«ستـ.» ١- ناڕێک، نالەبار. ٢- قسە، کار یا شتێ سەروبنی پێکەوە نە نووسێ. ٣- وەڵامێک پێوەندی بە پرسیارەوە نەبێ. ٤- حاڵی دوو شتی جیاواز لە یەکتر: ئەم فەرماییشتانەی ئێوە، وە ئاسمان و ڕیسمان دەچن. جوابێکی دایەوە ئاسمان و ڕیسمانیش نەبوو، قسەی وای دەکرد ئاسمان و ڕیسمانی چی؟ □ «بە حاتەم گەر بکەی تەشبیهی ئەم ئاغایە بێ عەقڵی» «کە فەرقی ئەم لەگەڵ ئەو ئاسمان و ڕیسمانی بوو» «رەزا ــ ٣٣». چوون بە ئاسمانا: «کنـ.» ١- خێرا و گورج و گۆڵ و بە تووڕەیی، لە حاڵی دانیشتنەوە هەستانە سەرپێ. ٢- زۆر تووڕە بوون و ئەرز بە خۆوە نەگرتن، لە شوێنی خۆ جووڵە جووڵ و گوڕە گوڕ کردن: هەر گوێی لە قسەکان بوو وەک فیشەکە شێتە چوو بە ئاسمانا.

«کنـ.» کاری بێ نەتیجە کردن، چونکوو هەتا سوور نەکرێتەوە چەکوچ کاری لێ ناکا.

«ستـ.» تمـ: ئاشەوان.

«مستـ. لا.» تمـ: ئاژاوەگێڕان.

«نتـ.» ئەو کەسەی لە سەر ئاش دادەنیشێ و چاوەدێری هاڕینی دان دەکا. ئەوەئ ئیدارەی ئاشی بە دەستە. * ئاسیاوان. «بکـ.» ئاشڤان، ئاشڤانچی «کفـ ــ ٥١»، «زا.» ئارەوانچی «ژابا ــ ٦» قەڕاش «جخـ: جـ ٢، ل ــ ٢٣٢»، کەڕاش «ژابا ــ ٣٢٨».

«نتـ.»، «مکـ.» پێشچاوکەیە کە لە چەرم یا موقەبا - بە شکڵی مانگی کەمتر لە حەوت شەوە - دروستی دەکەن و ئەو سەرەو سەرەکەی بەنێکی تێدەخەن. لە وەختی دروێنە یا کاری دیکەی کشتوکاڵا جووتیاران لە ناوچاوانیانی دهادەنێن و لە پشتە سەریان گرێی دەدەن تا تیشکی هەتاو لە دەم و چاویان نەدا.

«مستـ. لا.» «عا. کو.»، «مکـ.» سەرەو دەر کردن لە کاران، لە مەسەلەیەک، لە زانستێک، لێزانین: جەوهەر ئاقڵی بەوشتانە ناشکێ، هیچ نەم دەزانی خدر ئاوا ئاقڵی بە شیعر دەشکێ، جوامێر ئیتر گەورە بووە ئاقڵی بە چاکە و خراپە دەشکێ.

«مستـ. متـ.» کاو و جۆ، کردنە بەر وڵاغان.: با ئالیک بدەم جا دێم. خێرا بن ئالیک بدەن تا بڕۆین.

«مسـ. لا.» تمـ: ئاوسان.

«مسـ. لا.»، «جفـ.» تمـ: ئاوسان.

«مسـ. لا.»، «هو.» لە شوێنێکەوە خۆ گەیاندنە جێگایەکی دی. □ «هەر وەزۆر مەندەن ڕای ئامای نەفەس» «تای ڕیشەی تاقەت شییەنم جە دەس» «مەولەوی: مکبـ ــ ٩» * هاتن.

