تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 3
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆمی
بیرۆکەی دروستبوونی ڕێکخراوێکی
وەها
بۆ
سوودوەرگرتنی ئاشتیخوازانە
لە
وزەی ئەتۆمی، ئەگەڕێتەوە
بۆ
1950
بە
دواوە
.
لە
ساڵی 1953
لەسەر
پێشنیازی «ئایزێنهاوەر» سەرۆککۆماری
ئەو
کاتەی
ئەمریکا
،
بە
کۆمەڵی
گشتی
نەتەوە
یەکگرتووەکان،
بڕیار
درا سەرچاوەیەک
بۆ
ئەم
مەبەستە
دابمەزرێت.
لە
ساڵی 1954،
کۆمەڵی
گشتی
بڕیارنامەی "ئەتۆم
بۆ
ئاشتی
"
مۆر
کرد
و
سەرەنجام
لە
29ی ژووەنی 1956 ڕەشنووسی بڕیارنامەی ئاژانس
لە
کۆنگرەی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆمیدا
پەسند
کرا
. ئاژانس
وەکوو
ڕێکخراوەیەکی نێونەتەوەیی
سەربەخۆ
، بەرپرسیارییەتی سوودوەرگرتن
لە
وزەی ئەتۆمی
بۆ
خزمەت
بە
ئاسایشی زیاتر
بەرعۆدە
گرتووە.
بەگشتی ئامانجەکانی ئاژانس
لە
دوو
تەوەردا
کورت
دەکرێتەوە:
یەکەم
، کەڵکوەرگرتنی ئاشتیخوازانە
لە
وزەی ئەتۆمی و ڕەونەقبەخشین و پەرەپێدانی
بۆ
خزمەت
بە
ئاشتی
و
تەندروستی
و
پێشکەوتن
و بەهرەداری
لە
تەواوی
جیهان
.
دووهەم
،
بێخەم
بوون
لەوەیکە
ئەو
هاریکاری
و زانیارییانەی
کە
لە
لایەن
ئاژانسەوە
ئاڕاستە
دەکرێ
،
بۆ
ئامانجی
سەربازی
و
جەنگی
بەکار
نابرێت.
ئەرکێکی
دیکە
کە
بە
ئاژانس سپێردراوە،
ئەوەیە
کە
ڕێ
خۆش
بکات
بۆ
پاراستن
و پیادەکردنی پەیمانی بەربەستکردنی چەکی
ناوەکی
Non Proliferation Treaty (NPT) .
تا
ئێستە
بنکەی
ناوەکی
زۆربەی وەڵاتان کەوتونەتە
ژێر
چاودێری
ئاژانسەوە،
ئەم
چاودێرییە، 95%
پێگە
ناوەکییەکانی
جیهان
بێجگە
لەو
پێنج
وەڵاتەی
کە
خاوەنی چەکی ئەتۆمین ئەگرێتەوە. ئاژانس پێکهاتووە
لە
35
ئەندام
و ناوەندەکەشی
لە
شاری
«ڤیەنا»ی
لە
وەڵاتی
«نەمسا»یە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئاژاوەگێڕی
ئەم
زاراوە
لە
زۆربەی لقەکانی زانستە کۆمەڵایەتییەکان
بەکار
براوە و
لە
هەمووشیان
بەم
واتایە شرۆڤە کراوە:
هەر
باس
و کۆڵینەوەیەک چ
بە
نووسراوە و چ
سەرزارەکی
یان
هەر
کردەوەیەکی ناسپاسانە،
بێجگە
لە
خەیانەت
،
کە
ببێتە
هۆی
بێمتمانەیی و
هاندان
بۆ
نافەرمانی
بە
دژی
دەسەڵاتی
دەوڵەت
ئاژاوەگێڕی
لە
قەڵەم
دەدرێت.
ئاژاوەگێڕی
،
جیاواز
لەو
جەوهەرە پەنامەکییەی
کە
لەگەڵ
ڕۆحێکی
سپڵە
و
ناسپاس
ئاوێتە
بووە
ماهییەتی
گەندەڵی
ئەم
ئاکارەش زیاتر دەکات.
ڕەنگە
ئەم
واتایە
کە
هەندێ
جار
ناواخنێکی تاوانبارانە لەخۆ دەگرێ،
لە
هەر
کام
لە
وەڵاتان
بە
جۆڕێک
پێناسە
بکرێت
بۆ
وێنە
لە
بەریتانیا،
تەواوی
ئەو
کردارە ئاژاوەگێڕانەی
کە
تەشەنە
دەدەن
بە
ناڕەزایەتی
لە
حکوومەت و دەسەڵاتداران و دەلالەت دەکەن
بە
سەر
وەرچەرخاندا
بە
ئاژاوەگێڕی
ناوبردە
دەکرێ
.
لە
وەڵاتە یەکگرتووەکانی
ئەمەریکا
ئاژاوەگێڕی
، بەپێی یاسای فیدڕاڵی
یارمەتی
گەیاندن
بە
ڕووخان
یا
ڕماندنی حکوومەت
پێناسە
دەکەن.
لەم
وەڵاتەدا
هەوڵ
دراوە
ئاژاوەگێڕی
لە
کاتی
شەڕ
و
ئاشتی
لێک
جیا
بکەنەوە.
ئاژاوەگێڕی
لە
کاتی
شەڕدا بریتییە
لە
تێکدانی ئاسایشی
کۆمەڵایەتی
بە
نووسین
یا
بە
کردەوە
بەڵام
لە
کاتی
ئارامی
و ئاشتیدا
ڕەنگە
زۆربەی
ئەم
کارانە
ئاژاوەگێڕی
لە
قەڵەم
نەدرێ.
ئازیتاسیۆن: بڕوانە
هاندان
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئاژاوەگەرێتی
فەرمانڕەوایی
ڕووتە
و پووتە و بۆرەپیاوانی
سەرکێش
و
لاسار
.
ئاژاوەگەرێتی
(مۆبۆکراسی) بریتییە
لە
حکوومەتی کەسانێکی
نەزان
و
نەفام
کە
لە
کاتی
قەیران
و
شۆڕش
و کۆدەتا*و گۆڕانکارییەکاندا
بە
شێوەیەکی
کاتی
دەسەڵاتی وەڵاتێک
بەدەستەوە
بگرن.
لەم
حکوومەتەدا
دەسەڵات
دەکەوێتە
دەست
خەڵکانێکی
بێ
پرەنسیپ و ئاژاوەگێڕ، خەڵکێک
کە
بە
ڕێگەی عەقڵیاندا ناڕۆن
بەڵکوو
ملکەچی
هەستیان
بن
و
بۆ
گەیشتن
بە
ئامانجەکانیان
دەست
ئەکەن
بە
شەڕنانەوە
و
ئاژاوەگێڕی
.
ئاژاوەگەرێتی
ڕووکارە گەندەڵەکەی
دیموکراسی
لەئەژمار
دێت
.
لەم
بارەوە «هێرۆدۆت»، مێژوونووسی بەناوبانگی یۆنانی دەڵێ:
هەرچەندە
دیموکراسی
هەموو
کەس
لە
بەرانبەر
یاسادا
بە
یەکسان
دەزانێ
بەڵام
عەیبەکەشی
ئەوەیە
کە
بە
ئاسانی
دەبێتە مۆبۆکراسی
یا
حکومەتی کەسانی
نەفام
و
نەزان
.