ڕوناک بیر، تێگەیشتوو، زرینگ، وریا، دریا

دڵ کراوەوە٬ سنگ فراوان.

افروخته
برانگیخته
ذوب شده

پێکراو، داگرساو
دنە دراو
تاواوە

جملات بدنبال هم

زنجیرە ڕستە

رانده شده
رها شده

دەرکراو
بەرەڵدا کراو

الگوی نظری - پارادایم

Paradigm

زاراوەی پارادایم یا سەرمەشقی فیکری لە لایەن «تۆماس کۆڤەن» (1962) بۆ فەلسەفەی زانست ئاڕاستە کراوە مەبەست لەم زاراوە پێمل بوونی گشتیی ستافێکی زانستییە بە ڕێبازێکی تایبەتی زانستەوە. کۆڤەن، بە نووسینی کتێبی پێکهاتەی شۆڕشە زانستییەکان (1970) دەورێکی باڵای لە پەرەسەندنی زانست بە خۆوە بینی. بەڕای کۆڤەن، بۆ ئەوەی بزانین چ شتێک زانستییە، دوو نەریتی فیکری لە ئارادایە: یەکەم، نەریتی ئەرەستۆیی بە ڕێبازی ئایینزانی و دووهەم، نەریتی گالیلۆیی بە ڕێبازی میکانیکی.
چەمکی پارادایم، بەرهەمهێنی ئەو پێودانگانەیە کە مرۆڤ بەپێی ئەوان ئاریشە و گرفتە فکرییەکانی خۆی هەڵدەبژێرێ و دواتر پێناسەیان دەکات. کەواتە پارادایم، میتۆد و شێوازی پرۆژەی زانستی دیاری دەکات. لە پارادایمی زانستیدا کاتێک شۆڕش بەرپا ئەبێت کە چەن زانا و توێژەری زانستی لە بڕگەیەکی زەمەنی تایبەتدا تووشی چەن بابەتێکی نائاسایی و ناوازە دەبنەوە و تێدەگەن کە ئەم بابەتانە بە پێوانەی پاردایمی پێشوو ناخوێندرێنەوە.
بە کورتی، پارادایم بە واتای کۆمەڵێ گریمانەیە کە لە بوارێکی تایبەت دەبێتە هۆی دروست بوونی تیۆرییەک. بە واتایەکی دیکە، تیۆرییەکی گشتییە کە ئینسان لە بابەت بەستێنێکی گەردوون ئاڕاستەی دەکا و بەپێی ئەو تیۆرییە دەست دەکا بە مووقەڵاشتن و وردەکاری و توێژینەوە لەو بەستێنەدا. لە سیاسەتدا مرۆڤ بەپێی جیهانبینی*یان سەرمەشقی فیکری و پارادایمی زاڵ بەسەر ئەندێشەیدا ئەو بابەتەی کە دەیخوازێت، هەڵیدەبژێرێ و ئەیخاتە مەیدانی ئەزموونەوە.

پرسیارێکە بەرسڤەکەی یەکێک نییە لە چەند بژارەیەکی دیاریکراو، بەڵکوو ئاواڵەیە بۆ زۆر بژارەی جیاواز. پرسیاری ڤەکری یان ئاواڵە، دەروازە بە ڕووی بیر کردنەوە و ئاخافتندا دەکاتەوە. ئەم جۆرە پرسیارە زۆر جار بە پرسیارەپەیڤی وەک: بۆچی... چۆن بوو... چی وەهای کرد...؟ یان بانگهێشتنی وەک: باسی بکە بزانم...؟ پرسیاری ڤەکری پێچەوانەی «پرسیاری بەستراو»ە.

گەمەیەکی تێکڕایی کچ و کوڕانە

آگاه
دست و دلباز

زیرەک، تێگەیشتوو
دڵاوا، بەخشندە

چاوکراوەوە، ووشیار

(چوکری - çukrî)

ڕێواس، نێرکی رێواس، چەقەرە، چەکەرە.

جوانه
جوانه ریواس

نێرتک، چەقەرە
نێرتکە ڕێواس

ئاوەڵه و وەڕاستگیر راو ، ئاشکراکراو