تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بۆمبی ئاتۆمی
«نت.»، «کئێر.» تم: بۆمبا «بۆمبائەتۆم» .
بە ئاشکرا
«بنتـ.» ١- بێ پێچ و پەنا. ٢- بێ دەڕوو دامان. ٣- بە دەنگی بەرز. ٤- بێ داپووشین و پەردەبەسەردادان.: ئەمریکا بە ئاشکرا شەڕ بە دنیا دەفرۆشێ. ● «بانگی محەممەدی بە ئاشکرا خۆشە» : کاری چاک نابێ بشاردرێتەوە. «مانگا بە دزی کەڵ دەگرێ، بە ئاشکرا دەزێ»، هیچ شتێک تا سەر دە پەردەدا نامێنێتەوە.
بە ئامانەت وەرگرتن
«مستـ. متـ.» خواستنەوەی شتێک لە کەسێ، کە پاش مەیسەر کردنی کار و جێ بە جێ بوونی مەبەست بیدرێتەوە. * ئەمانەت «بۆ هەمووی»
بە ئاوات خواستن
لە دڵەوە حەز بە جێ بە جێ بوونی کارێک، وەدەست هێنانی شتێ، پێکهاتنی مەبەستی کردن.
بە ئاوات گەییشتن
بە ئاوات گەیین
بە ئاواتەوەبوون
چاوەڕێی پێکهاتن و جێ بە جێ بونی مەبەستێک بوون: بە ئاواتەوەیە جارێک بچن سەری لێ بدەن.
بە ئاودا دان
بە ئاگا هاتن
«مستـ. لا.» تمـ: ئاگابوونەوە.
بە حەوت ئاو پاک نەبوونەوە
«کنـ.» زۆر پیس بوون گڵاوی دەرنەچوون.
بەرماڵی له سەر ئاودەگەرێ
«کن.» پیاوی چاک و، موسڵمانه، دەست و دڵی پاکه،
تێ ئاخنین
«مستـ. متـ.» ١- ئاخنین لە سەرڕا بۆ خوار. ٢- «مجـ.» لە ڕووی گاڵتە یا دڵگرانییەوە بۆ زۆر خواردن.: ئەرێ حەمە ئەوە بۆ هێندەی تێ داخنی دەڵەی تێرەنەخۆرت گەیوەتێ. ● «دەڵێی عیسا گرتوویە و مووسا تێی ئاخنیوە» «کنـ.» بۆ پیاوی زۆر قەڵەو. // هەڵاخنین.
لێک ئاشکرا بوون
[ [لەیەک + ئاشکرابوون] ]
«مستـ. لا.» ١- دەرکەوتنی حەقیقەتی دوو کەس، دوو دەستە یا زیاتر بۆ یەکتر.: هەر شەبەقی دا، دۆست و دوژمن لێک ئاشکرا دەبن. ٢- یەکتر ناسینەوەی دو یا چەند کەسێ.: پاش ئەوەی تێک خوڕین لێک ئاشکرا بوون.
لە ئاودان
«مستـ. لا.» لە چەم و ڕۆباران پەڕینەوە. □ «سیروان لێشت نەدەم هەر دەم بەی؟»، «لە حەوت ئاوی داوه، قولاپەی تەڕ نەبووە»، «کنـ.» زۆر فێڵباز و زرینگە.
وە ئاگا هاتن
«مستـ. لا.» تمـ: ئاگابوونەوە.
١- ئاب
[فر. ]
«نا.» ١- ئاو. ٢- ڕەونەق، ورشە و بریسکەی هەندێ شت: تیغی ئابدار. تێبــ. - ئەم وشەیە بە مەعنای ئەسڵی خۆی «ئاو» لە کوردیدا، بە تەنیایی بە کارناهێنرێ، بەڵام لە تەرکیبدا دەچێتە سەروبنی وشە: ئابڕوو، تیزاب.
١- ئابدار
[١- ئاب/١+ دار،(فر. کو.) ]
«نت.» کەسێکی لە دیوەخانی میرەکان و دەرباری پاتشایان و شوێنی تری وەکوو ئەمانە، کاری سازکردنی چاو و قاوە و شەربەت و... ی پێ ئەسپێررابێ. □ «.... دەهاتە کن ئەولادی شاڕۆستەم بەگان سێ ساڵان دەبوو بە سەققا و سێ یان دەبوو بە ئابدارە». «تحفە: ج٢- ١٩٤».
١- ئاتەشی
[ [ئاتەش + ٣- ئی] ]
«ستـ..» ١- هەرچی بە ڕەنگ یا تەبیعەتی ئاگر سوور یا گەرم بێ: یاقووتی ئاتەشی. سووری ئاتەشی. ٢- «کنـ..» ئینسانی تووڕە و تووسن، توندەمیزاج: ئەم پیاوە ئاتەشی میجاز «میزاج» ە.
١- ئاخ
[ «ند.» ]
١- لە کاتی ئازار پێگەییشتندا دەکوترێ: ئاخ پشتم ٢- بۆ دەربڕینی کڕووزانەوە و خەم و خەفەت و بێ دەستەڵاتی: ئاخ چبکەم، ئاخ چیم بە خۆم کرد، ئاخ برا ڕۆ * ئاهـ / ١.
١- ئاخر
[ [عا.: آخر.] ]
«نا.» ١- ئەنجام و دوایی کارێ یا شتێک: با بزانین ئەم کارە ئاخری بەچی دەگا. ئاخری ئەم مانگە دەچێتە بەغدا. □ «سەت ساڵ بکەی بێگانە پەرەستی، ئاخرییەکەی دینی نشوستی». شۆڕەژن من لە هەوەڵ پێم نەکوتی ئاخری حەزرەتی شێخ تێت ئەکوتی «مەلا: گمـ.» ٢- دوایی، دواڕۆژ، عاقیبەت: ئاخرشەڕ. ئاخرت خێر بێ.