«مستـ. متـ.» دابێشتنی هەندێ شتی هاڕاوە و کوتراو «برنج، دارچین، بەهارات...» بە پارچە قوماشێکی تەنکی شاش، بۆ جیاکردنەوەی ئەو بەشەی باش نەکوتراوە.. * واڵە بێژ کردن «سیمـ.».

«ست.» تم: ئاڵۆشاوی / ب2

«نا.» ١- پارچەیەک قوماش هەرچێکی بێ و هەرچەندێک بێت: ئاڵەبێژ «ئاڵابێژ»، ئاڵەبووک * واڵا. ٢- پارچە قوماش یا کەوڵێک بووە، بە سەری ڕمب و نێزەوە دەکرا و شکڵی گیاندار یا شتێکی تری لەسەر دەکێشرا. زەمانی کۆن نیشانەی لەشکر و ئۆردووی جیاجیا بووە، هەر لەشکرێ هەولێ دەدا، لەشەڕا ئاڵای لەشکری دوژمن بگرێ یا بیخا، کەوتن یا گیرانی ئاڵای لەشکرێک شکستی تێدەخست، لە چەرخی نۆزدەهەمڕا، ئاڵا بۆتە نیشانەی گەلێ ڕێکخراو یا دەزگای تریش، لە هەموان موهیمتر بۆتە نیشانەی سەربەخۆیی نەتەوەکان و ڕەنگاو ڕەنگیش بووە: ئاڵای نەتەوە یەک گرتووەکان. □ «دیارە ئەم ئاڵایە شاباڵی پەری ئازادییە» «دەیشەکێنێ بای فەڕەح دەشکێ سوپای ڕەنج و کەدەر» «هەژار» * بەیداغ.

«نا.»، «مکـ.» تمـ: ٢- ئاڵەت.

«نا.»، «مکـ.» هۆدەیەکە بۆ دانیشتن، دیوارەکانی لبادە و لێک دەدرێن و کاتی ماڵ گواستنەوە لێک جیادەکرێنەوە. تێبــ. ــ ئەم جۆرە خانووە تەنیا لە ناو خێڵاتی «شوقاق» باوە، کە عەشیرەتێکی کۆچەری ئازەربایەجانین و هاوینان ڕوو دەکەنە کوێستانەکانی کوردستان و زستانان دەگەڕێنەوە پێدەشتان، فەقیرەکان لە «زنج» اندا دەژین و دەوڵەمەندەکانیشیان لەم جۆرە خانوانەدا، لەوانەیە لە «تەتەر» انیان وەرگرتبێ و ڕەنگە خۆشیان هەر پاشماوەی ئەوان بن.

«ستـ.»، «سنـ.» شتی ڕەنگاو ڕەنگ، هەر شتێ چەند ڕەنگی هەبێ * ئاڵ و واڵا. تێبــ. ـــ وا دیارە لەبەر ئەوەی کە هەموو «ئاڵا» یەک لەم زەمانەدا زیاتر لە ڕەنگێکی تێدایە، ئەم وشەیە بەم مانایە هاتۆتە مەیدان.

«نا.»، «کعر. سەردەشت، بانە» ١- زێڕ ٢- «مکـ.» ناوە بۆ ئافرەتان. ٣- ناوی دوو گوندانە لە پەنا شاری سەقز.

«نتـ.»، «کعر.» ئەندازەیێکە بۆ کێشانەی شت، بەشێکی لە ٦٤ بەشی هۆقە، بە هۆقەی سلەیمانی دەکاتە ٥٥ گرام.

«نا.»، «سیمـ.» ڕووکێشی زێڕ یا زێو کە بە سەر خشڵ و ئەوجۆرە شتانە کێشرابێ، تا وەکوو ئاڵتوون و زێو دیاری بکا. □ «ئاسنگەرم بۆ بێنن بە مشتەرییە، بۆم دروس بکا ڕەکێفی ئاڵدووز، دانە لغاوی مروارییە.» «تحفە: جـ ٢، ڵ ــ ١٦٥». * ئاوە ژێڕ، ئاوە زێو.

«تو. کو.»، «حمسـ.»، «سیمـ.» پیشەی ڕووکەش کردنی مەعدەنان بە زێڕ یا زێو.

