مەتریالیزمی کولتووری

كاریگەرییە دەرەكییە نائابوورییەكان. ئەو دۆخەیە كە بە هۆی بەرهەمهێنان یان بەكاربردنەوە تێچوونی قەرەبوونەكراو دەخاتە سەر لایەنی تر. بە هۆی بڵاوبوونەوەی دووكەڵ و سۆلفووری كارخانەكانی پۆڵا، زیان بە دارایی ناوچەكە و تەندروستیی گشتی دەگات و لایەنی زیانپێكەوتوویش قەرەبوو ناكرێتەوە. ئەم پیسكردنە دەبێتە كاریگەریی دەرەكیی نائابووری.

كاریگەریی دەرەكیی ئابووری. ئەو دۆخەیە كە بەرهەمهێنان یان بەكاربردن سوود بە لایەنی تر دەگەیەنێت، بەبێ ئەوەی لە بەرامبەریدا پارە بدەن. كۆمپانیایەك كە پاسەوانی دامەزراندووە، دراوسێكانیش لەو پاسەوانیكردنە سوودمەند دەبن بەبێ ئەوەی هیچ شتێك لە بەرامبەریدا بدەن، كەواتە ئەم خزمەتگوزارییەی پاسەوانیكردن كاریگەریی دەرەكیی هەیە. زۆر جار بە هەردووك ئەم كاریگەرییانە، واتە كاریگەریی نائابووری و ئابووری، دەڵێن كاریگەرییە دەرەكییەكان.

گۆڕاوە دەرەكییەكان. هەر وەك گۆڕاوی دەرەکزا (سەربەخۆ) (exogenouse).

كاریگەرییە دەرەكییەكان. ئەو چالاكی و كارانەیە كە كاریگەریی تر جا چ باش بێت یان خراپ دەخاتە سەر خەڵكی تر بێ ئەوەی لە بەرامبەریاندا پارە بدەن یان قەرەبوو بكرێنەوە. كاریگەرییە دەرەكییەكان ئەو كاتەیە كە تێچوون یان قازانجی تایبەتی یەكسان نەبێت لەگەڵ تێچوون یان قازانجی كۆمەڵایەتیدا. دوو جۆری سەرەكی بریتییە لە كاریگەرییە دەرەكییە ئابوورییەكان و كاریگەرییە دەرەكییە نائابوورییەكان (external economies و external diseconomies).

مافی دەرە ــ سنووریی

دامەزراوە نێوانگرەكانی دارایی. ئەو دامەزراوانەیە كە بەرهەم و خزمەتگوزاریی دارایی دەڕەخسێنن. ئەمانە بریتین لە دامەزراوە سپارنەرەكان (وەك بانكە بازرگانییەكان و پاشەكەوتكارەكان) و ئەو دامەزراوانەی سپارنەر نین (وەك پارەی سندووقی هاوبەش، یەكەی دەڵاڵی (یان یەكەی سمسەرە، brokerage house)، كۆمپانیاكانی بیمە و سندووقی خانەنشینی).

مەتریالیزمی مێژوویی

مۆدێلی کارلێکانە

هاوبەستەبوون، لە هاو-وابەستەبوون کورتکراوەتەوە بۆ بە واتای وابەستەبوونی هەمەلایەنە.

فرەڕشتە

سوود. ئەو دەسكەوت یان پارەیە كە لە بەرامبەر قەرزدا بە قەرزدەر دەدرێـت.

ڕێژەی سوود. ئەو نرخە یان ئەو بڕە پارەیە كە لە بەرامبەر پارەی قەرزكراودا بۆ ماوەیەكی دیاریكراو دەدرێت، كە بە گشتی بەپێی ڕێژەی سەدیی ساڵانە دەخرێتە ڕوو. كەواتە، ئەگەر ڕێژەی سوود ساڵانە 10% بێت، ئەوا لە بەرامبەر 1000 دۆلار قەرزدا، دەبێ ساڵانە 100 دۆلار سوود بدرێت.

شمەكی نێوانگر. ئەو شمەكانەیە كە لە بەرهەمهێنانی هێندێک شمەكی تردا یان لە پڕۆسەی بەرهەمهێناندا بە كار دەهێنرێن و هێشتا نەگەیشتوونەتە قۆناخی بەرهەمی كۆتایی. بۆ نموونە، پۆڵاو و پەموو شمەكی نێوانگرن (نیمچەتەواوكراون).

هەناوچاندن، هەناوچێنکردن بۆ تێپەڕ، وەرگرتنی بیرۆکە یان بابەت و چاندنی لە ناخ، لە هەناو، لە بیر و دەروونی خۆدا. لە هەناوی دەچێنین، دەیکەینە خوو، هەناوچێنکردن، چاندن لە هەناودا، چەسپکردن لە ناخدا

ئینتەرناسیۆنال

ئاژانسی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆمی

کۆمیسیۆنی نێودەوڵەتی لێ پرسینەوە

کۆنفرانسی جیهانی دژی ڕەگەزپەرستی

کۆنفرانسی نێودەوڵەتی پیشە