vejiyandin.

vejiyankirî.

bawermendê ola vejiyanî.

pêwendidarê bawer¬- mendê ola vejiyanî.

bi jîndarî.

endamên vejiyanitdîl, mejî).

alavka radyoyî (hinêr û wergir).

ava belûr-bûnê.

ثقل الدم (سماجة)

سەرمایە

پێتەخت

سەرمایە (ئامرازی بەرهەمهێنان، ئامرازی وەبەرهێنان، شمەك یان كەلوپەلی سەرمایە، كالای بەگەڕخەر). (1) لە تیۆریی ئابووریدا یەكێكە لەو سەرچاوانەی كە لە بەرهەمهێناندا (زەوی، كرێكار و سەرمایە) بە كار دەهێنرێت. سەرمایە لەو كەلوپەلە بەرگەگرانە پێك دێت كە لە بەرهەمهێناندا بە كار دەهێنرێن. (2) لە ژمێریاری و داراییدا، ''سەرمایە'' واتە سەرجەم ئەو پارەی كە لە لایەن خاوەنپشكی كۆمپانیاكانەوە وەبەر دەهێنرێت و لە بەرامبەریدا قازانجی پشكی كۆمپانیا وەردەگرن.

پاشەكەوتی سوانبڕ (سوانچن)، سوان. سەیری سوانی (دارەتێك) بكەن.

زۆربوونی سەرمایە (بنجداكوتانی سەرمایە، چڕبوونی سەرمایە). لە تیۆریی گەشەی ئابووریدا، واتە زۆربوونی ڕادەی سەرمایە-كار (بە پێچەوانەی پەلهاوێشتنی سەرمایەیە، capital widening).

بەر (خێر یان دەسكەوتی) سەرمایە. بریتییە لە بەرزبوونەوەی بەهای دارەتێكی سەرمایە وەك زەوی یان پشكی گشتی، خێرەكەش (gain) بریتییە لە جیاوازیی نێوان نرخی فرۆش و نرخی كڕینی دارەتەكە.

بازاڕەكانی سەرمایە (هەروەها بازاڕكانی دارایی). ئەو بازاڕە داراییانەیە كە تێیاندا سەرچاوەكانی (پارە، بۆند، پشك) مامەڵە دەكرێت. ئەمانە و نێوندگرە داراییەكان (financial intermediaries)، ئەو ئامراز و دامەزراوانەن كە بە هۆیانەوە لە ئابووریدا پاشەكەوت دەكرێ و ئەو پاشەكەوتانەش دەدرێنە وەبەرهێن و وەبەرهێنان دەكرێن.

بەرینبوونەوەی (پەلهاوێشتنی، بەرفرەبوونی) سەرمایە. ڕێژەی گەشەی بڕی ڕاستەقینەی سەرمایە كە ڕێك یەكسانە بە گەشەی هێزی كار (یان دانیشتوان)، كەواتە ڕێژەی نێوان سەرجەم سەرمایە و سەرجەم كرێكار وەك خۆی دەمێنێتەوە و ناگۆڕێت (پێچەوانەی چڕبوون (زیادبوونی) سەرمایەیە).

ڕێژەی ئاووتپووت-سەرمایە. لە تیۆریی گەشەی ئابووریدا واتە ڕێژەی سەرجەم بڕی سەرمایەی بەردەست لە بەرامبەر GDPی ساڵانەدا.

سەرجەم تێچوون. واتە كەمترین ئاستی سەرجەمی تێچوون بەپێی ئاستێكی دیاریكراوی تەكنەلۆجیا و نرخی سەرچاوەكان. سەرجەم تێچوونی كورتخایەن واتە كارخانەكە (وێستگەكە) و تێچوونە نەگۆڕەكانی تر. سەرجەم تێچوونی درێژخایەن ئەو تێچوونەیە كە كۆمپانیا لە گشت سەرچاوەكان و بڕیارەكانیدا نەرمیەتێكی تەواوی هەیە، واتە دەتوانێ گۆڕانكاری لە هەموویاندا بكات.

کۆنڤانسیۆنی ئەورووپی پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و ئازادییە بنەڕەتییەکان

یەكسانیی ستوونی و ئاسۆیی. یەكسانیی ئاسۆیی، واتە هەڵسوكەوتی یەكسان و دادپەروەرانە لەگەڵ ئەو كەسانەدا كە دۆخێكی یەكسانیان هەیە، بەپێی پرەنسیپی یەكسانیی ئاسۆیی ئەو كەسانەی كە دۆخێكی یەكسانیان هەیە، بە یەكسانی بەریان دەكەوێت. یەكسانیی ستوونی، واتە هەڵسوكەوتی یەكسانانە لەگەڵ ئەو كەسانەی كە دۆخێكی جیاوازیان هەیە.

تێكەڵاوكردنی ئاسۆیی. سەیری تێكەڵاوكردنی ئاسۆیی و ستوونی بكەن.

لێكدانی ئاسۆیی. سەیری لێكدان بكەن.

سەرمایەی مرۆیی. بوونی زانیاریی تەكنیكی و شارەزاییە لە هێزی كاری وڵاتێكدا كە بۆ وەبەرهێنان لە خوێندنی فەرمی و ڕاهێنانی پیشەیی دەگەڕێتەوە.

تێكەڵاوكردنی ستوونی لە بەرامبەر ئاسۆییدا. پڕۆسەی بەرهەمهێنانی یەكێك لە قۆناخەكانە؛ بۆ نموونە، بەردی ئاسن دەكرێتە شمشی پۆڵا، شمشی پۆڵا دەكرێتە پلێتی پۆڵا (rolled steel sheets) و پلێتی پۆڵاش دەكرێتە بەشەكانی ئوتۆمبیل. تێكەڵاوكردنی ستوونی واتە تێكەڵاوكردنی دوو یان زیاتر لە دوو قۆناخی جیاوازیی ئەم پڕۆسەیە (بۆ نموونە، بەردی ئاسن و شمشی پۆڵ) لە ناو تاكە كۆمپانیایەكدا. تێكەڵاوكردنی ئاسۆیی، واتە تێكەڵاوكردنی یەكە جیاوازەكانی كاركردن لە ناو هەمان قۆناخی بەرهەمهێنان لە تاكە كۆمپانیایەكدا.

پوختەی بەرهەمداریی سەرمایە. سەیری ڕێژەی بەرهەمی (دەسكەوتی) سەرمایە بكەن.

ڕێژەی دەسكەوت (یان دەسكەوتی) سەرمایە. بەر و دەسكەوتی وەبەرهێنانێك یان هیی شمەكێكی سەرمایە. كەواتە، ئەگەر تێچوونی وەبەرهێنانێك 100 دۆلار بێ و دەسكەوتەكەی لە ساڵدا 12 دۆلارە بێت، ئەوا ڕێژەی دەسكەوتی ساڵانەی 12%یە.

سەرمایەی کۆمەڵایەتی

سەرمایەی ڕاسەری كۆمەڵایەتی. ئەو وەبەرهێنانە پێویستانەیە كە پەرەپێدانی ئابوورییان پێوە بەستراوەتەوە، بە تایبەتی وەبەرهێنان لە ئاو و ئاوەڕۆ، گواستنەوە و پێوەندییەكان كە هێندێک جار پێیان دەڵێن ژێرخان (infrstructure).