تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
پار
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
پار
ساڵی ڕابردوو
پار
پار، دَسته، کلافه، کلاف.
پار
پار، پارسال.
پار
کڵافه
پار
پارساڵ، پارەکه. [ساڵی پێشوو.]
پار
رَبیقَة، مُرَبَّق.
پار
السَّنَة، الماضِیَة.
پار
ساڵی ڕابردوو، پارەکە، ساڵی پار، ماشەر. (ڕۆژ) گڵۆڵەی بەن و دەزوو، (باک) بەش: پارانیژی، بەشەکەی تریشی._کرن: بەشکردن. پشت، پشتەوە، ژپاررا: لەپشتەوە. کەڵاف، دەستە، کەڵافە
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آتش پارسی
[ا ]
(ئاتەش پارسی - parsî ateş)
تامێسکە، عازەبە، جوانەزمە.
ئاوازەزار (پارالێکت)
paralect, ئەو کەسەزار (ئایدیۆلێکت)ـەیە کە فرە نێزیکی زمانی سەردەست و پتر شکۆمەندی وەڵاتە بەڵام جوداوازییەکی کەمی هەیە کە دەبێتە ڕەنگدانەوەی شێوەزار (دیالێکت) ی ڕەسەنی ئاخێوەرەکە، بەتایبەتی ئاوازی زاراوەکەی.
تێرو پاراو
ڕێکخستن و تەختکردنی شووێنی مەرەزەیە بە جوورێکی وا، کە ئاوی لێ نەیێ، شووێنی بەرزو نزمی نەبێ و ئاو بیگرێتەوە
حیزب+ پارت
ڕێکخراوەیەکی سیاسییە کە تێیدا هاوبیران و لایەنگرانی ئارمانجێک بە شێوەیەکی ئارەزومەندانە لە دەوری یەک کۆدەکاتەوە. ئەم ڕێکخراوە وشیارترین کەسەکانی چین و توێژێک لەخۆ دەگرێ کە بەپێی بەرژەوەندییەکی هاوبەش خڕ دەبنەوە. لە پێناسەیەکی دیکەدا حیزبی سیاسی بە ڕێکخراوەیەک دەگوترێ کە ئامانجی گەیشتن بە دەسەڵاتێکی ڕەوایە بە سەر حکوومەتدا لەڕێی پڕۆسەی هەڵبژاردنەوە.
کورتە مێژوویەکی حیزبایەتی: حیزبە سیاسیەکان هاوکات لەگەڵ ڕێوڕەسمی هەڵبژاردن و پەرلەمان هاتنە کایەوە و پەرەیان سەند. لەسەرەتادا بە ناوی کۆمیتەی هەڵبژاردن خۆیان دەرخست و ئەرکەکەیان سپاردنی سەرپەرشتی کردنی پیاوماقووڵان بوو بە دەست پاڵێوراوێک و کۆ کردنەوەی پارەی پێویست بۆ ڕکەبەرایەتی لە هەڵبژاردندا. ئینجا لە قەوارەی کۆمەڵی یاسادانان و گرووپی پەرلەمانیدا لەگەڵ نوێنەرانی لایەنێکی سیاسی یەک دەکەوتن. ئەم نزیکایەتیەی نوێنەران لە ئاستێکی باڵادا بووە هۆی پێکهاتنێکی سیاسی کە ئەم پێکهاتنە، یەکەمین حیزبە سیاسییەکانی بەدی هێنا.
