تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەشوودان
«مست. مت.»، «کعر.، سن.» ١-ژن یا کچێ له پیاوێک مارەکردن. 2- هەڵخەڵەتاندن و تووشی بەڵاکردنی کەسێ.
بەقوونداخستن
[[به/12+قوون+دا خستن]]
«مست. مت.»، «مک.» وەدواخستن. وەدرەنگی خستن. کەم تەرخەمی کردن لە جێ بە جێ کردنی کاران .
بەلاداکردن
«مست. مت.»، «کعر.» ١- هەڵدانەوە دەبەر پشتێند چەقاندنی شاقەلی کەوای شۆڕی کوردی. ٢- (مج.) خۆ ئامادە کردن بۆ جێبەجێ کردنی کار و فەرمانێ. ((بەلادا بکەن چاکی مەردایەتی، دریغی مەکەن گیان لە کوردایەتی.))
بەنبڕم ددانه
«کن.» بێ چەک و سیلاحم، هیچم پێ ناکرێ.
بەندان
[[ 6- «به‌ند» + 2- ئان/6]، ]
)پبت.) پاشبەندێکه بە دوای هەر ناوێکەوه بلکێ، پێشان دەدا که مەدلوولی ئەو ناوه بە کۆمەڵ پێکدێت یا به کۆمەڵ دەگێڕێ و دەگەڕێ.:: ڕێبەندان. سەهۆڵ بەندان. خەنەبەندان.
بەنداو
[[1-به‌ند/2+1-ئاو/1]]
«نت.» ئەو ئاوەیه که بە هۆی هەڵبەستنی (١-بەند/١)ە وە بە جۆگەی تایبەتی «1- بە ند /2» دا دەڕوا. هس.: کانیاو «کانی ئاو = ئاوی کانی». چەماو «ئاوی چەم» .
بەنده ناس هەرخودایه
«کن.» 1-هیچ کە س بەو جۆرەی که پێویسته هەموو شتێکی کەسێکی تر نازانێ. 2- هەر خوا خەڵک دەناسێ و لەڕووی کردەوەی خۆیان - که خەڵکی تر نایزانن - ڕەفتاریان دەگەڵ دەکا.
بەهیدار
«ست.»، «با.» تم: ئازیەت بار.
بەگوێ دادان
«مست. مت.» به شێوەیێکی ناڕاستەوخۆ، مەبەستێک دە کەسێ گەیاندن.:: وا دیاره هێندێ قسەیان بە گوێ دا داوه.
بەگژداهاتن
«مست.لا.»، «مک.» پەلاماردرانی کەسێک لە لایەن کەسێکی ترەوه به نیازی خراپ، جا چ به قسە و دمەقاڵە بێ یا بە تێڵا و هەر شتێکی لەم بابەته. تێبــ.ینی: ئەم مەسدەره لە حاڵێکدا دەکاردەکرێ کە ئە و کەسە ی بەگژیداچوون، کاەهساتەکه بۆ یەکێکی تر بگێڕێتەوه.:: هەر له هێچ و خۆڕایی بە گژم داهات.
بەگژداچوون
«مست. مت.» «مک.» پەلاماردانی کەسێک لە لایەن یەکێکی ترەوه بە نیازی شەڕ و خراپه. «هس.: به گژداهاتن». * «مک.» دەگژڕاچوون.
بەڵالێدان
[[عا. كو]]
«مست، لا» 1- گرفتار بوون، تووشی ناڕ ەحەتی هاتن. 2- «مج» نەمان، فەوتان، لەناوچوون:: دەک بەڵا لەم حاڵەدا. بەڵای لێاد ژیانی قوون دەرکان.
بەڵاگە ردان
[[ 2- به‌لا /1 + گەردان [، [ عا، كو ] ]
«نفا.» کەسێک یا شتێک یا ڕووداوێک که ئەو ەی لێ ڕەچاو بکرێ پێشی بەڵا بگرێ «وەکوو: سە دەقه، نەزر، خێر و خێرات» و له مرۆڤ دووری خاتەوه.* بەڵاگێڕ، بەڵاگێرڕەوه.
بەڵغەم پێدانەدان
«کن،» بۆ بە پیاو نەزانین و بە هیچ و پووچ زانینی کەسێک.::یەکێکی وایه بی بینی بە ڵغەمی پێدانادەی.
بەڵێندان
«مست، لا» ڕازی بوون، وەعدەدان. بەڵێنتان دەدەمێ تا مردن دەگەڵتان بم. بەڵێنی داوە ئیتر دەم لە جگەرە نەدا. بەڵێنمان بدەیە ئیتر قومار نەکەی.
بەیاخدار
«نت.»، «سیم.» 1- ئەو کەسەی له ناو لەشکر و مەیدانی شەڕا ئاڵای هەڵدەگرت. 2- «کن.» «ئافرەتی بێ شەرمی شیڕەت» «تم: خا ب1 1، ل- 179» .
بەیداخ
«نا.»، «سن.» تم: ئاڵا.
بەیداغ
«نا» مک» تم: ئاڵا. تێبــ.ینی: ڕەنگه یەکە ند ەر دوو وا بێته بەرچاو که ئەم وشەیه له «بەیرەق، یا باڕاق» وەرگێرابێ که هێندێ له زانایان لایان وایه وشەیەکی ترکییه، بەڵام من وای بۆ دەچم که له «بەیرەق» ی عاڕەبییه وه هاتووه که یەکێک لە ماناکانی «ڕێ پێشاندەر» ه و خۆشی له وشەی «پیاد ەک = پیاوه» وه کراوه بەعاڕەبی.
تێبــ.ەردان
[[ تێ «ده‌+ی» + به‌ردان]]
، «مست، مت» 1-بەربڵا کردنی کار و بەرخ و گوێلک و.... بۆ ئەوەی دایکیان بمژن::جارێ بەرخەکان تێبــ.ەرمەد ن. 2- هاندانی سەگ بۆ ئەوەی بکەوێتە گیانی کەسێ یا گیاندارێ::هەر بەم وڵاتەدا بێن سە گیان تێبــ.ەردەیدەن. 3- ڕست له تاژی داماڵین و بەرەڵڵاکردنی بۆ گرتنی نیچر.:: دوو کەروێشکمان دیت تێمان بەردان هیچیان نەکوشت.
خۆ بادان
(مست. لا.) آ) فیز و ئیفادە لە خۆ دیاری کردن، دەعیە و تەکوبور فرۆشتن. ب) ڕاسان و تووڕە بوون بۆ پەلاماردانی کەسێ. ئێش و ئازارێکی لە لەشی ئینساندا جێ گۆڕکێ دەکا و هەر جارە لە شوێنێکی سەر هەڵدەدا (تم: باداری).