تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



برنج جاڕ
«نت.»، «کعر.» «تم: برنجه جاڕ.
برنجه جاڕ
[[١-برنج+٣-ئه/٢جار]]
«نت.» ئەو مەزرایەی برنجی لێ چێندراوه پاش دروونه وەی مەرەزە. *برنج جاڕ. مەرەزە جاڕ.
ئارەقی جاترە
[[ عا.: کو.] ]
«نتـ.» ئارەقێکە لە جاترە «تمـ: ــ» کە گیایەکی بۆ نخۆشی کوێستانە، دەگیرێ و بۆ زگ ئێشەی جۆربەجۆر ئەخورێتەوە، تامی وەکوو نەعنە وایە بەڵام تاڵ و تیژترە، خواردنەوەی قڕقێنە دێنێ بۆیە بۆ تەعب بوونیش «ئینتەلا» بەکاردێت.
ئاڵف جاڕ
[[ئاڵف + جاڕ]]
«عا. کو.»، «نا.»، «سنـ.» ئەو شوێنەیە گیای وای لێ دەڕوێ بۆ ئاڵف دەست دەدا و ماڵاتیشی لێ دەلەوەڕێ. * جێ لەوەڕ، لەوەڕگە.
باسکە جاو
[[(باسك /3+ 5 - ئە/1 )هەوجاڕ]]
(نت)، (کعر) تم: باسکێش.
بامجان فەڕەنگی
«نت»، «سن»، تم: بایینجان / ٢-ب.
بایینجانی
[[بایینجان/١-ب+٣-ئی]]
«ست.»، «مک.» ڕەنگی بەڕەنگی توێکڵی بایینجانی ڕەش، بنەوشی تاریک.
ئاسنجاو
[[ ؟ ]]
«نتـ.»، قاپ و قاچاغی مس و زەرد یە هەر مەعدەنێکی تر کە لە ماڵێکا هەبێ: ئاسنجاوی ئەم ماڵە باری ئێسترێکە. * «هلـ.» هیربار.
ئاو هەڵێنجان
[[ئاو+هەڵ «پێبفـ.» +هێنجان «فعـ.» ]]
«مستـ. متـ.» ۱-بە دۆڵچە ئاو لە کارێز و چاڵاو هەڵکێشان: چاڵاو کە مشکی تێکەوت دەبێ حەوت ستڵ ئاوی لێ هەڵێنجن «هەڵ هێنجن» ئینجا پاک دەبێتەوە. ۲- بە قاپ یا ئاوگەردان ئاو لە دەفرێک بەتاڵ کردن.: ئاوی سەر مەنجەڵی گوڵاو، کە گەرم بوو، بە ئاوگەردان هەڵی دێنجن.
ئیجاب کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.)،(کعر.) پێداویستی کارێک یا شتێ بە (هۆ)یەک یا شتێکی تر. هیچ ئیجابی نەدەکرد ئەو قسەیە بکەی. ئیجاب بە هاتنیان ناکا. ئیجاب بەوە ناکا خۆتان ئەزیەت مەدەن.
ئیجاد کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) ١- داهێنان، دروست کردن، هێنانە وجود. ((نایبی ڕەئیس مەجلیسی ئەعیان)) (( ئیجاد کونندەی تاریخی کوردان)) (سەلام- ١٩٥). لەوەتی خودا ئەم دنیایەی ئیجاد کردووە شتی وا نەبووە و نە دەشبێ. ٢- (مج.) پەیداکردن، وەدەست هێنان. لە بن ئەرزیش بێ بۆت ئیجاد دەکا هەر تۆ و فەریکە کەشک.
ئیجارە
[[=عا.: اجارە، ایجار]]
ئیجارە کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) کاری بەکرێ گرتنی مڵکێک لە خاوەنی بۆ ماوەیەک، بەرامبەر میقدارێک پارە (حاسڵاتیش ئەگەر باغ، بێستان و... بێ) * بەئیجارەگرتن.