سەرهەڵدانی حیزبەکان بووە هۆی پەرەسەندنی هەڵبژاردن و پەرلەمان. لەناوەڕاستی سەدەی نۆزدە حیزبەکان وەکوو کۆبوونەوەی دەستە و گرووپە سیاسییەکان، شێوازێکی فەرمییان بەخۆوەگرت و لە کۆمەڵگە جۆراوجۆرەکان گەشەیان کرد. ئینجا کۆبوونەوەی کەسانی هاوبیر لە زۆربەی شوێنەکانی جیهان لەسەر شێوازی حیزب پەرەی سەند. لە ئەنجامدا حیزب بووە شوێنی کۆبوونەوەی ڕووناکبیران و ڕیفۆرمخوازانی کۆمەڵگە. لەم سەردەمەشدا حیزبی ڕاستەقینە مەکۆی کەسانێکە کە بۆ وەدیهێنانی ئامانجەکانی جەماوەر و دابینکردنی بەرژەوەندی کۆمەڵایەتی و سیاسی بە شێوەیەکی هاوبەش تێدەکۆشن.
لە بابەت ئەوەی لە وەڵاتاندا سیستەمی تاک حیزبی یا فرەحیزبی لە ئارادا بێت بۆچوونی جیاواز هەیە: هەندێ کەس سیستەمی فرەحیزبی لە وەڵاتێکدا بە نیشانەی ئازادی و دیموکراسی دەزانن و لەو باوەڕەدان کە چالاکی حیزبی جۆراوجۆر و پەرەسەندنی بیروبۆچوونی جیاواز، ڕەوتی چاکسازی کۆمەڵایەتی خێراتر دەکات. هەندێکیش لەو باوەڕەدان کە کۆبوونەوەی لایەنگرانی یەک ڕێباز لە حیزبێکدا بە قازانجی کۆمەڵگە تەواو دەبێت، چونکە بە ڕووخستنی ڕێبازی ڕاست و ڕەوا، گۆڕانکارییەکی باشتر بە ئەنجام دەگات و هەر جۆرە ناکۆکی و ناتەباییەک لەناو دەبات.
بەگشتی سەرهەڵدان و بەهێزبوونی حیزبەکان، پەیوەستە بە پاوەجێبوونی دیموکراسی واتە بەخشینی مافی دەنگدان بە خەڵک و سەقامگیربوونی پەرلەمان لە وەڵاتێکدا. لە ڕژێمێکی پادشایی و سوڵتانیدا کە حکوومەتەکەی لەسەر بنەمایەکی کۆنباو دامەزراوە، حیزب و حیزبایەتی هیچ بایەخێکیان نییە.
هەندێ لە پێناسەکانی حیزب ئەمڕۆکە لەسەر بابەتی پاڵنەر و هاندەرەکانی دەسەڵاتی حیزبەکان جەخت دەکەن. لەم ڕوانگەوە حیزب بریتیەلە دەزگەیەک کە تەواوکەری حکوومەت و یارمەتیدەری دەنگدەران لە کاتی هەڵبژاردنی بەرپرسان لە ئەژمار دێت.
ڕێکخستنی حیزبێک، پێویستی بەم مەرجانەی خوارەوە هەیە:
1ــ پڕۆگرام (مەرامنامە): بریتیە لە کۆمەڵێک ڕێوشوێنی سەرەکی حیزب کە هەموو ئامانج و ئەرکەکانی حیزبی تیا دیاری کراوە. لە پڕۆگرامدا ڕێوشوێنی وەرچەرخانی بوێرانە و شێوازەکانی گەیشتن بە ئامانجەکان دیاری دەکرێت بۆ وێنە لە بابەت پیشەسازی کشتوکاڵ و کاروباری کۆمەڵایەتی و نەتەوەیی و پێشکەوتنەوە، ڕێوشوێنی تایبەت دیاری دەکرێت.
2ــ پێڕەونامە: کۆمەڵە ڕێسایەکی ناوخۆیی حیزبە کە تێیدا چۆنیەتی پێکهاتنی ڕێبەرایەتی و دەزگە حیزبییەکان و کۆنگرە و دانیشتنەکانی حیزب ڕوون کراوەتەوە.
