«نتـ.» خزمەتکارێکی لە دیوەخانی میران و ئاغایان و دەربارەی پاتشایان، بۆ هەڵگرتنی ئافتاوە و ئاو بە دەستی خەڵکدا کردن، تەرخان کرابوو. □ «من کەمتر کەنیز پەرەستار تۆم» «من ئافتاوەدار، خزمەتکار تۆم» «خانا - ٢١٩»

«ستـ.» ۱_شوێنێ کە ئاوی زۆر بێ.: شارباژێڕ وڵاتێکی ئاودارە. ۲_میوەی تەڕ و تازە کە ئاوی زۆر هەبێ: بە سێ پرتەقاڵان پەرداغێ ئاویان نەبوو. کەچی کابراش دەیکوت زۆر ئاودارن. ۳_جەواهیراتی چاک و بەردی بە قیمەت کە بریق و باقی هەبێ.: ئەم یاقووتە زۆر جوان و ئاودارە. ۴_ڕەنگی زەرقی و بەرقی و بە ورشەوورش. ٭۲_ئابدار

«سفا.» کەسێکی ئاژەڵی هەبێ، خاوەنی حەیوانی وردە * مەڕدار.

١- «سفا.» حاڵی کەسێکی بە شتێک یا کارێک بزانێ، خەبەرداری بێ: هەر خۆی ئاگاداری ئەم ئیشە بوو. هەر ئاگادار نەبوون لە دەرەوە چ باسە. * «سنـ.» ئاگا/ ٢٠٢ - «نفا.» کەسێکی یەکێک یا شتێک دەپارێزێ: خوا ئاگاداری بێ ئاگاداری منداڵەکان بە.

«مستـ. لا.» بە باس و خواس، کارێک یا مەسەلەیێک زانین، خەبەردار بوون. * ئاگا لێ هەبوون.

«مستـ. متـ.» خەبەردار کردنی کەسێک لە کارێک، لە باسێک یا لە مەسەلەیێک، ڕاگەیاندنی خەبەرێ «لە بابەت هەرچی بێ» بەکەسێ.: ئاگاداری کاووس بکەن یاگای لە خۆی بێ. پێش ئەوەی من بچم خەسرەو ئاگاداری کردبوو.

«نتـ.» دارێکی ڕاست و درێژە، نە زۆر ئەستوور نە زۆر باریک، بۆ دارەڕای خانوو بە کار دێت.

«سفا.» تمـ: ئاڵۆشاوی ١ و ٢ «ا».

(نت.)، (کئێر.) کەسێکە کە مڵکیان بۆ ماوەیەک لە خاوەنی بە کرێ دەگرێ.

(ست) ئەو کەسەی دەستەڵاتی هەبێ، ئەوەی هەقی کردن و نەکردنی کارێکی هەبێ. خۆتان ئیختییارداری ئێمە و ئەوانیشن. باوک ئیختییارداری کچی خۆیەتی. ((یای خەزاڵ، عەمرم، کێ لەسەر وڵاتی سوورچی و زراران دەکەیە سوورباش و ئیختییادارە)) (تحفە: ج١- ٣٥٠).

(نمس.) توانایی، دەسەڵات. ئەوەند ڕووت و ڕەجاڵە ئیقتیداری نانی شەوی نییە. ((حسب الامر شای گەردوون ئیقتیدار)) (( نەقیبان بەزم خەرگەی زەڕ نیگار))

(سفا.) تم: ئیماندار.

(سفا.) کەسێکی باوەڕی بە دینی ئیسلام هەبێ. خوا عافووی کا ئیشاڵڵا لە ڕێزی ئیماندارانە و دەچێتە بەحەشتێ. ٢- کەسێکی باوەڕی (بە هەرچییەکی بێ) بەهێز بێ.

