تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 4
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سۆشیالیزمی شۆڕشگێڕانە
ئەم
جۆرە سۆشیالیزمە کەمتاکورتێک
مارکسیزم
پەسند
دەکات
بەڵام
هەموو
جۆرە مێژوویەکی ڕژێمی کۆمۆنیستی ڕەتدەکاتەوە و
قاییل
نابێت
بە
ڕێبەرایەتی کردنی جیهانی
لە
لایەن
سۆڤیەت
یان
هەر
وەڵاتێکی هاوشێوە
کە
لە
سەرووی حیزبە کۆمۆنیستیەکانەوە بێت.
دەکرێ
بڵێین
ئەو
مارکسیانەش
کە
دژی
لێنین و ستالین
بوون
،
سەر
بە
سۆشیالیزمی شۆڕشگێڕانە
بوون
.
لە
ترۆتسکی و تیتۆ و ڕۆزا لۆکزامبۆرگ و جیلاس ــە
وە
بگرە
تا
ئەو
گرووپە جۆراوجۆرانەی
کە
لەم
دواییانە
لە
کۆمۆنیزم
جودا
بوونەوە
،
هەموو
بە
سۆشیالیزمی
شۆڕشگێڕ
پێناسە
دەکرێن.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
هاندان/ هەڵخڕاندن
دنەدان
و هەڵخڕاندنی
جەماوەر
بە
مەبەستی بەشداریکردن
لە
چالاکییەکی
کۆمەڵایەتی
یان
سیاسی
لە
ڕێگەی ئامرازەکانی پڕۆپاگەندە و
ڕاگەیاندن
وەک
،
ڕۆژنامە
،
گۆڤار
،
کتێب
،
ڕادیۆ
و تەلەفزیۆن.
بەم
کردارە،
جەماوەر
لە
ڕێگەی
هەست
و سۆزەوە هەڵئەزرنگێت.
لە
سەردەمی
شۆڕشی فەرەنسەدا
بە
کەسێکیان دەگوت «
هاندەر
»
کە
بێ
بەرپرسارییەتی خەڵکیان هەڵئەخڕاند و ئاژاوەیان دەناوە.
بەڵام
دوای
شۆڕش
، دەوڵەتە کۆنەپارێزەکان
ئەم
ناتۆرەیان
بۆ
بزاوتە چەپییەکان
بەکار
دەبرد.
ئەم
زاراوە
لە
لایەن
زۆربەی بزاوتە
ڕاست
و چەپییەکان
بە
زاردا هاتووە
بەڵام
زۆرینەی ڕێبەرانی
ئەم
بزاڤانە،
هاندان
و هەڵخڕاندنی
جەماوەر
بەدژی دەوڵەتێکی
ستەمکار
،
بە
شتێکی
ڕەوا
دەزانن.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
جوولەکە قڕان
دوژمنایەتی
یا
نەفرەت
لە
جوولەکان بەمەبەستی
ئازاردان
یا
لەناوبردنیان.
لە
ئەورووپای سەدەی بیستەمدا
دوژمنایەتی
لەگەڵ
جوولەکان ــ
کە
پێشتر
لە
سۆنگەیەکی ئایینییەوە بووــ
جێی
خۆی
دا
بە
دوژمنایەتی
ڕەگەزی (
ڕەگەزپەرستی
) و ئەڵمانیای نازیی (بڕوانە
نازیسم
)
بووە
ناوەندی
بڵاوکردنەوەی
ئەم
نەفرەتە.
دوژمنایەتی
لەگەڵ
جوولەکە
،
لە
میانەی سەدەی
نۆزدە
هاوکات
لەگەڵ
سەرهەڵدانی ڕێبازەکانی
باڵادەستی
ڕەگەزی ئاریایی (نوردیک) پەرەی
سەند
و لایەنگرانی
ئەم
بیرۆکە هەوڵیان
دا
بۆ
ڕێبازەکەیان
بنیاتی
زانستی
بدۆزنەوە.
لە
ئەڵمانیای
نازی
هەوڵیان
دا
کە
ڕەگەزی «ئاریایی»
لە
«
نا
ئاریایی» جیابکەنەوە و
لە
«تێوەدانی»
ئەم
ڕەگەزە
بەرگری
بکەن و
لەم
بابەتەوە یاساگەلێکیان
دانا
. بەپێی
ئەم
قانوونانە
جوولەکە
،
بێگانە
و
خاوەن
ڕەگەزێکی
سووک
بوون
کە
خوێنی
ژەهراوییان خۆبەخۆ تاوانباریان دەکات.