3ــ کۆنگرە: بەرزترین پلەی ڕێبەرایەتی حیزبە و لە نوێنەری هەموو ناوچە و ڕێکخراوە حیزبییەکان پێک دێت. لە کۆنگرەدا ڕاپۆرتی سەرۆک یا سکرتێری گشتی حیزب دەخوێندرێتەوە و باس لە چالاکی و پێڕۆی تازەی حیزب دەکرێت. پاشان ئەندامانی ڕێبەرایەتی حیزب، سەرۆک و سکرتێری گشتی و ڕاوێژکار و پشکنەران هەڵدەبژێرن.
4ــ کۆمیتەی ناوەندی: بریتییە لە ئەندامانی هەمیشەیی و هەڵبژێردراوی حیزب کە لەنێوان دوو کۆنگرە کاروباری حیزب بەڕێوە دەبەن و بەرپرسی کۆنگرەیە.
5ــ ڕێبەرایەتی: ڕێبەرایەتی بە کۆمەڵ لەناو حیزبدا جگە لەوەیکە دەبێتە بەربەستێک لە بەردەم تاکڕەویی و خۆداسەپاندن بە سەر حیزبدا بەڕێوەبردنی ئەرکە حیزبییەکان و ڕێبەرایەتی کردنیش بە چاکترین شێواز بە ئەنجام دەگات.
6ــ کادێر: بە مانای کارمەندی شارەزایە. بوونی کادێری پیر و لاو لە ڕیزەکانی حیزبدا بۆ وەدیهێنانی ئامانجەکانی حیزب زۆر پێویستە.
7ــ پلۆنۆم*: کۆبوونەوەیەکی گشتییە کە هەموو ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی و ڕاوێژکاران بەشداریی تێدا دەکەن و کێشە گرنگەکان دەخرێنە بەر باس و لێکۆڵینەوە.
8ــ کۆنفڕانس: کۆبوونەوەی نوێنەرانی حیزبە بۆ بیروڕا گۆڕینەوە لە مەڕ بابەتی جۆراوجۆری سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و هونەری.
9ــ دروشمی حیزبی: دروشم، بریتییە لە پەیام یان دەستەواژەیەکی کورت و مانادار و بەڕێوجێ کە حیزبێک لە قۆناخێکی دیاریکراوی میژوویی ئەیکاتە مەبەست بۆ کێشەیەکی گرنگ و بانگەشەی بۆ دەکات. دەکرێ دروشم یان سیاسی و ئابووری بێت یا ستراتیجیکی و تەکتیکی.
10ــ دانیشتن (میتینگ): بە واتای دانیشتنێکی چڕوپڕە بۆ باس و لێکۆڵینەوە لەسەر کێشە یان ڕووداوێکی سیاسی. ئەم زاراوە هەروەها بە مانای کۆبوونەوەی حەشیمەتێکە بۆ گوێگرتن بە وتاری وتەبێژێکی حیزبی لەمەڕ کێشەیەک یان ڕووداوێکی سیاسی.
دەم پاراو
نگا: دەماوەر
زمان پاراو
(هەورا.): زمانلووس. –ی:زمانلووسی
زووان پاراو
(هەورا.): زمانپاراو
ساخی پارازتن
(هەورا.): ساخی پارێزنای
ساخی پارێزنای
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
سفال پاره
[ا. مر ]
(سوفال پاره - sufal pare)
له ته سواڵه ت، سواڵه ته شکاو.
سماق پارزن(بۆتا.)
شێرپاڵۆک.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
سی پاره
[ا. مر ]
(سیپاره - sîpare)
سی جزمه ی قورئان که هه ر جزمێکی به جیا به رگ کرابێ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
شکم پاره
[ا.مر ]
(شیکەم پاره ـ ikempareș)
جۆره گیایەکه خۆڕسک له خاکشیر دەچێ و له کۆنا بۆ دەرمان بەکار هاتگه.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
شیر پارزونک
سەرچاوە: نالی
صەد پارە
پینە پینەی لە صەد پارچە دراوە یەک.

قیمەتی ماچی دوصەد کیسەیی ساغە و نیمە
غەیری یەک کیسەیی صەد پارە لە گیرفانمدا
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
فا (پاره دووز
( predûz))