«نتـ.»، ۱- «مکـ.» یەکێکە لە و مەوجوودە خەیاڵییانەی کە لە فۆلکلۆڕی کوردیدا باس دە کرێ. ئەمەیان لە موکریان دایکان مناڵی پێ دەترسێنن، ڕەنگە هەر لەبەر ناوە سەیرەکەی بێ.: ڕۆڵە بنوو ئایشە گوێ درێژ هات. ۲- «سیمـ.»، «کنـ.» کەر.

(نت.) کاتی زەردەپەڕ، ئەو دەمەی ڕۆژ نیزیکی ئاوا بوونە.

(نت.)، (مک.) پارچە مەعدەنێکە لە شێوەی کڵاوی بەڕوو، بەڵام قووڵترە دیوی دەرەوەی کونج کونجە، لە کاتی دروومانا دەیکەنە سەری قامکەوە و پاڵی پێ بە دەرزییەوە دەنێن، نایەڵێ قامکیان دەرزیی تێڕابچێ. *قووچەکە.

تمـ : ئاخنراو.

«مسـ. متـ.» باش داگیرانی دەفرێکی وەک جەواڵ، هۆڕ، پێستە پەنیر.... لە ماددەیەک: ئەم تا تووتنە بۆچی وا ئاخنراوە دەترسم گەرم دابێ.

«نا.»، «کئێر.» ١- ناونیشانی ماڵ یا جێگەی کار و کاسبی کەسێک. ٢- ناونیشانێکی لە سەر نامە یان تێلگراف دەنووسرێ تا بگاتە دەستی ئەو کەسی مەبەستە. * «کعر.» ئەدەرس، عینوان/١.

«نتـ.»، «کنـ.» ١- قەزا و قەدەر، بەڵای لابەلا: ئاگری قودرەتێیان تێ بەربێ. ٢- ئادەمیزادی بزۆر و نەسرەوت بە تایبەتی منداڵ: ئەوە بۆ دانامەزرێی، هەی ئاگری قودرەتێ. ٣- پیاوی کار لە دەست هاتوو، ئازا و شەڕکەر.: دەڵەی ئاگری قودرەتێیە هیچی لەبەر دەستی عاسێ نابێ، وەک ئاگری قودرەتێ وایە، غەنیمی پەنجا سوارانە. * ئاوری قودرەت.

«نا.»، «کعر.» تمـ: ئادرێس.

(سمف. نمف: ئەنجنین) پارچەپارچە کراو، لەت و پەت کراو، وردوردکراو، لەشێکی زۆر خەنجەر لێدراو * ئەنجنراو، جندراو، جنراو.

«نت.»، «هل.» هەفتەی شەشەمی زستانه به حیسابی کوردەوار لە مەڵبەندی هەولێر، دەکەوێته نێوان «بەند» و «مەیرەم» .

«ست.» 1-شێوەیەکی دروونی زارکی جەواڵ و تێڕ و ئەو جوورە دەفرانەیە، کە ڕاست لەسەر ئەو شوێنەی شتی ناو دەفرەکە دەبڕێتەوە (ئەگەر بلوێ) دەیدروون تا بارەکە قایمتر بێ. 2- جۆرێک دروێنەی دەغڵ و دانە کە بەشی زۆری ساقەتی گەنم و جۆی دەگەڵ دەدوونەوە بۆ ئەوەی (کا)ی زۆر بێ.

«مک.» 1- «سمف.» هەر شتێکی بۆدرابێ:: قاوەی بۆ دراومان نەماوه. 2- «نت.» گەنمێکه توێکڵی لێ کرابێتەوه و سپی کرابێ و لەسەر ساج بۆیان دابێ و پاشان به دەستاڕ قەڵت و بڕیان کردبێ. دەکرێ بە چێشتێکی شل و پیواز و ڕۆنی بۆ داغ دەکەن به سەریدا دەکرێ، یاخۆ وەکوو ساوار و برنج د یکەن به قبووڵی و پڵاو.