«تو. کو.»، «مستـ. مـــتـ.»، «سیمـ.» ڕووکێش کردنی مەعدەنێک بە زێڕ یا زێو. * ئاوەزێڕکردن. ئاوەزێو کردن.

«تو.»، «نمسـ.». «کعر.» گۆڕین، گۆڕینەوە، ئاڵ و گۆڕ کردن.: نۆبە چێکان هەر دوو سەعات جارێک ئاڵشت دەبوون. ئەسپە کوێتم بەم ئێسترە بۆزە ئاڵشت کرد.

«تو.»، «نمسـ.». تمـ: ئاڵ و وێر. تێبــ. ــ ئەم وشەیە لە دوو مەسدەری تورکی «ئاڵمق، ئاڵماغ = کڕین، ئەستاندن، وەرگرتن» و «وێرمق، وێرماغ = دان، تەسلیم کردن» وەرگیراوە و لە گەڵێ مەڵبەندی کوردستان برەوی هەیە.

«؟»، «نا.»، «سنـ.» تمـ: زوقم «مخـ: جـ ١، ل ــ ٣٠».

«نا.» گیای ئیشک کە زستانان لە لە ماڵەوە دەدرێ بە مەڕ و ماڵات و پاتاڵ و بەرزەو وڵاغ.

«عا. کو.»، «نا.»، «سنـ.» ئەو شوێنەیە گیای وای لێ دەڕوێ بۆ ئاڵف دەست دەدا و ماڵاتیشی لێ دەلەوەڕێ. * جێ لەوەڕ، لەوەڕگە.

«نتـ.» یەکێکە لە باجەکانی دەرەبەگایەتی، کە لە باتی هەقی ئەو ئاڵفەی لادێیێکان بۆ زستانان دایدەخەن لێیان دەستێندرێ.

«نمفـ.»، «مکـ.» تمـ: ئاڵوودە.: شاباز ئاڵفتەی ڕۆمان خوێندنەوە بووە و دەرس و دەوری وەلا ناوە. تێبــ. ــ ئەم وشەیەش لە زمانی کوردیدا مەسدرەکەی لە بیر چۆتەوە و لەوانەیە، یەکەندەردوو بە بیراندا بێ کە لە «ئەلفەت» ی عارەبی وەرگیراوە، بەڵام مەسدەری «ئالوفتەن» بە مەعنای «عاشق بوون» کە لە فارسیدا هەیە و زۆر زۆر کەم دەکار دەکرێ، ئەم گومانە ناهێڵێ.

«نا.»، «مکـ.» ١- هەر شتێکی خڕی وەکوو «داییرە» کە ناوەڕاستەکەی بەتاڵ بێ، دار، تەل یا شیشی ئاسن کە وەکوو داییرە داهێندرا بێتەوە و ئەوسەرەوسەرەکەی گەییشتبێتەوە یەک. ● «دەستی بە ئاڵقەی کابە گرتووە.» «کنـ.» حاجییە، چۆتە حەج. * ئەڵقە. «سنـ.» ئاخڵە ٢- ئەنگوستیلەی زێڕ، زێو یا پلاتین، بە بێ نەقیم کە لەم دوایانەدا بۆتە باو، کوڕ و کچ پاش ئەوەی بوونە دەزگیرانی یەکتری، دەستیانی دەکەن. ٣- کۆبوونەوەی خەڵک لە دەوری کەسێ یا شتێ: ئاڵقەی زیکر (زکر) لە تەکیەی شێخ بابا.

«ستـ.» ١- گوێ لە مست، گوێ ڕایەڵ، کەسێکی بە قسەی کەسێکی تر بکا، ٢- «کنـ.» بەندە، غوڵام، عەبد. تێبــ. ــ لە دەورانی بەندەداریدا کە مرۆڤ وەکوو کاڵا دەکڕدرا و دەفرۆشرا بۆ ئەوەی «بەندە» و ئەوانەی عەبد نەبوون لێک جیا بکڕیتەوە، ئاڵقەیێکیان لە گوێچکە یا ملی «بەندە» کان دەکرد. چی بووترایە: بەندە و عەبدی فڵان کەس یان بیگوتیا: ئاڵقە لە گوێی وەکوو یەک بوو. * ئەڵقە بە گووش، ئەڵقە لە گوێ.