تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاسیاوان
[[ ئاسیاو + وان ]]
«ستـ.» تمـ: ئاشەوان.
ئاسید
«فرەنسی»، «کئێر.»، «نا.» تمـ: ئەسید.
ئاسیدە
[ = عا.: عسیدە ]
«نا.»، «مکـ.» خواردەمەنییەکی شیرنە لە ئارد و ڕۆن و دۆشاو دروست ئەکرێ. تێبــ. ــ ١- ئاردەکە لە ڕۆنا سوورئەکەنەوە و دۆشاوی دەکەن بە سەرا، لە سەر ئاگر دەمێنێتەوە تا باش تێکەڵاو دەبێ و پەیت دەبێتەوە. ٢- ئەم وشەیە لە موکوریان زیاتر لە ناو مەنگوڕان باوە.
ئاسیو
«نا.»، «سنـ.» ئازار بەڵا، زیان.
ئاسەوار
[[ ؟ ]]
«نتـ.»، «مکـ.» نیشانەیێکی ماددی کە لە کەسێ، خێزانێ، عەشیرەتی یا نەتەوەیێک و گیاندارانی تر دەمێنێتەوە و بەڵگەی بوونیانە.: هەیهوو! چەند لە مێژە مردووە هەر ئاسەواریشی نەماوە. گەلێک نەتەوە لە مێژوودا ناویان هەیە بەڵام ئێستا ئاسەواریان بڕاوەتەوە. □ «کشە، کش!، ڕەببی ئاسەوارت بڕێ» «ڕستەیێکە بۆ دەرکردنی مریشکان بە کار دێت».
ئاسەڕ
«نا.»، «سنـ.» تمـ: ئاستەڕ
ئاماسان
«مسـ. لا.» تمـ: ئاوسان.
ئاماسیان
«مسـ. لا.»، «جفـ.» تمـ: ئاوسان.
ئاماسیاگ
«نمفـ. لە: ئاماسیان» تمـ: ئاوساو.
ئامان خواستن
[[٣- ئامان + خواستن]،[عا. کو.]]
«مستـ. متـ.» داواکردنی پەنا لە کەسێ، داوای جێگا و ڕێگای خۆشاردنەوە کردن، خۆ خسنتنە پەنای یەکێ لە ترسان «ترسی هەرچی و هەرکێ بی».
ئاواتەخواستە
[[ئاوات + ٣- ئه‌/٢ + خواست «خواستن + ٢- ئه‌/٦» ] ]
«نمفـ. سمفـ.» شتێک، کارێک و مەبەستی کە بۆ وەدەست هێنانی، زۆر هەوڵ درابێ.: ئاواتەخواستەش وا نابێ. ٢- «کنـ.» هەرچی زۆر خۆشەویست بێ و بە دڵەوە نووسابێ. «بە تایبەتی منداڵ» .: کوڕە خۆ تۆ ئاواتە خواستە نی، بۆ وازنابێبی. * ئاواتی.
ئاڕاستە
[[ پهـ: ئاراستەک ]]
«نمغـ.»، «سیمـ.» ١- ڕازاوە. ٢ ڕێک و پێک کراو. ٣- ڕێکخراو «لە شکروسوپا». ٤- ئامادە. تێبــ.: هەر وەکوو لە وشەی «ئاڕا» دا باس کرا مەسدەری «ئاڕاستەن» ی پەهلەوی لە کوردیدا بووتە ڕازاندنەوە، بەڵام ئەم «نمغـ.» ەی وەکوو خۆی لێ بەجێ ماوە، کە لە سلەیمانی بەکاردێت و لەگەڵ «کردن» مەسدەرێکی تێکەڵی لێ دروست کراوە.
ئاڕاستە کردن
«مستـ. متـ.»، «سیمـ.، کعر.» ١- ڕووی چەک، خەبات یا قسە دە کەسێک، ڕێژیمێک یا بەروباوەڕێک کردن: بزووتنەوەی نەتەوایەتی کورد، خەباتی خۆی ئاڕاستەی ئیمپڕیالیستەکان کردووە. ٢- پێشاندانی ڕێگای کارێک بە یەکێک یا کۆمەڵێک، تەوجیهـ: پاڕتی ئەندامەکانی خۆی بە ئامۆژگاری پێشکەوتوانە، ئاڕاستە دەکرد. ٣- حەواڵە کردنی قسە و توانج و جوێن و مست و تێڵا و ئەو جۆرە شتانە بۆ یەکێک: خولە مستێکی ئاڕاستەی جوامێر کرد.
ئاگری پێوه نێی بۆ سۆی لێ هەڵناستێ
«کن.» زۆر ڕووت و ڕەجاڵ و نەداره.
ئیحساسات
[[عا.: احساس]]
(نا.)، (کئێر.) ئەو کەسەی کارەسات و ڕووداوەکان زوو کاری تێدەکەن و هەڵدەچێ، ئەوەی زیاتر بە دەنگی هەستەوە دەچێ تا عەقل. *(کعر.) عاتیفی.
ئیزن خواستن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١- داوای ئیجازە کردن بۆ کردنی کارێک. ئیزنمان لە مامۆستا خواست و هاتینەوە، دەبوایە ئیزن بخوازی نەک سەربەخۆ لیدەی بڕۆی. ٢- داوای ئیجازەی ڕۆیشتن لە خانەخوێ کردن، خواحافیزی کردنی میوان لە خانەخوێ. سێ ڕۆژ میوانیان بووین هەر ئیزنمان دەخواست ئیزنیان نەدەداین.
ئەختەر شناسی
«حمسـ» تمـ: ئەستێرە ناسی.
ئەساسی
[[عا.]]
«سـ.» ۱- هەر شتێکی پەیوەندی بە بناغەی کارێک یا شتێکەوە هەبێ.: قانوونی ئەساسی. ۲- بەشێک لە کارێ یا مەسەلەیێ کە لە بەشەکانی تر کاریگەرتر بێ، موهیمتر بێ.
ئەساسییە
[[عا.: اثاث]]
«نا.»، «کئێر.» کەلو پەلی ناوماڵ، هەرچی بۆ ئاوەدان کردنەوەی ماڵ پێویست بێ «ڕایەخ، پێخەف،...،...» ٭ئەسپاب/۳.
ئەستێرە ناسی
۱- «نا.». لێک دانەوە و حیساب کردنی هات و چۆ و هەڵاتن و ئاوابوون و بەرز و نزم بوونەوەی ئەستێرەکان و هەڵدان و هەڵێنانی ئەو کارەساتانەی بە پێی ئەم حیسابانە ڕوودەدەن. تێبــ.ینی: ئاشکرایە ئامانجی ئەم زانستە لە ڕابردوودا دەگەڵ ئێستا لێک جیاوازن. ۲- «حمسـ.» کاری زانایەکی ئەستێرە ناس. ٭ئەختەرشناسی، حیسابگەری.