تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بانگی محەممەدی به ئاشکرا خۆشه
بانگێشتن
[[بانگ/١+هێشتن]]
١- «مست.» «مت.» تم: بانگ کردن ٢- «نت.» مێمانی، دەعوەت، زیافەت:: ئەو شۆ مالی کاوێسی بانگێشتنیانه.
بانگێڕ
[[١- بان+گێڕ «گێڕان» ]]
«نفا.»، «مک.» ئەو کەسەیه که کاری ئەوه بێ بەکرێ سەربانی ماڵان بە باگردان دەگێڕێ.* بانگووش.
بانگەشه
[[بانگ/١ +١-ئاش+٥-ئه/١]]
«نت.» ١- بانگێکی فرۆشیاری هەندێ کاڵای لادێیی و کشتوکاڵی «وەکوو میوه و...» له ئاواییدا دەیکا بۆ ئەوەی خەڵک بزانن که ئەو کاڵایه هاۆته ناو دێیەکان. ٢- «تت.» پڕو پاگەنده، دیمایه، تە بلیغات. تێبــ.- ١» من وا تێدەگەم که ئەم وشەیه له کوردەواریدا بۆ ئەم مەبەسته بەکار هاتووه که لە مانای یەکەمدا نیشانم داوه، چونکوو تەبلیغات و دیعایه کاری گەلێ تازەتر لەو ەی لە زمانی کوردیدا وشەیەکی ئاوا پەتی بۆ داندرابێ. ب) خوالێخۆشبوو مامۆستا گیو ئەم وشەیەی بە شکڵی «بالگا شه» و «بانگاشه» بە مانای پڕوپاگەندە نووسیوه «تم: مەهاباد، ل- ٦١، ٦٢». مامۆستا «مەلا ئەسعەد بانیخێڵانی» بەهۆی مامۆستا مەحەممەدی مەلاکەریمەوه ئەم وشەیەی بەشکڵی «بانگەشه» هەر بە و مەعنایەی که مامۆستا گێو نووسیوێتی، دەگەڵ کۆمەلێ وشەی تری ناوچەی «بان سیروان» بۆ ناردبووم. ج) بەلای منەوه «بانگەشه» شکڵێکی وشەیەکە که له «بالگاشه، بانگاشە» زیاتر گەشەی کردووه «مەتتورتره»، هەر وەکوو له وشەی «بانگە واز» دا دەیبینین «ئا» ی ئاواز بۆته «ئه» لەم وشەیەشدا «ئا» ی ئاش بۆته «ئه.» .
بانگەواز
[[بانگ/١+ئاواز]]
«نت.» ١- د نگێ که بۆ گاز کردنی کەسێ لە دوورەوه، بەرز دەکرێتەوه. ٢- تم: بانگ ڕاهێشتن.::بانگەوازێکە لە شاسوار بکەن با بێ چای بخواتەوه. بانگەوازیان کرد، ئیمڕۆ کەس لەماڵی خۆی دەر نەچێ. * جاڕ، قاو، هاوار. «سن،» هەڕاڵه.
بانۆک
[[٢-بان+ئۆك]]
«سفا.»، «مک.» ئەو کەسەیه کە بەرخ و کاریله د ەگرێ و دەیانخاتەوه بەر دایکیان که لێیان «نەبان» بووه، یا بەر هەر مەڕ و بزنێکی دیکه.
بانی
[[١-بان/٢+٣ئی]]
«مت» تم: بانوو.
بانیژه
[[١-بان/١+ئیژه=ئیچه «ئم:بچووكی» ]]
«نت.» ١- سەربانێکی بچووکه، که بە تەنیشت بانێکی گەور ەتر و تۆزێ بڵیندترەوه بێ. ٢- بانی ژوورێکی که لەبەردەمی ژوورێکی بەرزترەوه کرابێ و بۆ ژووره بەرزەکه بووبێته هە یوان.، *«سن.»، بانجیلە/١. ٣- شوێنێکی تەخته له «ئاش» دەکەوێته ژوور بەرداشەکانەوه، دانی لەسەر ڕۆ دەکەن و لەوێڕا دەڕژێته کونی بەرداشی سەرەوە و لە نێوان دوو بەرداشەکاندا ورد دەبێ.
باوانی
[[باوان+٣-ئی]]
«نت»،«سن» کەلوپەل و ئەسپابی ناو ماڵ و دیاری و... که بووک له ماڵی باوکی ڕا دەگەڵ خۆی دەیباته ماڵی مێرد. *«سن» ناو تێلانه «مک» جیاز. «جنو» باو، ونی.
باوەڕ گومانی
«نمس» له نێوان شک و یەقیندا بوون * دوودڵی «عا.» تردد، تشکک.
باڕاندن
[[ند.]]
(مست. لا.) دەنگی خۆدەرخستنی ئاژاڵ. بخنەکە دەبارێنێ. *باعاندن (سن.) باقانن.
باڕووتخانە
(نت.)، (کعر.) جێگایەکی تایبەتییە چەک و تەقەمەنی و کەرەستەی شەڕی تێدا دادەنێن، عەمباری تەقەمەنی. *(کئێر.) جبەخانە، قۆرخانە.
باڵ شکاندن
(مست. مت.)، ١-شکاندنی باڵی پەلەوەرێک. ٢-(کن) بێچارە و بێ دەسەڵات کردنی کەسێک، *لە باڵدان.
باڵانشین
(نت.)، کەسێکی جێگای لە لای سەرووی مەجلیسان بێ، پیاوی گەورە و ماقوڵ « ئەمێستەش شێخ عەلی باڵا نشینی ئەوجی ئیڕشادە + ئەویش وەک باوک و باپیری لە زومڕەی ئەولیا مەعدود » .(شێخ ڕەزا- چاپی ئەنجومەنی ئەدیبان)
باڵانشینی
(حمس.)، ١-لە لای ژوورووی مە جلیسان دانیشتن. ٢-(کن)، ماقووڵی، گەورەیی.
باڵوێز خانە
(نت).تم: باڵیۆزخانە.
باڵیۆزخانه
«نت»، «تت»، ئەو خانوو بەرەیەی د ەزگا و دائیرەی سەفیری دەوڵەتێکی له وڵاتێکدا، لێ دادەمەزرێ.:: باڵوێزخانەی عێڕاق لە مۆسکۆ. *باڵوێزخانە «کعر»، سەفاڕەت، «کئێر،» سەفاڕەتخانه.
باڵەخانه
[[باڵا/٢+خانه]]
«نت»، «مک، سیم، سن»، ژوور یا چەند ژوورێ که له سەرەوەی خانوو دروست دە کرا «چونکو خانووی کۆنی کوردەواری زیاتر یەک نهۆم بوون.»، «... جا ناردیه کن کوڕی خۆی: ڕۆڵه تەدارەکم بۆ گرتووی، ڕۆڵە ڕۆژی جومعە ی دەبێ وارید ببی بە کۆشک و باڵاخانەی خۆت» » (تحفه، ب١، ل- ٢٢٥». *«سن.» سەر خان «جنو.» باڵاخۆنه.
بایینجانی سوور
«نت.»، «مک.» تم: بایینجان /٢-ب.
بایینجانی ڕه ش
«نت.»، «مک.» تم: بایینجان /١-ب.