«نفا.» کەسێکه لەو کان و جێگایانەی خڕکه بەرد دەگەڵ گڵ و خۆڵ تێکەڵه، به کرێ بۆ خەڵکی، یا بۆ خۆی هەڵدەکەنێ و دەیفرۆشێ.* بەڕد هەڵقەن.

«نت.» چه ڕخی خەرەکی خوری ڕستن.

«نت.» ئەو پێستەیە که دووگی مەڕ دادەپۆشێ، له کوردەواری دەهێندێ برین و کوان... ئەوانەی د ەگرن *«بک.» بەردووڤ.

«نت.» هەر شتێکی وەکوو پاره، جلوبەرگی کۆن که لەکاتی دە بە رکردنی بەرگی تازه بدرێ بە کەسێ یا میواندارێکی بە و بۆنەوە بۆ دۆست و ڕەفیقان بکرێ. تێبــ.ینی: ئەم ڕەسمه لەنێو ئاغاواتی کوردا باو بووه کە جلکی تازەیان بۆ خۆیان دەکرد، کۆنەکەیان دەدا بە دەست و پێوەند.

«حمس.» هەڵچنینی دیوار یا هەر کارێکی تری «بەنایی» که کەرستەکەی «بەرد» بێ.:: ئیمڕۆش بەرد کاریمان ماوه.

1- «نفا.» کەسێکە لەدەشت و چیا «بەرد» کۆدەکاتەوە به کرێ، یا بۆ فرۆشتن کێشەوەی دەکا بۆ ئاوەدانی. 2- خەڕەکێکه لە دار و تەخته دروست دەکرێ و جووتێکی پێکەوه دەبەستن و بەسەر پشتی گوێدڕێژی دادە دەن و له شوێنێکەوه بۆ شوێنێک «بەرد» ی پێ کێشەوه د ەکەن.

«مست، مت.» جسمێک له دەرەوه «بەرد، گولله...» لە دڵی کەسێک بدات. کوللەکە بەردڵی کەوتبوو بۆیە لە جێی خۆی سارد ببۆوه. 2- شتێکی مەعنەوی «شیعر، داستان،گۆرانی، قسه،...» یا «ئاکار، کردەوه، ڕەوشت و خوو،....» ی کەسێک یا خۆ هەر خودی پیاوەکه «له بەر هەرچێکی بێت» جێگایەک لە دڵی کەسێ یا کەسانێکدا بکاتەوه، و پە سەند بکرێ.* چوونه دڵەوه، وەبەر دڵ کەوتن.

«کن.» «نت.» بۆ شتێکی کە له دەس چووبێ و دۆزینەوەی گران و دژوار بێ یا هەر نەدۆزرێتەوه.

«نت»، «کن» نسکۆ و گیر و گرفتی ڕۆژگار::یاخوا قەت بەردی سارد و گەرمت وەبەر پێ نەیێت.

«نت.»، «هل» بەرخە مێیەکی دوو ساڵی تەواو کردبێ و پێی نابێتە سێ ساڵان. *(مک) شەک مەڕ.

(ست.) حاڵی هەر شتێکی لە (بەرد) دروست کرابێ. * بەردینە.

تم: بەردین.:؛شێره بەردینەکەی «بابل» دنیای بەشکڵی «ئافرەت» خستۆته ژێر چنگاڵی خۆی.

«نت.»، «مک.» بەردێکه لە تەبیعەتدا زۆره، ناوی کیمیایی «سولفاتی کالسیۆم» ه که هێندێک «ئاوی تێدایه، له کوورەی تایبەتیدا دەیپێژن، ئاوەکەی دەڕوا و خۆی دەبێتە «تۆز» ێکی سپی، بۆ کاروباری بەنایی به تایبەتی - سپیکاری ناو خانوو بە کەڵک دێت. ئەم بەرده له هەموو پارچە و مەڵبەندەکانی کوردستان به زۆری دەست دەکەوێ. * «سیم.» بەردە گەچ.

«نت.» تم: بەردە باران.

«نت.» جۆره سزایەکە بۆ تاوانباران له کۆنەوه له کۆمەڵگاکانی ئادەمیزادا باو بووه. «عا.» ڕەجم. * سەنگەسار. 2- تم: بەرده باران کردن/2.

«مست. مت» 1- تاوانبارێک بەم «سزا» یه گەیاندن. تێبــ.ینی: ئەم کارە بەشێوەی جیاجیا ئەنجام دراوه، لە هێندێک کۆمەڵکاگانی ڕۆژهەڵاتا، کابرای تاوانباریان هەتا ناو قەد لە زەوی گرتووه و دەستیان کردووه به بەرد تێگرتنی هەتا مردووه. له هێندێکیشیان له دەشتاییەک ڕایان گرتووه و خەڵکیان لەدەوری کۆ کردۆ تەوه و بە هەر لایەک ڕای کردبێ بەردی پێدادراوه.*سە نگسارکردن. 2- زۆر بەرد بە جێگەیێک دان و تێبــ.ینی: ئەم کاره ب ە نیازی تووڕە کردن و سوکایە تی بەسەر خاوەنی جێگەکە هێنان دەکرێت.

«نت.»، «مک.» بەردەرگا.

«نت.»، «کعر.» 1- نزیکی دەرگای حەوشەی ماڵ بە دیوی کۆڵانێدا. 2- گۆڕایی «گەورە یا بچووک» لە پێش خانوو یەک بە لای دەروازەی خانوودا. *«مک.» بەردەرکه::منداڵینە بڕۆنە دە رێ لەبەر دەرگا بۆ خۆتان یاری بکەن.

«نت.»، «سیم.، سن.» تم:: بەرد ە ست.

«نت.»، «مک.» 1- مرۆڤێکی لە کارێکا و لە ژێر چاوە دێریدا یارمەتی کەسێک دەدا، ئەو کەسەی لە ژێر دەستی کەسێکا کار دەکا.:: با ئەو کچۆڵەیه بەردەستی چێشتکەرەکە بێ. 2- ژوورێکه لەناو ماڵی دەوڵەمەنداندا تەرخان دەکرێ بۆ دانیشتن و کاری ناو ماڵ تێداکردن.:: بچۆ ژووری بەردە ستان کتێبــ.یک لەوێیه بۆم بێنه. 3- هەرشتێکی لە هاوچەشنەکانی خۆی جیا بکرێتەوە بۆ ئەوەی دەم و د ەست کەڵکی لێ وەربگیرێ:: د ەفتەری بەردەست. پووڵی بەردەست.، * «سیم. سن.» بەردەس.