تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەرازی غەزریو
1- بەرازێکی ڕقی هەڵستابێ و هەرچی بێته پێشی پەلاماری بدا. 2- «کن.» ئادەمیزادی ڕق ئەستوور هەر پیش بخواتەوه.:: تەماشای هەر دەڵێی بەرازی غەزریوه.
بەرازەوان
[به‌راز/1+3-ئه/2+وان]]
«نت.» ئەو کەسەیه که دەچێته بەر ڕەوەی بەرازان. شوانی بەرازان:: شێخی سەنعان حەوت ساڵی بەرازەوانی کرد.
بەرده عازەبه
[[به‌رد/1+3- یه/2+عازه‌ب+ 5-ئه/1]]
«نت.» گاشەبەردێکه لە لادێی کوردستان. جحێڵان هێزی خۆیانی پێ تاقی دەکەنەوه. تێبــ.ینی: نیاز لەم تاقی کردنەوه ئەوەیه بزانن باڵق بوون و کاتی ئەوەیان هاتووه ژن بێنن.
بەچەبازی
«حمس.» ئەنجامی کاری ئەو کەسەی حەز له لووسکه دەکات.* هەتیو بازی.
زیاد لە ئەندازە
تم: لە ئەندازە بەدەر. ئەم پاڵتۆیە زیاد لە ئەندازە گەورە و دەڵبە دەڵەی بۆ تۆ نەکراوە.
لە ئەندازە بەدەر
حاڵی شتێک کە لە حەددی مەعموولی تێپەڕیبێ. ((... دانەکانی ڕەش هەڵگەڕاون، هەموو، هۆی جگەرەکێشانی لە ئەندازە بەدەرە...)) (قەفتان: چیرۆک-٧٠) *زیاد لە ئەندازە، بێ ئەندازە.
١-بازوو
[[ست: بازوو. پە: بازووك]]
(نا)، (سیم) یەکەم بەشی دەستی ئینسان لەلای شانی ڕا، ئەو بەشەی دەست کە دەکەوێتە نێوان شان و قۆڵ * باهوو، باهۆ. باسک: « بازوەم جەتار، بلور ڕەخشان» «مەیگوون لەب چو لەعل، دانەی بەدەخشان» .(خانا-٧٦)
٢-بازوو
(ص.) ١-(مک.) حاڵی گایەک کلک و لاقی سپی بن. ٢-(جف) تم: ١-بازە. تێبــ. - (باز) لە لەهجەی جنووبیدا (بن لەهجەی لۆری) بۆ گایە ک دەگوترێ، نێو چاوان و کلکی پەڵەپەڵی سپی تێدابێ.
بخواز
[[٢-ب/٢+خواز (خواستن)]]
«سفا،» حاڵی کەسێکی زۆر داوای شت لە خە ڵکی بکات * خوازەڵۆک.
به ئەنداز «ه»
«بنت.» له قەدەر حاڵ، نه زۆر نه کەم، به حیساب. «نەڕووی فەرش گوڵ، مەست مەست به ئەنداز + گرتشان چۆپی وێنەی چوپی باز» .. «خانا- 62
ئازادیخواز
[[ ئازادی + خواز «خواستن» ]]
«نفا.» ئەو کەسەی ئازادی دەوێ، ئەوەی بۆ ئازادی وڵات یا میللەت یا بیروباوەڕی «ئازادی گشتی» خەبات دەکا: ئازادیخوازان لە پێناو ئازادی نەتەوەی کوردا بە گژ ئیمپڕیالێزم و نۆکەرەکانیدا دەچن.
ئازوباز
«نتـ.»، «سیمـ.» تمـ: ئازوبەزە.
ئاشتیخواز
«نفا.»، «تتـ..» ١- ئەو کەسەی حەز لە شەڕ ناکا. لایەنگیری ئاشتی ٢- ئەندامی «ڕێکخراوی ئاشتی جیهانی» کە لە پاش شەڕی دووهەم دامەزراوە و دژی شەڕ خەبات دەکا.
ئامباز
[[ ئام + باز = بازوو «باسک» ]]
«نتـ.» کاری دوو کەس کە یەکتر لە باوەش کەن، باسکیان تێک بهاڵقێنن.
ئامباز بوون
«مستـ. متـ.» ئاواڵە کردنەوەی دەست و باسک و لە کەسێک وەرهێنانە، بە جۆرێک دەستێ بە ژێر باسک و دەستێ بە سەرشانیدا لە تەختی پشتی کابرا بگەنەوە یەک، کابرای تریش هەر وا دەکا. تێبــ. ـ دوو دۆست کە ماوەیەک یەکتریان نەدیبێ ئامبازی یەک دەبن یا دوو کەس کە پێکەوە نیازی شەڕیان هەبێ.
