تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان

X
   
 
   


سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئئیحتیڕامی خۆ ڕاگرتن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١-ڕەفتار کردنی کەسێ بەجۆرێ کە خەڵک قەدری بزانن و حورمەتی بگرن. ٢- (کن.) بێ ئەدەب نەبوون. با ئیحتڕامی خۆی ڕاگرتبا و هێندەی قسەی زیادی نەکردبا تا وای بەسەر نەهاتبا.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باوبژ له زگی خۆ دەرکردن
«کن» تووڕ بوون و هەڕەشه و گوڕەشه کردنی بەقسه:: لێیگەڕێن با هەر چی باوبژی لەزگی دایه دەری کا. تێبــ.- ئەم کینایەیە له لەئەسڵا بە مانای «تڕ کەندن» ه «تم:٣- با/٣» بەڵام ئێستا ئەم مانایەی لەدەست داوه و تەنیا بۆ بە سووک حیساب کردنی کەسێک بەکار دێت، هەروەکوو هەڕەشە و گوڕەشەکانی به «تڕکەندن» دابێنن.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
به خۆ فشین
«مست. لا.»، «مک.» شانازی بە خۆ کردن، بە دەست و باسکی خۆ نازین.::ڕۆستەمی زاڵیش وا به خۆی نەفشیوه
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بە کاوە خۆ
[[ به‌/2+ كاوه‌خۆ؟]]
1- «بنت.» بە هێواشی. بێ تاڵوو کردن. لەسەرەخۆ. 2- «ست.» حاڵی ئادەمیزادێکی له کاراندا لە سەرەخۆ بێ و تاڵووکه نەکا.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
خۆ بادان
(مست. لا.) آ) فیز و ئیفادە لە خۆ دیاری کردن، دەعیە و تەکوبور فرۆشتن. ب) ڕاسان و تووڕە بوون بۆ پەلاماردانی کەسێ. ئێش و ئازارێکی لە لەشی ئینساندا جێ گۆڕکێ دەکا و هەر جارە لە شوێنێکی سەر هەڵدەدا (تم: باداری).
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
خۆ له بووسەدان
مست. لا.) خۆشاردنەوە لە شوێنێکی نەدیو بە نیازی خراپ. * کەمین کردن.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
له خۆ بووردن
«مست. لا.» فیداکاری له پێناو دین، بیر و باوەڕ، نەتەوه و نیشتمان- یا هەر شتێکی تر.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بنێشت خۆش کردن
«مست.، مت.» 1- کوڵاندن و پاڵاوتن و قاڵ کردنی بنێشت. 2- جاوین و نە رم کردنەوە ی بنێشتی ڕەق. تێبــ.- بنێشت پاش کوڵاندنی ڕەق و تورت دەبێ و منداڵ نازانن بیجاون، هەر لە دەمیاندا ورد بوو قوتی دەدەن، بۆیه یەکێک «دایکیان، خوشکی گەور یان لەپێشدا بۆیان دەجوێ تا نەرم دەبێتەوه و لەبەر یەک دەکشێ.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بنێشته خۆشکه
«نت.»، «مک.»، «کن.» تم: بنێشت • کردن به بنێشته خۆشه ی...
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بۆن خۆشکه
«تت.» گیایەکی بۆنخۆسه، لە زەوی بووره دەوڕوێ، نیو میترێک بەرز دەبێتەوه، لاسکی درێژه لق و پۆپی چڕ و پڕه، گۆڵی وەکوو ئی بابوونه وایه، شیرەیێکی لێ دەگیرێ و زۆر تاڵه، ژەهرە و زەمانی پێشوو بۆ چاک کردنی نەخۆشی ئیفلیجی، لۆغه، لەرزۆکی، فێداری، نەخۆشی مە عدە و جەرگ و کرمی ناو زگ، کەڵکیان لێ وەرگرتووه.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاو بە خۆدا کردن
«مستـ. متـ.» ١- خۆ شوشتنی بە پەله، بۆ دەرکردنی ماندوویی لەش و ڕزگار بوون لە گەرما و ئارەقە و... ٢- غۆسلی شەرعی بەجێ هێنان، خۆپاکردنەوە لە لەش پیسی، بەو جۆرەی شەریعەتی ئیسلام دایناوە.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر خۆرە
[[ئاگر + خۆر «خواردن» + ە ــ ئە/١]]
«نتـ.»، «سنـ.» تمـ ؛ قەقنەس. «تمـ: مخـ: جـ ١- ١٧».
