تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
مسگەری
مەیگەرین
(باک.): مەیخانە
ناوگەرە
مَغز.
ناوگەرە
میانە(بین دو شخم)
ناوگەرە
مەغز. [کاکڵ]
ناوگەرە
بڕە. [ناوگەڕ (بەیاری نێوان دوو کێڵگە.)]
ناوگەرە
لُبّ، وَسَط.
ناوگەرە
فاصِلَة.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ناوگەرە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ناوگەرە
شتێکە لە ناوەندی دوو شتدا کە لە یەکیان جیا بکاتەوە
ناوگەرە
کرۆک٬ ناوەرۆک٬ ناوەند
ناوەندگەرێتی
مرکزگرایی
ناوەندگەرێتی
ناوەندگەرێتی (سەنترالیزم) لە وشەی لاتینی centrum بە واتای ناوەند وەرگیراوە. لە زاراوەی سیاسیدا بە سیستەمێکی دەسەڵاتداری دەگوترێ کە هەموو کاروبارە ئابووری و سیاسی و ئیدارییەکان لە ناوەندی وەڵاتدا کۆدەبێتەوە و هەموو دامودەزگە ناوچەیی و پارێزگاکان دەبێ ملکەچی دەسەڵات و بڕیارەکانی ناوەند بن. ڕژێمی هیتلەر نموونەیەکی تۆخی ئەم سیستەمەیە بە چەشنێک کە لەم حکوومەتەدا پلە و پایە ناوچەییەکان تاکوو ئاستی دەزگە نزمەکانی حکوومەتی ناوەندی داکشابوون.
لە بەرانبەر ناوەندگەرێتیدا سیستەمی نامەرکەزی (دیسەنترالیزم) لە ئارادایە. لەم جۆرە حکوومەتانەدا بە پێچەوانەوە، هەموو دەسەڵاتەکان لە ناوەند چەق نابەستێ بەڵکوو دەڤەرە ئۆتۆنۆمی یا فیدراڵیەکان لە سەرانسەری وەڵاتدا ئەرکەکانی خۆیان جێبەجێ دەکەن و لە چوارچێوەی هەندێک یاسای دیاریکراو لە کاروباری ناوخۆییدا سەربەخۆییان پێ دەدرێت. نموونەی بەرچاوی ئەم جۆرە حکوومەتە، سیستەمی فیدراڵیزمە. (بڕوانە چەقبەستن و فیدراڵیزم)
نوخبە سرآمد/ نخبه elite کەسێک کە لە کۆمەڵگەدا بە هۆی چەند تایبەتمەندیەک (واقیعی یان خەیاڵی) خاوەنی پێگەیەکی بەرجەستە و شیاو بێت. کەواتە هەرکەسێک لێهاتووتر و شایستەتر بێت، نوخبە لە قەڵەم دەدرێت.
ئەم زاراوە لە لایەن ویلفیرد پارتۆ کۆمەڵناسی ئیتاڵی، بۆ شرۆڤەی کۆمەڵایەتی لەسەر دوو توێژی کۆمەڵگە هاتە ئاراوە: 1) توێژی بن دەست یان ڕەشەگەل. 2) توێژی باڵا یان نوخبە. توێژی باڵا دوو جۆرە: یەکەم، نوخبەی فەرمانڕەوا، دووهەم، نوخبەی سەرکەش.
نزگەرە
غُکه، هُکه، هُکچه، هُکَک، زُغَنگ، زَغگک، زَراغُن، سکسکه، سیکسیکه، اسکَرَک، گُلیچه، سَجُک.
نزگەرە
نسگەرە. نسکەنسک. [نزگرە]
نزگەرە
فُواق، فُؤاق، لسهاد. (حازُوقَة)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
نزگەرە
جۆرە دەنگێکە هێندێ جار لەناو سنگی مەردوومەوە پەیا دەبێ و تەکانی پێ دەدا