تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئیخفال بوون
[[عا.: ئیغفال +کو: بوون]]
(مست. لا.) فریو خواردن، هەڵفریوان. *(بک.) هاتنەخاپین
ئیخفال کردن
[[عا. کو.]]
ئیخلاس
[[=عا.: ئیخلاس]]
(نا.) ١- دڵپاکی و دڵسۆزی لە دۆستایەتیدا. ٢- ڕاستی و جگەرسۆزی لە کار و کردەوەدا. ئیخلاسمان هەیە بۆتان. ئەم کابرایە هەر ئیشێکی پێی بسپێرن بەوپەڕی ئیخلاسەوە دەیکا.
ئیخڕاج کردن
[[عا.: اخراج + کو: کردن]]
(مست. مت.) ١- دەرکردن، وەدەرنان. ٢- (کئێر.)، آ) دەرکردنی کار بە دەستی دەوڵەت، کرێکار و... لە ئیش. ب)وەدەرنانی شاگرد لە مەدرەسە. ج) بەڕەڵڵا کردنی سەربازی ئیجباری پاش تەواو کردنی ماوەی قانوونی. (عا.) تەسریح. دوو مانگیش لە دوو ساڵەکە تێپەڕیوە کەچی هەر ئیخڕاجیان ناکەن. ٣- (کعر.) دەرهێنانی کاڵا لە کوومرگ.
ئیداری
[[عا.]]
(س.) ١- هەر شتێکی پێوەندی بە ئیدارەوە هەبێ. کاروباری ئیداری. ئەمری ئیداری. ٢- آ) ئەو کەسەی لە هەڵسووڕانی کاری ئیدارە شارەزا بێ. قەت مووتەسەڕیفی وا ئیداری نەهاتۆتە کەرکووک. ب) کەسێکی لە هەڵسووڕاندنی کاری ئیدارەدا وشک و رۆتینی بێ.
ئیدارە
[[=عا.: ئیدارە]]
(نا.)،(کئێر.) بەشێک لە بەشەکانی هەر وەزارەتێ کە دەسەڵاتی جێبەجێ کردنی کارانی هەیە. ئیدارەی شارەوانی، ئیدارەی گومرگ. (کعر.) داییرە.
ئیدارە دەگەل کردن
[[عا. کو.]]
ئیدارە کردن
[[عا. کو.]]
١- (مست. مت.) هەڵسووڕانی کاروبار. بەڕێوە بردنی ئیش و کاری شوێنێک. کەسێ ئیدارەی ماڵی خۆی پێ نەکرێ، ئیدارەی وڵاتی چۆن پێ دەکرێ. ٢- (مست. لا.) هەڵکردن، بەڕێوەچوون. قوربان جەنابی قازی بەم جۆرە ئیدارە ناکەم بفەرموو با تەڵاقم دا. دەڵەی بەرازە نازانم بەم سەرمایە چۆن بێ سۆبە ئیدارە دەکا. هێند فەقیرە بە نانی وشکیش ئیدارە دەکا.
ئیددیعا
[[=عا.: ئیددعا]]
(نا.) ١- داوا. ئیددیعای گەورەیی. ئیددیعای مەزنایەتی مەنگوڕان کێشە و هەرایەکی دروست کرد نەبێتەوە. ٢- بە نابەجێ خۆ بە شتێک زانین. فیشاڵ.
ئیددیعا کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١- داوا کردن. ٢- ویستن یا ویستنەوەی شتێک لە کەسێک. ٣- بە نووسین یا بە قسە، لە دادگا داوای شتێ (قەرز، نەفەقە، خوێن...) لە کەسێ کردن. بچۆ لای قازی ئیددیعای نەفەقەی خۆت و منداڵەکەت بکە.
ئیدڕاک
[[=عا.: ئیدڕاک]]
(نمس.) تێگەیشتن، حاڵی بوون. ((پەی چێش هەر کەسێ دەروونش پاکەن)) ((نەخیبەن بێ عەیب، ساحیب ئیدڕاکەن)) (خانا-١٧٠)
ئیدی
[[ئی + دی]]
(تب.)، (مک.) ١- تم: ئیتر. نامەیەکی دیشم بۆ نووسی. ٢- تم: ئیتر. ((... بەڵا ئەگەر خۆی بێتام بێ بەچی خوێ دەکرێ. ئیدە هیچ چتێک فایدەی نییە...)) (ئینجیل: مەتی-٩). تێبــ.- بەشی دوومی ئەم وشەیە (دی) دەگەڵ (دیت)ی پەهلەوی هەر بە مانای (ئیتر) و (ئیدی) ئەکن. (تم: فرە، پفا-١٢٢).
ئیدیکە
[[ئیدی + کە (ئم.)]]
(ستت. مبهەم) تم: ئیتر. ((... بە دەستێکی خەنجەری دەبانە، بە ئیدیکەی کێردووکە.)) (تحفە: ج٢- ١٨٥). کاغەێکی دیکەشم بۆ نووسی.
ئیراد لێگرتن
[[ئیراد + لێ (لە+ی) + گرتن]، [عا. کو.]]
(مست. مت.) ١- عەیب لە کارێک دەرخستن، لە کار و کردەوە و قسەی کەسێک ڕەخنە گرتن. ٢- بە ڕاست زانینی کار یا قسەیەک. ئیرادی لێ مەگرە هەر ئەوەندەی ئاقڵ پێدەشکێ، دەتوانی سەت ئیرادی لێبگری، سەعاتێکە قسە دەکا شتێکی وای نەگوت ئیرادی لێبگیرێ.
ئیرادگرتن
[[ئیراد + گرتن]، [عا. کو.]]
ئیرادە کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١- بڕیار هاتنە سەر کران و نەکرانی کارێ یا بوون و نەبوونی شتێ، ویستن تێکەڵ بە دەسەڵاتی جێبەجێ کردن. ٢- لێ بڕان، بڕیاردان، مەیل هاتنە سەر.
ئیرادەت
[[عا.]]
(نا.)، (کئێر.) دڵسۆزی و ئیخلاس لە دۆستایەتیدا، دۆستایەتی ڕاست تێکەڵ بە بچووکایەتی. ئیرادەتمان هەیە، عەرزی ئیرادەتی تەقدیم بکەن.
ئیرادەتمەند
[[عا. کو.]]
(ست.)، (کئێر.) ئەو کەسەی زۆر دلسۆز بێ بەرامبەر دۆست و ئاشنای خۆی. قوربان پیاوی وا ئیرادەتمەندم کەم دیوە.
ئیرس
[[=عا.: ئیرس]]
(نا.) ١- ماڵ و دارایەت و هەموو شتی ماددی کە لە پاش مردوو بۆ کەس و کاری بەجێ دەمێنێ. *میراس. ٢- ڕێ و شوێن، ڕەوشت و خوو یا هەر شتیکی تری مەعنەوی کە پشتاوپشت لە پێشوونیانەوە بۆ بنەماڵە و خێزانی، هۆز و عەشیرەتێ یا نوتەوەیەک دەمێنێتەوە. * کەلەپوور.
ئیروو
(نا.)،(مک.) پیت و بەرەکەت، خێر و خۆشی، حاڵخۆشی، تێر و تەسەلی. تێبــ.- آ) لە زمانی پەهلەویدا: هێریه. (هێر + ئیه ٠پب: بەیانی حاڵەت) بە مانای دەوڵەت و دارایەت هاتووە. تم: (فرە: پفا-٢١٦) ب) لە بن لەهجەی هەولێریدا (هیر) مانای بەخت لە یاریدا بە تایبەتی لە (جێگن)دا دەبەخشێ.