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر خۆشکەر
[[ئاگر + خۆش + کەر «کردن» ]]
«سفا.»، «مکـ.» کەسێکی فیتنەیی دەکا، یەکێکی دەبێتە هۆی نێوان ناخۆشی و بەشەڕهاتنی خەڵک: ئاگرخۆشکەری وا هەر نابێتەوە، ئەوەندەی مست لە چاوان دەی شارێکی بەشەڕ دەدا. پیاوی ئاگر خۆشکەر هەمیشە ڕوو زەردە.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگر خۆشکەرە
«نفا.»، «مکـ.» ئەوەی «کەسێ، شتێ، یا کردەوەیێک» کە ببێتە مایەی بەرپابوونی شەڕوشۆڕ و فیتنە لەناو خەڵکا، یا لە شوینێک: ئاگر خۆشکەرەی ئەم دێیە، ئەم هەتیوەیە، ئاگرخۆشکەرەی ناو میللەتان ئیمپریالیزمە.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بازاڕی خۆش
(نت) بازاڕێکە سەودا و مامەڵەی زۆری تێدا بکرێ، بازاڕی گەرم.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بانگی محەممەدی به ئاشکرا خۆشه
«کن.» کاری چاک پێویست با شاردنەوە ناکا.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەرات خۆر
«ست.» ئەو کەسەیه که «1- بەرات /1» وەردەگرێ و ئیشێک دەکا.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەرتیل خۆر
«نت.»، «سفا.» » کەسێکی ئاماده بێ بەرتیل وەربگرێ، حاڵی ئەو کار به دەستەی کاری خەڵک ڕاناپەڕێنێ، یا گرێ و گۆڵی تێدەخا و هەتا پارەیەک شتێکی نەدەنێ جێبەجێی ناکا.:؛ بەرتیل خۆرێکی عەجایبه. کوڕه بەرتیل خۆرت نەدیوه، ئەمه کەی بەرتیل خۆره.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەقەدبەڕ ه ی خۆت پێ ڕاکێشه
«تم:خا، پەند، ل-119»، «کن.» له ئەندازەی توانستی خۆت زیاتر داوا مەکه.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەڕووله خۆره
[[ به ڕووڵه /2+ خۆر «خواردن» + 5-ئه/1]]
«نت.»، «مک.» کونی شیلەپه که «بەرووله /2» ی تێدەخرێ بۆ ئەوەی له باسکیشی توندکا.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
خۆئەنگاوتن
(مست. لا.) لە کاتی ڕۆیشتنا بە پاژنەی کەوشی لاقێک لە گوێزینگی قاچەکەی تر دان و بریندار کردنی.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
خۆبەخت کردن
[[1-به‌خت/1ڕه‌ش]]
مست. لا.» گیانی خۆ دۆڕاندن، سەر له ڕێگای شتێکا دانان. مردن لە پێناو نەتەوه
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بازاڕخۆشی
(حمس) کڕین و فڕۆشتنی زۆر لە بازاڕا، دەستاودەست کردنی کاڵا و کەلوپەل بەخێرایی. *بازاڕگەرمی
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بۆنخۆش
«ست.» تم: بۆندار.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاخۆران بخوران
«نتـ.، متـ.»، «سیمـ.» ١- چلۆنایەتێ ئیشی کەسێ، وڵاتێ یا ئیدارە و ڕێکخراوێک کە هیچی بەسەر هیچەوە نەبێ. ٢- پشێوی و بەربەشۆیی ٣- کەس ئاگا لە کەس نەبوون. ٤- هەر کەسە بۆ خۆ بوون * «مکـ.» ئاخوران زاخوران.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاخۆران زاخۆران
«نتـ.، ستـ.» «مکـ.» تمـ: ئاخۆران بخۆران. تێبــ. ـ زاخورانی عەشیرەتێکی کوردن لە مەڵبەندی هەوشاری کوردستانی ئیران.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئارەقخۆر
[ [٢- ئارەق ١ + خۆر «خواردن» ] ]
«سفا.»، ئەو کەسەی هەمیشە ئارەق دەخواتەوە.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوخۆر
«نفا.» ئەو کەسەی لە حاڵی ئاوخواردنەوەدایە یا تینووی بێ و بیهەوێ ئاو بخواتەوە. «ڕەحمەت لە ئاوخۆر» لە شوێنێکی خەڵکی زۆر لێ کۆ بووبێتەوە «وەک مزگەوت» یەکێک ئاو دەگێڕێ و ئەم ڕستەیە دەڵێ، تا هەرکەس تینووی بێ داوای ئاوی لێ بکا.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوخۆری
[[ئاو+خۆر «خواردن» +ئی]]
«نـتـ.»، «کئێر.» ۱_دەفرێکی بلوور یا گڵێنە یا هەر شتێکی ترە کە ئاوی پێ بخورێتەوە. ٭پەرداغ، شەربە/۲، گلاس، لیوان. ۲_ «سنـ.» تمـ: ئاوە خۆرە.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوەخۆرە
[[ئاو+ئە+خۆر «خواردن» +ئە]]
«نتـ.» ۱-مەغزی دار و درەخت، کە لە ناوەڕاستیدایە و پاش توێکڵ و بەشە سەختەکەی دێت، هەر لە جسنی دارە بەڵام تۆزێ فشەڵە، ئیشی ئەوەیە ئاوێکی ڕەگ و ڕیشەی درەخت لە زەوی وەری دەگرن ئەویش هەڵی دەمژێ و لق و پۆپی دارەکەی پێ تێراو دەکا. ۲-ئەو لوولە قەفقەفەیە کە خواردن و خواردنەوەی لە ناو دەمڕا پێدا دەچێتە ناو ورگی گیاندارانەوە. ٭سوورێچکە، سوورێنە، قوڕگ. گەروو. ۳-جۆرێک ڕاوەکەوە، ڕاوکەو لەو کاتەدا کە بۆ ئاوخواردنەوە دێتە سەرکانی. «هو.» ئاوە وەرە. ڕاوە سەر کانی.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرخۆش کردن
«مستـ. متـ.» ١- دەست تێدان و تێک وەردانی ئاگر «کۆکردنەوە و خستنەسەریەکی سووتەمەنی ناو سۆبە و ئاگردان» تا باشتر بسووتێ. ٢- تێک وەردانی ئاگری خوڵووز و تەپاڵە و... تا خۆڵەمێشەکەی لەسەرلاچێ و تینی زۆرتر بێ. ٣- «کنـ.» قسە هێنان و بردن لە نێوان دوو کەسا کە نێوانیان ناخۆشی بێ، ناخۆشتر کردنی نێوانی دووکەس، فیتنەیی کردن.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باخۆش
[[؟]]
(مک.) گەورەتر لەچاو شتێکی دیکە. ئەو کەوشە تۆزێ بە پێم بچووکە ئەگەر هەوایەک با خۆشتر بێ باشترە. شیروان تۆزێ لە نەریمان باخۆشترە.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بخۆر
[[٢-ب/٢+خۆر «خواردن» ] ]
«سفا.» ١- حاڵی کەسێکی زۆر بخوا *خۆرا. زۆر خۆر ٢- «مج.» حاڵی کەسێکی زۆر حەز له خواردن بکا. * نەوسن. «مک.» چڵێس.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەخۆداهاتن
مست.، مت.» 1- پێگەیشتن و هەڵدانی گیاندارێکی زیندوو، گەوره بوون و قەبووڵ بوونی. «عا.» نمو. 2- دە ست بەخۆدا هێنان خۆ ئاراییش کردن، خۆ جوان کردن.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەخۆوه
ست.» حاڵی ئینسانی قەەڵەوی تێکسمڕاو.* تەنوومەند.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەرازخۆر
«نت.، ست.» 1-کەسێکی گۆشتی بەراز بخوا. 2- لەقەبی عەشیرەتی قەڵخانییە که له مەڵبەندی کرمانشا دادەنیشن و تا ئێستاش گۆشتی بەراز دەخۆن.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەرخۆڵه
[[به‌رخ/1+ئۆڵه/٢]]
«نت.» 1- بەرخێ کە هێشتا ساوا بێ. 2- «مج.» دایک بۆ خۆشەویستی منداڵی خۆی پێ دەلاوێنێتەوه. «ئۆخەی بەرخۆڵەی شیرینم، یاخوا مەرگت نەبینم» .
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەفرخۆرکه
«نت.» پرووشە بەفرێکه له ئاخر و ئۆخری زستانا و پاش ئەوەی تە شقی زەوی دەشکێ، لە هەورێکی ئەستووری چڵکن دەبارێ و پاش ئەوه گەلێ شوێنی پێدەشتان بەفریان لێ دەچێتەوە و دەبنە ڕەشانگ.
سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
کردن به بنێشتەخۆشەی ژیردان
«کن.»، «سیم.» زۆر دووپاته کردنەوەی قسەیەک. زۆر باسی شتێ کردن.

مافی لەبەرگرتنەوە © 2014 - 2024 وشەدان
پ‌.هـ.د پێوەندی هاوکێش وەرگرتنی قەدبڕی سایت