لەم
ڕووەوە
بوو
کە
زەهاسە
و
خۆشەویستی
لەنێوان
جوولەکە
و ئاریایی
پاوان
کرا
.
دوای
ئەم
قانوونانە، زانایانی ناوداری
جوولەکە
وەک
ئەنیشتەین و فرۆید، خرانە تاراوگەوە و بەرهەمە مۆسیقاییەکانی مەندلسۆن و
باخ
یاساغ
کرا
. جوولەکان
لە
مافی مەدەنی و پیشەیی و
بازرگانی
بێبەش
کران
و
دەستەدەستە
نێردرانە ئۆردووگاکانی
کاری
زۆرەملی.
لە
سەدەی
نۆزدە
و نیوەی یەکەمی سەدەی
بیست
، ئەورووپای
ڕۆژهەڵات
بووە
ناوەندی
پڕوپاگەندە
دژی
جوولەکە
و
لێرەوە
بوو
کە
جووڵانەوەی
زایۆنیزم
*
دەستی
پێکرد.
لە
دەستووری
بنچینەیی
ئەم
وەڵاتانەدا (
لە
1945 بەملاوە)
ئەگەرچی
بە
ڕێزەوە
باس
لە
مافی
کەمینە
ئایینی
و ڕەگەزییەکان کرابوو
بەڵام
جارجارێک
ئەم
دوژمنایەتییە ئەبیندرا و زۆربەی
ئەو
جوولەکانەی
لەم
وەڵاتانەدا مەنسەبی دەوڵەتییان
هەبوو
، دەستیان
لە
کار
پێ
کێشانەوە
.
دوای شۆڕشی 1917 سۆڤیەت،
دەوڵەتی
نوێ
بە
جوولەکانی
وەڵاتەکەی
کە
ئەودەم 2
ملوێن
و200
هەزار
کەس
بوون
، مژدەی خودموختاری لەژێر
چاودێری
دەوڵەت
دانێ
.
هەروەها
دانانی
شانۆ
و دەرکردنی
ڕۆژنامە
و
گۆڤار
و
کتێب
بە
زمانی
ئیدی
(زمانی جوولەکەکانی ئەورووپا
کە
ئاوێتەیەک
بوو
لە
زمانەکانی ئەوروپی و عیبری)
ئازاد
کرا
بەڵام
ئەم
بەڵێنانە
بەڕێوە
نەچوو.
سەرهەڵدانی
زایۆنیزم
و
دەوڵەتی
ئیسراییل،
بۆتە
هۆی
پەرەسەندنی جۆربەجۆری
جوولەکە
قڕان
لە
ڕۆژهەڵاتی
ناوین
و شوێنی
دیکە
.
ئەگەرچی
دەوڵەتی
ئیسراییل
هەوڵ
دەدات
هەر
جووڵەیەکی
دژ
بە
زایۆنیزم
بە
جوولەکە
قڕان
لە
قەڵەم
بدات،
بەڵام
دژایەتی
لەگەڵ
زایۆنیزم
و لەناوبردنی جوولەکەکان
هەمیشە
یەک
واتایان
نییە
،
چونکە
لەناو
جوولەکانیشدا گرووپ و خەڵکانێکی
نووسەر
و لێکۆڵەر
هەن
کە
دژی
زایۆنیزم
و
دەوڵەتی
ئیسراییلن.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
دابڕان
جیابوونەوەی بەشێک
لە
خاکی
وەڵاتێک
یان
سەرزەمینێک لەژێر دەسەڵاتی
ئەو
وەڵاتە.
دابڕان
،
زۆرتر
لە
دوای
شۆڕش
ڕوودەدات.
چەن
نموونەی
دابڕان
، بریتییە
لە
: جیابوونەوەی
چواردە
موستەعمەرەی بەریتانیا و دامەزرانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی
ئەمریکا
(1776)، جیابوونەوەی بەرازیل
لە
پۆرتوگال (1882)، یۆنان
لە
عوسمانی (1898)، کووبا
لە
ئیسپانیا (1898) و پاکستان
لە
هێندستان (1947) .
دابڕان
سەرەنجامی «
جودایی
خوازی» *یە و
پاش
خەباتێکی
دوور
و
درێژ
بۆ
دامەزرانی نەتەوەیەک
پێک
دێت
.