ئیجارەدار
[[عا. کو.]]
(نت.)، (کئێر.) کەسێکە کە مڵکیان بۆ ماوەیەک لە خاوەنی بە کرێ دەگرێ.
ئیجارەنامچە
[[ئیجارە+ نامە+چە]، [عا. کو.]]
(کئێر.) تم: ئیجارەنامە.
ئیجارەنامە
[[ئیجارە+نامە]، [عا. کو.]]
(نت.)، (کئێر.) سەنەدێکە لە نێوان خاوەن مڵک و ئیجارەدارا ئاڵ و گۆڕ دەکرێ و تێیدا دەنووسرێ کە مڵکەکەی بۆ ماوەی چەند ساڵ یا چەند وەرز بەدەست ئیجارەدارەوە دەبێ و چەند و چۆن پارە و حاسڵات دەدا بە خاوەنی مڵک. *ئیجارەنامە.
ئیجازە
[[=عا.: اجازە]]
(نمس.) ١- ماوەی کردنی کارێک بە کەسێک دان، بە ڕەوا زانینی کارێک بۆ کەسێک. ئیجازەی هەیە دانیشێ، ئیجازەی ئارەق فرۆشتن هەر بۆ مەسیحییەکانە، ئیجازەمان بدە با بڕۆین، قوربان ئیجازە بفەرموو سبەینێ بێینەوە. ٢- ڕێگەی کار نەکردن و نەچوونە سەر ئیش بۆ ماوەیەک، کە دەدرێ بە کاربەدەست و کرێکار و سەربازان و... *مەرەخەسی، مەرەخەستی. شێرکۆ حەوت ڕۆژی ئیجازە هەیە، چەند ڕۆژێ ئیجازە وەربگرە و ئیشەکانت تەواوکە.
ئیجازەی مار گرتن
(نت.) کارێکە شێخێکی تەریقەتی قادرت دەگەڵ دەروێش یا هەر کەسێکی تری دەیکا -دەدەمی دەتفێ، یا پەنجەی دەدەمی خۆی دەنێ و پاشان دەیخاتە دەمی دەرویشەکەوە...- و ئەمە بۆی دەبێتە ئیجازە، پاشان دەروێش یا ئەو کەسە بە بێ ترس ماران دەگرێ و پێیەوە نادەن.
ئیجازەی مەلایەتی
(نت.) کاغەزێکە مەلایەک دەیدا بەو مەلایەی کە قوتابی خۆی بووە و دەرسی پێ گوتووە، شایەدی بۆ دەدا کە خوێندنی تەواو کردووە و بۆتە مەلا (لێ بۆتەوە).
ئیلجاڕی
[[ئێل + جاڕ + ئی]]
(نمس.) ١- دەنگدانی هەموو عەشیرەتەکان بۆ بەرامبەری دوژمن یا بۆ هەر کار و فەرمانێکی تر کە پەیوەندی بە عەشیرەتەکەوە هەبێ. * عێلجاڕی. ٢- کۆکردنەوەی خەڵکی زۆر دژی کەسێک یا هەیئەتێکی کۆمەڵایەتی یاخود دژی کردەوەیەکیان. * ئیجماع لێکردن، گەلە کۆمەگی.
ئیمجار
[[ئیم + جا (جار)]]
(بنت.) تم: ئەوجا.
ئینجار
(بنت.) تم: ئەمجار، ئەوجا.
ئینجارەکانێ
[[ئینجار + ئە + کە (ئم: تەعریف) + ئان +ئێ]]
(بنت.) تم: ئەمجار. ئەوجا.
ئینجارەکە
[[ئینجار + ئە +کە (ئم.)]]
(بنت.) تم: ئەمجار. ئەوجا.
ئینجانە
[[؟]]
(نا.)، (کعر.) قاپێکی سواڵەتە بنەهوڵی تێدا دەچنن. * (کئێر.) گوڵدان.