زاراوەی شێوازی بەرهەمهێنانی ئاسیایی، یەکەم جار لە لایەن جۆن ستوارت میل بیرمەندی ئینگلیزی بۆ پێناسەکردنی سیستەمی ئابووری وەڵاتانی ئاسیایی هاتە ئاراوە. دواتر لە لایەن بیرمەندانێکی وەک کاڕۆڵ مارکس بە تێروتەسەلی شرۆڤە کراوە. ئەو بۆ ناساندنی وەڵاتانی چین و ڕووسیە و هێندستان، کۆمەڵێ تایبەتمەندی یەکسان دەبینێت کە بە گشتی بە شێوازی بەرهەمهێنانی ئاسیایی ناوبردە کراوە. بە باوەڕی مارکس، بارودۆخ و کەشوهەوای هەرێمەکانی وەڵاتانی ڕۆژهەڵات، بە هۆی کەمبوونی ئاو پێویستی بە هێنانە مەیدانی جەماوەر و هەرەوەزی مرۆڤییە بۆ کەڵک وەرگرتن لە سەرچاوەکانی ئاو. بەم بۆنەوە دەسەڵاتی سیاسی و دەوڵەتەکان بە شێوەیەکی بەرچاو، دەست دەگرن بەسەر سەرچاوەکانی ئاودا و لەم ڕێگەوە زەبر و زاکونی خۆیان بەسەر خەڵکی ئەم وەڵاتانە خاڵی دەکەنەوە. بەمجۆرە شێوازێکی تایبەتی بەرهەمهێنان لە وەڵاتانی ئاسیایی دێتە ئاراوە کە ڕێگە خۆش دەکات بۆ ئیستبداد و ستەمکاری لەم وەڵاتانە.

(ئه رووس ده ریایی - erûs deryaî)

جۆره گیانله به رێکه له قرژاڵ ده چێت و بۆ گۆشته که ی راو ده کرێ.

(فانووسی دەریایی - fanûsî deryayî)

فانۆسی دەریایی، فەنار، جۆرە فانۆسێکە لە بەندەرەکاندا لەسەر بورجان دایدەنێن بۆ رێنوێنی کەشتییان.

(فیلی دەریایی - fîli deryayî)

جۆره حەیوانێکی وشکاوییه.

خنیاگری، کنایه از بی شرمی، کنایه از دست و دلبازی

لۆتیاتی

لابه کردن

لەبەیش

تاوان را به گردن دیگری انداختن
سر به سر گذاشتن

گوناح و تاوان خستنەسەر
سەرنانەسەر بۆ گاڵتە پێ کردن

سخنرانی

وتاردان، قسە بۆ خەڵک کردن

مومیایی شده

لەشی مۆمیا پێدا ساویاو

(هەورا.): شکاندن

به نمایش گذاشتن

بەر چاودان، ڕانان

(هەورا.): دانان٬ دانین

(نییاییش - niyayîş)

دوعاو پاڕانەوە، ستاییش، پاڕانەوە، عیبادەتکردن.

برزمین نهادن