تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئەموستەویلە
[[ئەموست+ئە+ویلە= ئیلە]]
(نت.) تم: ئەنگوستیلە.
ئەموستەچاو
[[ئەموست+ئە+چاو]]
(ست.٩ تم: ئەنگوستەچاو.
ئەمویست
(نا.) تم: ئەنگوست.
ئەمڕۆ
[[ئەم+ڕۆ=ڕۆژ]]
(نت. بنت.) تم: ئیمڕۆ.
ئەمۆنیاک
[[=فرەنسی: ئامۆنیاک (لە یۆنانی وەرگیراوە)]]
(نا.) غازێکە بێڕەنگ، تامی تیژە و بۆنێکی زۆر توندی تایبەتی هەیە، دەگەڵ ئاو تێکەڵ دەبێ، یەکێکی لە تەرکیباتی ئازۆت (نایترۆژێن)، چاو دێنێتە فرمێسک، لە هەوای ناو ئەدەبخانادا هەیە بەتایبەتی ئەگەر هەتاوی تێبــ.کا. لە تەجزیەی (یوورە)ی ناو (میز) و هەروەها لە تەرکیبی نۆشاتر و قسڵ دروست دەکرێ. بۆ سارد کردن و کووت و تەقەمەنی لە سەنعات و پزشکی و کشتوکاڵدا کەڵکی لێ وەردەگیرێ. تم: (لاڕووس-٣٥، معین: ج١-٩٢) * ڕووحی نۆشاتر.
ئەمیانە
[[ئەم +یە (یەک) +ئانە]]
(بنت.)، (جف.) ئەمەیان. وەڵامی پرسیاری (کامیان، کێهەیان؟)ی پێ دەدرێتەوە. لەم کراسانە کامیان باشن؟ ئەمیانە.
ئەمیتر
[[ئەم+ئی+تر]]
(نت.) تم: ئەمیکە.
ئەمیر
[[=عا.: امیر (ئەو کەسەی ئەمر دەکا)]]
(نا.)، (کعر.) ١- شازادە، کوڕی پاتشا. ٢- لەقەبە بۆ ئەو کەسانەی لە بنەماڵەی پاتشان ((پەردە و تارای سوور بەرن بۆ ئەمیر)) ((بڵێن پاش کوشتار هێشتا تۆی دڵگێر)) (پیرەمێرد-١٠٢)
ئەمیرە
[[=عا.: امیرە]]
(کعر.) ١- لەقەبە بۆ ئافرەتێ کە لە بنەماڵەی پاتشا بێ. ٢- ناوە بۆ کچان.
ئەمین
[[=عا.: ئەمین]]
(س.) ١- ڕاست و دروست، دەس پاک. شاگردێکی ئەمینە بە ئانقەست پووڵمان فڕێ داوە هەڵی نەگرتووە. ٢- حاڵی ڕێگاوبان کە ترسی دز و جەردە و خراپەی تری لێ نەکرێ، حاڵی شوێنێکی پیاو ترسی ئەوەی نەبێ لەوێ شتێکی بەسەربێ یا تووشی بەڵایەک ببێ. رێگا زۆر ئەمینە شەویش هاتوچۆ هەیە، جێگای وایە ئەمین هەر نابێتەوە شەیتانیش شکی ناکا. ٤- بارگینی ئارام و لەسەرخۆ. کوڕە وەیسە وڵاغێکی ئەمین بۆ میرزا زین کەن.
ئەمین کردنەوە
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) ١- ترس ڕەواندنەوەی کەسێکی (لەبەر هەرچی بێ) ترسابێ و خۆی شاردبێتەوە یا هەڵاتبێ. دزەکانیان ئەمین کردەوە پاشان گرتیانن، دە بچن ئەو کورە ئەمین کەنەوە با بێتەوە. ٢- (مج.) گرتنەوەی بارگین و ئێستری بەرهەڵ بوو.
ئەمیندار
[[ئەمین +دار]، [عا. کو.]]
(نفا. سفا.) کەسێکی شتێکی بە ئەمانەت لەلا دابنێن، بۆ ڕاگرتن و پاراستن و چاوەدێری کردنی. مام عەولای سەوزیچی ئەمینداری باغی مکایلی بوو.
ئەمینداری
[[ئەمیندار+ئی]]
(حمس.) پیشەی کەسێک کە خەڵک شتی بە ئەمانەت لا دانێن. بە ئەمینداری لە ماڵەکەیان دانیشتووە، بە ئەمینداری ناردوویانەتە سەر خەرمان.
ئەمیکە
[[ئەم+ ئی+کە (دیکە)]]
(نت.)،(سیم.) ناوی ئیشاڕەیە بۆ دیاری کردنی شتێک لەناو کۆمەڵێ شتی هاوچەشن. کوڕە ئەم کتێبــ.ەیان ناڵێم، ئەمیکە. *ئەمیتر، ئەویدی، ئەویدیکە.
ئەمیە
[[ئەم+یە (یەک) +ئە]]
(نت.) تم: ١- ئەمە. وەڵامی پرسیاری (کامە، کامیە)ی پێ دەدریتەوە. ((بیستوومە خانم لۆتی بەزێنە)) ((ئەمیەی بۆ خاسە... تەزێنە)) (فۆلکلۆر)
ئەمێ
[[ئەم+ یێ]]
(بنت.) تم: ئێرە. تێبــ.- بەلای منەوە کەرتی دووەمی ئەم وشەیە (یێ) دەگەڵ (یاگە)ی هەورامی بە مانای (جێ، جێگە) پەیوەندی هەیە.
ئەمێستا
[[ئەم+ئێست+ئا (=ئە)]]
(بنت.)، (کعر.) تم: ئێستە.
ئەمێستە
[[ئەم+ئێست+ ئە]]
(بنت.)، (کعر.) تم: ئێستە.
ئەمێیانە
[[ئەمێ+ ئان+ئە]]
(نت.) ناوی ئیشاڕەیە: ئەم جێگایانە، ئەم دەوروبەرە. جەمعی (ئەمێ)یە.
ئەمەتا
[[ئەمە+تا]]
(شر.) وەڵامی پرسیاری: کامەتا، کوا؟ ی پێ دەدرێتەوە. (جم؛ ئەمەتان). کامەتا کتێبــ.ەکە؟ -ئەمەتا لێرەیە. تێبــ.- ڕەنگە پارچەی دووەمی ئەم وشەیە، دەگەڵ (تا) و (تە)ی ئاوێستایی کە مانایان (ئەم)ە (تم: پد. یگد. ج٢-٣٦٧) پێوەندی هەبێ، لەم خاڵەدا دووپاتە کردنەوەی (ئەم) دەشێ بۆ تەئکید بێ. ڕێشی تێدەچێ کە (تا) لە (ستا)ی ئاوێستایی وەرگیرابێ کە لە پەهلەویدا بۆتە (ئێستاتەن). بە مانای: بوون، هەبوون (تم: فرەوشی: پفا-١٤٤)، هەڵسەنگاندنی دەگەڵ شێوەی سنەیەکەی (ئەمەسە) بۆمان دەردەخا کە ڕای دووەم لە ڕاستی نیزیکترە. * ئەمەتانێ، ئەمەتە، ئەمەسە، ئەوەتا، ئەوەتونێ. (بک.) ئەڤە، ڤایە.