«نتـ.» جۆرێک ئەستێرەن کە کلکێکی کەم و زۆر درێژیان هەیە و ناوبەناو لە «منظومه شمسی» نیزیک دەبنەوە و دەبیندرێن، کلکەکەیان لە «غاز» و «هەڵم» پێکهاتووە. ٭«بکـ.» ستێرکی بدوو «تمـ: ژابا- ۹»، ستەیر دوڤ «تمـ: کفـ- ٦۸۹»، «گەڕووسی، کرماشانی» ئەسارەی دومدار «تمـ: دۆمۆرگان، لێکۆڵینەوەی زمانەوانیی لەهجەکانی کوردی- ۱۱۱». ئەستێرەی گەڕۆک_ «نتـ.»، «تتـ.» ئەو ئەستێرانەن کە بە دەوری ڕۆژا دەخولێنەوە، خۆیان هیچ ڕووناکییان نییە و نووری هەتاو ڕووناکیان دەکا، زەوی یەکێکە لەوان کە تا ئێستا «نۆ» یان ناسراون و تێکڕا پێیان دەڵێن «منظومەی شمسی» و بەپێی نیزیکی و دوورییان لە ڕۆژ ئەمانەن: عطارد «له هەموان نیزیکتره له ڕۆژ»، زوهرە، ئەرز «زەوی»، مریخ، مشتەری، زحل، ئۆڕانووس، نێپتۆن. هێندێ لەو گەڕۆکانە یەک یا چەند ئەستێرەیان هەیە کە بە دەوریاندا دەخولێنەوە و پێیان دەڵێن «مانگ»، زەوی یەک «مانگ» ی هەیە. ئەستێرەی مانگێ: «نتـ.» ئەستێرەیەکە دەگەڵ مانگ دەردەکەوێ و لەسەرەتای مانگدا زۆر لێی نیزیکە هەتا مانگ گەورەتر دەبێ، ئەیش زیاتر دوور دەکەوێتەوە. ئەستێرەی نەگەر: «نتـ.»، «تتـ.» ئە ئەستێرانەن کە لە جێگەی خۆیان نابزوون «لە مەدارێکدا ناسووڕێنەوە»، ئەمانە خۆیان ڕووناکییان هەیە وەکوو گەڕۆکەکان نەک هەر سارد بوونەوە، بەڵکوو گەرماییشیان زۆرە و سروشتیان وەکی هەتاوە. ئەوانەی زۆر لێک نیزیکن «نسبیا» لە شەوا کە ئاسمان ساف و بێ هەور و هەڵابێ، وەکوو پەڵە هەورێکی سپی دیاری دەدەن. «کاکەشان» یەکێکە لەو پەڵە هەورە مەزنانە کە ۱۸میلیون ئەستێرەی گەورە و بچووکی تێدا کۆبۆتەوە و هەر چەندێکیان دەورەی ئەستێرەیەکیان داوە و بوونە «منظومه» یەک چوار ساڵی پێ دەوێ تا «نوور» ی نیزیکتری ئەستێرەی نەگەڕ بگاتە زەوی، لە کاتێکدا دەزانین کە لە هەر سانییەیەکدا نوور ۳۰۰هەزار کیلۆمەتر ڕێگا دەبڕێ.

«نتـ.» جۆرە دارێکە، توێکڵ و دارەکەی سپییە، درێژ و ڕاست هەڵدەچێ، گرێ و گۆڵ و خوار وخێچی تێدا نییە، بۆ کاروباری دارتاشی و دارەڕای خانوو کەڵکی لێ وەردەگیرێ و کاغەزیشی لێ دروست دەکرێ. هس.: ئەسپین.

(نفا. سفا.) کەسێکی شتێکی بە ئەمانەت لەلا دابنێن، بۆ ڕاگرتن و پاراستن و چاوەدێری کردنی. مام عەولای سەوزیچی ئەمینداری باغی مکایلی بوو.

(ست.) حاڵی کەسێکی تووشی نەخۆشی ڕۆماتیزم بێ، ئەو کەسەی لەشی (با)ی تێدایە.

(نت)، ئەو گیاندارانەی باڵیان هەیە و دەفڕن. باڵدار هاتووە باڵی وەراندووە، ناڵدار هاتووە و ناڵی وەراندوە. - (کن.)، جێگایەکی پر مەترسیە کە هەر کەس ڕووی تێکردووە ڕزگاری نەبووە. *باڵندە، پەلەوەر، مەل. (جنو) بالۆنە. (سن.) باڵنە.

«ست.» حاڵی هەر کەسێ یا شتێ ئەهەمیەت و ئیعتباری هەبێ.

هەر شتێکی بریسکەی هەبێ و بدرەوشێتەوه. «بزماره و بزماره، سۆلی بریقەداره» «فولکلۆر» .