ست.» تم: بەدخوویی

مست. مت.» بۆ ڕێز لێگرتن «// پێشواز کردن»، بۆ پاراستن له مەترسییان، بۆ پێشاندانی ڕێگا، دەگەڵ کەسێ ڕۆیشتن.. تێبــ.ینی: من بۆم ساغنەبۆوه که بنج و بناوانی وشەی «بەدرەقه» چیە و لەکوێرا هاتووه و داخوا وشەیەکی کوردی پەتییه یا لە زمانێکی بێگانه خوازراوەتەوه. مامۆستا تۆفیق وەهبی «تم: هبێد-10» وەکوو هێندێ وشەی خوازراوەی تر هیچ نیشانەیەکی لەبەر دەم ئەم وشەیه دانەناوه ئەمه وا دەگەیەنێ که ئەوان ئەم وشەیه بە وشەیە کی کوردی دەزانن. مردۆخ «تم: ب1، ل126» له هاوتا عەڕەبیەکانی ئەم وشەیەدا «بەدرەقه» ی نەنووسیوه و به وشەیەکی کوردی داناوه. دوکتۆر معین «تم: فەرهەنگ، ج1، ل- 482» ئەم وشەیه ی به عەڕەبی داناوه کەچی «المنجد» م سەنگ و سووژن دا، وشەی «بەدرەقه» م تێدا نەدۆزیەوه. ب» بەدرەقە کردنی کەسێ ئە وە ناگە یێنی که هەتا ئا خری دەگەڵی بڕۆن.

نا.» جۆرێ مێش هەنگوینی کەوی نەکراوه. ڕەشه له هەنگی ماڵی بچووکتره و ڕەنگی ڕەشه، درێژتر و چالاکتریشه. زیاتر له قەڵەشتی ڕەوەزه بەرداندا شانه دەکا که به زەحمەت پیاو دەتوانێ بیگاتێ و هەر بۆیەشه هەنگوینەکەی که پێی دەڵێن هەنگوینی شەمەترێلکه یا شەمەتلێنکه و لە هەنگوینی ئاسایی باشتر و خۆشتره زۆر کەم دەست دەکەوێ و یەکێکه لەو شته نایابانەی که له کوردستانەوه بۆ هەندەران بە دیاری دەبە ن تێبــ.ینی: من ئەم وشەیەم نەدەزانی و تەنیا هەنگوینی شەمەترێلکەم بیستبوو، «خا.»، «هبێد» و «معر.» هەر سێکیان ئەم وشەیان نووسیوه و من لەوانەم وەرگرتووه و بۆ مانا لێکدانەوەکەشی زیاتر له فەرهەنگی کشتوکاڵی مامۆستا شێخ مارفی قەرەداغی کەڵکم وەرگرتووه.* «مک.» شەمەترێلکه ؟ «سیم.» شەمەتلێنکه؟

«ست.» حالی کار، مەسەلە یا شتێ کە زۆر بخایێنێ یا وا دیاربێ کە زۆر دەخایەنێ.:: زستان بەروبووی درێژه، بەم هاسانییانە نابڕێتەوه. تیێب- هەر وەکوو کەرتەکانی ئەم وشەیەیان لێ پێکهاتووه بۆمان د ردەخە ن، وشەی «بەروبوو» هیچ پێوەندی دەگەڵ «بەروبوو» ی به مانای «سەمەر» نییه. * درێژخایێن.

«نت،»، «مک.» هەودا بەنی تایبەتییه، ساز دەکرێ و دادەنرێ بۆ دەروونی زارکی تێڕ و جەواڵ و... تێبــ.ینی: له لادێی کوردستان، ئەو هەودا بەنانه وەکوو کەلوپە لی ناوماڵ تەماشا دەکەن، دەخوازرێتەوه یا بە قەرز وەردەگیرێ و پاشان دەدرێتەوه بە خاوە نی.