.
ئاوڵەدەردان
[[ئاوڵە+دەردان]]
دەرهاتنی پۆرگی خروێکە لە لەشی کەسێ.: ئەم مناڵە بەستەزمانە ئەوەندەی ئاوڵە دەرداوە هەر چاوی بە دەرەوە ماوە.
ئومێدەوار
[[ئومێد+ئە+وار]]
«ستـ.» کەسێکی ئاواتێکی هەبێ و چاوەنواڕی جێبەجێ بوونی بکا.: ئومیدەوارم هەموو لایەکتان ساغ و سڵامەت بن. //نائومێد.
ئیرادەت
[[عا.]]
(نا.)، (کئێر.) دڵسۆزی و ئیخلاس لە دۆستایەتیدا، دۆستایەتی ڕاست تێکەڵ بە بچووکایەتی. ئیرادەتمان هەیە، عەرزی ئیرادەتی تەقدیم بکەن.
ئیرادەتمەند
[[عا. کو.]]
(ست.)، (کئێر.) ئەو کەسەی زۆر دلسۆز بێ بەرامبەر دۆست و ئاشنای خۆی. قوربان پیاوی وا ئیرادەتمەندم کەم دیوە.
ئیسمی مەسدەر
[[عا.]]
وشەیەکە لە فیعل دادەتاشرێ و دەلالەت لەسەر مەعنای مەسدەر دەکا (نە مەسدەریشە و نە ڕیشەی فیعل) بڕشت، تابوشت، توانست، خواست، خۆرشت، خارشت، زانست.
ئیش بەدەست
(نت. ست.) ١- ئەو کەسەی بە کارێکەوە خەریک بێ. ٢- کەسێکی کاری لە دەست بێ، بتوانێ لە دەزگایەکی دەوڵەتیدا کاران ڕاپەڕێنێ.
ئیفادەدان
[[ئیفادە + دان]،[عا. کو.]]
(مست. لا.)، (کعر.) قسە کردنی کەسێک بۆ یەکێکی ڕەسمی کە لە مەسەلەیەک دەکۆڵێتەوە.
ئەبەدەن
[[=عا.: ابدا]]
تمـ: ئەدەب/۲ ب.: ئەبەدەن وانییە، ئەبەدەن ئەم پیاوە شتی وای لە دەم دەرنایە.
ئەدەب کردن
[[ئەدەب+کردن]، [عا. کو.]]
۱- «مستـ. لا.» شەرم کرد لە کردنی کارێک: قوربان ئەدەب دەکەم عەرزتان کەم. «ئەحوەلی تەفرەقە نەزەر تەقوییەتی سەبەب دەکا» «عاڕفی وەحدەت ئاشنا لەم قسەیە ئەدەب دەکا» «نالی- گمـ۹» ۲- «مستـ. متـ.» تەنبێ کردنی کەسێک «بە لێدان و جنێو...» تێبــ.ینی: دەبێ بەم مانایە لە ئەسڵا «بە ئەدەب کردن» بێ، چونکوو بێ ئەدەب بە ئەدەب دەکرێ.