تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دوز و کلک۔ ا. مر (دوزو کەلەک duzu kelek)
( فروفیل، کەلەک، خاپاندن و نیّرەنگ.)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
زبان کلک
[ا. مر ]
(زه بانی کیلک - zebani kilk)
زمانی قه ڵه م، نوکی قه ڵه م.
شەش کلک
شەش کلک
شەشە [مرۆڤی شەش پەنجە]
شەش کلک
اَعنَش
شەش کلک
کسی که انگشت انگل دارد
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
هاتنە سەر کلک
وەستانی مار لەسەر کلک
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلک
قەڵەم (د)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلک
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلک
شتێکی باریکە وا بەعاستی سمتەجوڵەی هێندێ گیاندارەوە
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کلک
[ا ]
(كەلەک - kelek)
نشتەر ، ئاگردان، مەقڵی.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کلک
[ص ]
(کیلیک - kilik¬)
خێل، چاو¬چەپ و خێل، خێل و قیچ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کلک
[ص ]
(كەلەك - kelek)
کەچەڵ، سەر ڕووتاوه.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کلک
[ا ]
(کەلیک - kelik)
کوندەپەپوو، شووم، نەحس.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کلک
[ا ]
(کەلەک - kelek)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کلک
[ا ]
(کەلیک - kelik)
جۆره زەلێکه حەسیری لێدروست دەکەن، لەبان.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کلک
[ا ]
(كەلەک - kelek)
کلک
کلک، کلیک، انگشت
کلک
خامه، قلم، کلک، نال
ئەستێرەی کلکدار
«نتـ.» جۆرێک ئەستێرەن کە کلکێکی کەم و زۆر درێژیان هەیە و ناوبەناو لە «منظومه شمسی» نیزیک دەبنەوە و دەبیندرێن، کلکەکەیان لە «غاز» و «هەڵم» پێکهاتووە. ٭«بکـ.» ستێرکی بدوو «تمـ: ژابا- ۹»، ستەیر دوڤ «تمـ: کفـ- ٦۸۹»، «گەڕووسی، کرماشانی» ئەسارەی دومدار «تمـ: دۆمۆرگان، لێکۆڵینەوەی زمانەوانیی لەهجەکانی کوردی- ۱۱۱». ئەستێرەی گەڕۆک_ «نتـ.»، «تتـ.» ئەو ئەستێرانەن کە بە دەوری ڕۆژا دەخولێنەوە، خۆیان هیچ ڕووناکییان نییە و نووری هەتاو ڕووناکیان دەکا، زەوی یەکێکە لەوان کە تا ئێستا «نۆ» یان ناسراون و تێکڕا پێیان دەڵێن «منظومەی شمسی» و بەپێی نیزیکی و دوورییان لە ڕۆژ ئەمانەن: عطارد «له هەموان نیزیکتره له ڕۆژ»، زوهرە، ئەرز «زەوی»، مریخ، مشتەری، زحل، ئۆڕانووس، نێپتۆن. هێندێ لەو گەڕۆکانە یەک یا چەند ئەستێرەیان هەیە کە بە دەوریاندا دەخولێنەوە و پێیان دەڵێن «مانگ»، زەوی یەک «مانگ» ی هەیە. ئەستێرەی مانگێ: «نتـ.» ئەستێرەیەکە دەگەڵ مانگ دەردەکەوێ و لەسەرەتای مانگدا زۆر لێی نیزیکە هەتا مانگ گەورەتر دەبێ، ئەیش زیاتر دوور دەکەوێتەوە. ئەستێرەی نەگەر: «نتـ.»، «تتـ.» ئە ئەستێرانەن کە لە جێگەی خۆیان نابزوون «لە مەدارێکدا ناسووڕێنەوە»، ئەمانە خۆیان ڕووناکییان هەیە وەکوو گەڕۆکەکان نەک هەر سارد بوونەوە، بەڵکوو گەرماییشیان زۆرە و سروشتیان وەکی هەتاوە. ئەوانەی زۆر لێک نیزیکن «نسبیا» لە شەوا کە ئاسمان ساف و بێ هەور و هەڵابێ، وەکوو پەڵە هەورێکی سپی دیاری دەدەن. «کاکەشان» یەکێکە لەو پەڵە هەورە مەزنانە کە ۱۸میلیون ئەستێرەی گەورە و بچووکی تێدا کۆبۆتەوە و هەر چەندێکیان دەورەی ئەستێرەیەکیان داوە و بوونە «منظومه» یەک چوار ساڵی پێ دەوێ تا «نوور» ی نیزیکتری ئەستێرەی نەگەڕ بگاتە زەوی، لە کاتێکدا دەزانین کە لە هەر سانییەیەکدا نوور ۳۰۰هەزار کیلۆمەتر ڕێگا دەبڕێ.
ئەستێرەی کلکدار
(فە)ئاسیرە دمدار
کلکاز
(فە.):ئەنگوستیلە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلکاف
کلکاف
[کلکاف: بەرێکی دارمازووە]
کلکاف
عَفص، قَلقاف
کلکاف
نوعی ثمر مازوج
کلکاف
بەرێکی دارمازوە
کلکاف
(ئەردە.): مازوو
کلکان
برێتی لە پیای حۆل و کەم هۆش
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلکانی
پەتێکە لە پەنجە گرێ دەدرێ بۆ بیرخستنەوەی شتێک
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلکانی
بریتییە لە کەسێک کە دەستەشکێن کرابێ
کلکانی
کم هوشی
کلکانی
مەردومی شێت ووێته٬ ڕۆستەم پیاوێکی کلکانییە
کلکانە
(فە.):ئەنگوستیلە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلکدار
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کلکدار
هێندێ شتی دەسکدار