«نا.»، «بک.، شنـ..، هلـ..» قاپ و قاچاغی ناوماڵ کە چێشتیان تێدەکرێ، بۆ خواردن.: هەموویان لە ئامانێکیدا دەخۆن. تێبــ. ــ ئەم وشەیە هەر بەم مەعنایە لە زمانی ئاسۆری و کلدانیدا هەیە. * ئاوان. هس.: «عا» ئاوانی «ئەناء».

«نا.» ١- بۆ داوای نەکردنی کارێک دەخرێتە سەرەتای ڕستەوە: ئامان نەچن بە گژ منداڵی خەڵکیدا بچن. ٢- بۆ دەربڕینی بێزاری لە کارێ یا شتێ: ئامان لە دەس زوڵمی دەرەبەگ. ٣- بێزاری لە کەسێک: لە دەستی ئەم منداڵانەی وە ئامان هاتووە. ٤ - بۆ پەنابردنە بەرکەسێ و داوای یارمەتی لێکردنی: قازی بە قوربانت ئامان لە دەستی ئەم مێردە ڕزگارم کە. ٥- بۆ پاڕانەوە: ئامان نەکەی، بە ئامان و زامن لە کۆڵی نابێتەوە. * ئەمان، پەنا، هانا. ٦- «مەنگوڕایەتی» ناوە بۆ ئافرەت، وەک نیشانەی بێزاری لە مناڵی زۆر یا کچی زۆر.

«مستـ. متـ.» داواکردنی پەنا لە کەسێ، داوای جێگا و ڕێگای خۆشاردنەوە کردن، خۆ خسنتنە پەنای یەکێ لە ترسان «ترسی هەرچی و هەرکێ بی».

«نتـ.» هەوایەکی کلاسیکی گۆرانی کوردییە.

«مسـ. لا.»، «هو.» هاتن و چوون. هات و چۆ. ئامووشۆ.

«نا.»، «سنـ.، هو.» تمـ: ئامێژەن/ ٢.

«ئمـ.» ١- ئامرازی کردنه سەرپشکی یەکێکە لە بەینی دوو کاراندا، دوو شتاندا.: ئان دانیشە ئان بڕۆ، ئان دوو ڕۆژ ئان سێ ڕۆژت زیاتر پێ نەچێ. ٢- ئامرازی شەرتە.: ئان بە گژیدا موچوو، ئان کە بە گژیدا دەچی تێیدا مەیەڵەوە. ٣- ئامرازی گومان و دوو دڵییە لە کارێک.: ئان ئەم کابرایە بێ ئاقڵه، ئان ئەوەی دیوتە بەراز نەبوون. ٤- ئامرازی پێشاندانی ڕێگای جیاجیایە بۆ پێکهاتن و جێ بە جێ کردنی کار و مەبەستێک.: ئەشکەوتەکەی «زەرزی» هێندە بەرزه، ئان دەبێ بە پەیژە بۆی سەرکەوی، ئان بە گوریس هەڵت کێشن. * یا، یان. تێبــ. ــ جیاکردنەوەی ئەو کارانەی بەم «وشە» یە پێکدێن، ڕێگای ئەوە ناگرێ کە کە خاسیەتێکی موشتەرەک لە هەمواندا بەدی بکرێ.

«مستـ. متـ.» ۱- بەرپا کردنی کۆڕی بەزم و مۆسیقا و گۆرانی، بە بۆنەی لە دایکبوونی مناڵ یا خەتەنە سۆران و شتی وا. ۲- کۆ بوونەوەی دەستەیەک بۆ ڕابوەردن و گۆرانی کوتن ٭ئاهەنگ کردن، ئاهەنگ گرتن، حەفلە، شەونشینی.

«مستـ. لا.» ١- ون بوونی زەوی و زار و هەر شتێکی تر لە ژێر ئاوا.: بەستێنی چۆمی مەهاباد، بەهاران ئاوی بەسەر دەکشێ. ٢- خنکانی کەسێک یا نوقم بوونی شتێک کە لە ناو ئاودا بێ و لە پڕ ئاوەکە لەبەر هەرچی بێ، تێکیەوە پێچێ و بیبا.