ئامراز
[[پهـ: ئەوبزار]]
«نا.» ١- دەزگا، یان مەکینە و شتێکی کە بۆ جێ بە جێ کردنی کارێک کەڵکی لێ وەربگێرێ «چەقۆ، مشار، ڕەندە، قەڵەم...» : قەڵەم و کاغەز و مەرکەب ئامرازی نووسینن، ئوتۆمبێل و فڕۆکە ئامرازی باشن بۆ سەفەر، تفەنگ ئامرازی شەڕە. ٢- ئەدات «لە زمانەوانی و رێزماندا» : پاشبەند و پێشبەند ئامرازی داتاشینی وشەی تازەن لە زمانی کوردیدا. ئەلف و نون ئامرازی جەمعە. ٣- «مجـ.» هۆ. وەسیلە: ئیسڕائیل ئامرازی دەستی ئیمپڕیالیزمە. تێبــ. ـ بە لای منەوە، وشەی «هەوجاڕ» شکڵێکی تری ئەم وشەیە. * ئەمراز.
ئامڕاز
[٢[- ئام + ڕاز]]
«ستـ.»، «هو.» چلۆنایەتی کەسێکی، لەبەر خۆشەویستی یا ئەمینی لە کاروباری نهێنی یەکێ یا کۆمەڵێ ئاگاداربێ. مەحڕەمی ڕاز * هاوڕاز.
ئاواتەخواز
[[ئاوات + ٣- ئه‌/٢+ خواز «خواستن» ] ]
«نفا.، سفا.» کەسێکی بۆ وەداەست هێنانی شتێک، وەدی هێنان، یا وەدی هاتنی مەبەستێک زۆر بە پەرۆش بێ.: ئاواتەخوازی قومە جگەرەیەک بوو «نفا.»، بۆ قومە جگەرەیەک ئاواتەخوازبوو «سفا.»، ئاواتەخوازی جگەرە «نفا.»، پیاوێکی ئاواتەخواز «سفا.».
ئاواز
[[ستـ: ڤه‌چ «= گوتن»، «پهـ: ئاڤاچ، ئا + واز = واچ]]
(نا.)١- کۆمەڵە دەنگێکی کەبە هەوای تایبەتی جۆر بە جۆری مۆسیقا لە دەمی ئادەمیزاد یا هەندێ باڵندە دێتەدەر. □ «ئەمە نا قازه، نە بازه، ئەمە بولبولی خۆشاوازە «خۆش ئاواز» » «فۆلکلۆر». «وەکوو یەک دێتە بەر گوێی پیاوی ئەحمەق» «سەفیری بولبول و ئاوازی لەقلەق» «ڕەزا» ٢- دەنگی ئامرازی مۆسیقا بە هەوای تایبەتی. ٣- ناوە بۆ کچان. هس.: مەواچۆ، ماچێ، ماچان «هو.»، وات، واتە.
ئاوخواز
«سفا.» تمـ: ئاوکێش/۲.
ئۆینباز
«نفا.» ١- ئەو کەسەی کردەوەی وا دەکا خەڵک پێی ڕابوێرن. ۲- فێڵباز، کەسێکی کارەکانی ئاڵۆز بن و خەڵک سەرە و دەری لێ نەکەن.
ئیعتیڕاز
[[=عا؛ ئیعتیڕاز]]
(نمس.) ڕازی نەبوون بە کارێ یا قسە و کردەوەیەک. ئیعتیڕازم هەیە. هیچ ئیعتیڕازێکی نەبوو. ئیعتیڕازی پێشان نەدا.
ئیعتیڕاز کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) دەربڕینی ناڕازێتی بەرامبەر کار و قسەی کەسێ یا هەیئەتێ. ئەو هەموو ئیعتیڕازەشی کرد گوییان نەدایە.
ئیعتیڕاز گرتن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) دەربارەی کار و کردەوە، یا قسە و بڕیار، لە کەسێ یا هەیئەتێ وەدەنگ هاتن. لێ ڕاست بوونەوە و پێشاندانی ناڕازێتی. قبووڵ نەکردنی بڕیار.
ئیمتییاز
[[=عا.: ئیمتییاز]]
(نمس.) ١- جیاوازی نێوان دوو کەس یا دوو شت (بە لای چاکەدا بۆ یەکێکیان)، بە سەردا هەبوون. ئیمتیازی چی بەسەر خدردا هەیە. ئەو ئیمتیازە چییە بۆ شێرکۆ؟. ٢- ئیجازەیەکی دەوڵەت بۆ دامەزراندنی کارگە، دەرهێنانی مەعدەن، بڵاو کردنەوەی ڕۆژنامە و گۆڤار و... دەیدا بە کەسێ یا کەسانێ.
ئینقیڕاز کردن
[[عا.: ئینقیراز + کو: کردن]]
ئەفسوونباز
[[ئەفسون+باز (ری. فع.)]]
(سفا.)، (سن.) ١- کەسێکی کاری ئەفسوون کردن بێ. ٢-خەڵک خەڵەتێن *جادووباز، سیحرباز،فێڵباز،ئەفسوونگەر.ئەفسوونساز.
ئەفسوونساز
[[ئەفسوون+ساز (ری. فع.)]]
(سفا.) تم: ئەفسوونباز.