تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بن دانەوه
«مست. مت.»، «مک.» هەڵقەندن و دە ردانی خاک و خۆڵی دەرەوەی بنجه گیایەک یا دارێک بۆ ئەوەی به بنه هەڵکەندرێ.
ئاو دانەوە
«مستـ. لا.» جیا بوونەوەی ئاوێ کە لە هەندێ شتدا هەیە و کۆبوونەوەی لە دەفرەکەی شتەکەی تێدایە.: ماستی مانگا ئاو دەداتەوە.
ئاوڕ دانەوە
«مستـ. لا.» بە خێرایی سەر بۆ لای تەنیشت یا پشتی خۆ، وەرچەرخاندن و تەماشا کردن.: تا ئاوڕم دایەوە خۆی ون کرد. بە لاماندا تێپەڕی هەر ئاوڕیشی نەدایەوە.
ئێق دانەوە
(مست. لا.) ١-گەڕانەوەی ئاو بەرەو سەرچاوە، پاش ئەوەی لە ئەستێڵ و... پۆنگ دەخواتەوە. ٢- بڵاو بوونەوەی خەڵک و حەشامات بۆ ئەو لاوە، پاش ئەوەی لە شوێنێک پۆنگ دەخواتەوە و جێگەی نابێتەوە. ۆەشامەتەکە هێندە زۆر بوو لەبەر دەرکی سەرا جێی نەدەبۆوە و یێقی دابۆوە لای جادەی سابوونکەران و مزگەوتی هەورە.
ئەمەگ دانەوە
(مست. لا.) تم: ئەمەگ (ئەمەگ بەجێهێنان).
بەدم دادانەوه
مست. مت.»، «مک.» بەر پەرچ دانەوەی کەسێکی قسه دەکا و قسەکانی به دڵی یەکێک نەبێ که دە یان بیسێ.
ئاو بەردانەوە
[[ئاو+بەردانەوە]]
«مستـ..، متـ..» لە ئەستێڵ یا هەر شوێنێکی تر، کە ئاوی تێدا کۆبووبێتەوە، ئاو ڕەوانەی شوێنێکی دیکە کردن، بۆ هەر مەبەستێ بێ.: ئاوەکەی بەردا بۆوە و خۆی لە بن سێبەرێکدا پاڵی دابۆوە، ئەو ئاوە بەردەنەوە بۆ تووتنەکانتان. *ئاو بەرەوەدان. //ئاو گرتن.
ئاوڕ لێدانەوە
«مستـ. متـ.»، «کنـ.» ۱-چاودێری کردنی کەسێ، بە تەنگ کەسێکەوە بوون: ۲-بە لوتف بوون لەگەڵ کەسێ ٭ئاوڕ وێدان.
ئاگربەردانەوە
«مستـ. متـ.»، «سیمـ.» ئاگرتێ بەردان، سووتمان پەیداکردن لە شوێنێ.: چەتەکان ئاگرێکیان بەردایەوە خێرا کوژاندیانەوە.
ئاڵوو هەڵدانەوە
«مستـ. متـ.» دەست پیدا هێنان و داماڵینی «ئاڵوو» لە دیوی دەرەوەڕا، بۆ نیشاندنەوەی ئاوساوییەکەی و چاککردنەوەی. تێبــ. ــ لە کوردەواریدا، کە ئاڵووکەوت بەم جۆرە چارەی دەکەن. ا» چەند بەیانییەک لە خورێنی، بە قامکی گەورە لە دیوی دەرەوە و لە ژێرڕا بۆ سەرەوە دەستی پێدا دێنن و جاروبارەش پەنجەیان چەور دەکەن تا چاتر گەرمی دابێنێ و پاشتر دابماڵدرێ. ب» چەند بەیانیان لە خوڕێنی پەنجەی گەورەی دەست دەنوشتێننەوە و قەفی ناوەڕاستی بە بەرزایی دەخەنە نێوانی دوو ڕیزی ددانەوە و ماوەیێک بەم جۆرە دەیهێڵنەوە. ئەمەیان تەنیا بۆ ئاڵووی قوڕگە. * ئاڵوو هەڵدانەوە.
بادانەوە
[[با + دانەوە]]
(مست. لا.) ١- پەشیمان بوونەوە، هەڵگەڕانەوە. ((بادانەوە عەیب نییە.)) ٢- ڕێگا گۆڕین و بە ڕێگایەکی ترا (چ ماددی چ مەعنەوی) ڕۆیین. هەر سەری ئەسپەکەی بادایەوە و بەغار ڕووی کردە ماڵی کویخا. ٣- هەر بە ڕێگای خۆدا ڕۆیین بەڵام بە کەوانەیەک یا زاویەیەک کەوتنە سەر ئیتجاهێکی پێچەوانەی پێشوو. ((ساقیا وا بادەوە، وا بادەوە(( ((ڕوو دە لای من کە بە جامێ بادەوە)) (هێمن).
بادانەوە سەر...
(کن.) وازهێنان لە شتێ، لە کارێ یا لە کەسێ و گەڕانەوە سەر ئی دوێنێ. حەمەم دیت دیسان بایداوە سەر کەبابچی.
بن ڕدێن هەڵدانەوه
«مست. مت.» تاشینی مووی ئەو شوێنە تا حاستی چەناگه.
بناغەدانەوه
«مست.» مت.»، «مک.» هەڵکەندنی ز ەوی و گەیاندنیه سەر «خار» و ئاماده کردنی بۆ هەڵچنینی ئەو بەشەی «دیوار» که له ئاستی زەوی نەویتره.
بەردانەوه
[[1-به‌ر/4+دانه‌وه]]
، «مست.، مت» خستنه خوارەوەی شتێ یا کەسێ له شوێنێکی بەرز ڕا: فڕۆکه بۆمبای بە ردایەوه پەرداغەکەی بە ردایەوە و شکاندی
بەڵغەم پێدانەدان
«کن،» بۆ بە پیاو نەزانین و بە هیچ و پووچ زانینی کەسێک.::یەکێکی وایه بی بینی بە ڵغەمی پێدانادەی.